بخشی از مقاله
چکیده
زمینه و هدف: توسعه تجارت خارجی و بویژه صادرات که از عوامل موثر د ر رشد اقتصادی کشورها محسوب می گردد در جهان امروز، مفهوم تازه ای یافته و در اقتصاد کشورها دارای جایگاه مهمی است و از آن به عنوان موتور محرک رشد و توسعه نام می برند و بررسی مدل و سیاست های به کارگرفته شده در کشوری همانند چین نیز این موضوع را تایید می کند و نشان می دهد که آنها برای رسیدن به هدف توسعه اقتصادی،سیاست تشویق صادرات و آزادسازی تجارت رادر پیش گرفته و آنرا به عنوان دینامیزم تولیدکننده انرژی توسعه قرارداده و دولت چین نیز در این راستا هرگونه حمایتی را انجام می دهد از اینرو هدف مطالعه حاضر بررسی شناسایی عوامل موثر برصادرات محصول انگور در سبد کالاهای غیر نفتی - مطالعه موردی استان خراسان شمالی - بود.
مواد و روش ها: این پژوهش از نوع پیمایشی و از لحاظ هدف کاربردی بوده جامعه آماری تحقیق را کارشناسان خبره در زمینه صادرات انگور در خراسان شمالی تشکیل می دادند که تعداد 52 نفر را تشکیل می دادند. از اینرو پرسشنامه ای محقق ساخته 28 سوالی در قالب هفت عامل موثر در صادرات تنظیم گردید که روایی آن را اساتید راهنما و خبرکان تایید نمودند و از طرفی ضریب آلفای کرونباخ آن نیز پس از توزیع 0/944 بدست آمد که نشان دهنده اعتبار بالای آن بود. از طرفی مقدار ضریب KMO نیز بالای 0/7 و مقدار 0/723 بدست آمد.
نتایج: نتایج آزمون تایید عاملی نشان داد از بین هفت عامل موثر در صادرات انگور عامل مشکلات انسانی، آموزشی، فرهنگی و رفتاری - فرضیه اول - ، مشکلات مالی و نرم افزاری افزاری - فرضیه سوم - و عامل مشکلات فنی و سخت افزاری - فرضیه چهارم - به ترتیب اولویت از اول الی سوم نقش موثری در صادرات انگور خراسان شمالی را دارا می باشند.
مقدمه
تنها راه رهایی کشور از اقتصاد تک محصولی و وابستگی به درآمدهای ارزی حاصل از فروش نفت و همچنین برآورده کردن نیازهای روزافزون ارزی کشور، توسعه صادرات غیرنفتی و دستیابی به بازارهای جهانی می باشد که در کشور ا یران به دلیل مزیت نسبی که در تولید صنایع دستی به ویژه فرش دستباف به علت وجود منابع انسانی فراوان و اشتغال زایی بالایی که در این بخش وجود دارد، اهمیت و ضرورت بازاریابی و صادرات این محصول را مشخصتر میسازد. محصولات کشاورزی بخش عمدهای از درآمد حاصل از صادرات غیرنفتی را تشکیل داده به طوری که در سال 1386 در حدود 7/22 درصد از صادرات غیرنفتی متعلق به کالاهای بعد از محصولات باغی و تره بار مانند پسته، خرما، کشمش، کشاورزی و سنتی بوده است.
انگور،سیب و مرکبات، محصولاتی مانند زعفران، زیره و کتیرا جایگاه مهمی در صادرات بخش کشاورزی دارا هستند. بررسی ساختار بازار محصول، انتخاب محصول کشاورزی دارای مزیت نسبی در سطح بین المللی و بررسی عوامل موثر بر آن لازمه برنامه ریزی صحیح برای توسعه تولید و صادرات بخش کشاورزی است. از آنجایی که 77 درصد تولید انگور در مناطق روستایی شکل می گیرد ، طبیعتاً توسعه صادرات این دو محصول و به تبع آن افزیش تولید، بر افزایش درآمد بهره برداران روستایی تاثیرگذار خواهد بود. هدف صادرکنندگان از عرضه کالاها به بازارهای مصرفی خارجی، کسب سود و درآمد مستمر توام با رضایت مشتریان در طول زمان است .
امروزه که عرضه کالاها در بازارهای خارجی در شرایط رقابتی و در سطح انبوه و قدرت انتخاب بالای مصرفکنندگان صورت میگیرد، شناخت بازارهای مصرفی خارجی و سلایق مصرفکنندگان آنها از اهمیت بالایی برخوردار است . در این بازار رقابتی، برندگان کسانی هستند که بتوانند به خوبی ویژگی ها و انتظارات مصرفکنندگان را شناسایی و با یک برنامه استراتژیک در تمامی حوزه ها - تولید، بازاریابی و ... - کالاهای مورد نیاز آنها را عرضه کنند.
بخش کشاورزی در ایران به دلیل تنوع آب و هوایی، زمینهای مستعد کشاورزی از مهمترین بخشهای فعال در اقتصاد به شمار میرود. همچنین با توجه به اینکه طی سالهای اخیر همواره تمرکز بر روی صادرات نفت بوده و نوسانات قیمت آن تأثیر شدیدی بر وضعیت اقتصادی کشور گذاشته است؛ از این رو توجه بیشتر به صادرات محصوالت غیر نفتی، از جمله محصوالت کشاورزی، به ویژه آن دسته از محصوالتی که در آینده قابلیت صادرات بیشتر و دسترسی به بازارهای جدید را دارا هستند، برای رهایی از اقتصاد تک محصولی ضروری به نظر میرسد. عمده صادرکنندگان کشمش جهان در سال 3939 به ترتیب ترکیه، آمریکا، ایران، شیلی، آفریقای جنوبی، یونان میباشند که به طور میانگین 31 درصد صادرات جهانی به این کشورها اختصاص داشته و ایران با صادرات به میزان 314970تن، 33 درصد سهم صادرات جهانی این محصول را به عهده دارد و رتبه سوم را بعد از ترکیه و امریکا دارا میباشد.
هر چند کشور ما یکی از تولیدکنندگان عمده کشمش در جهان بوده و دارای ماده اولیه مناسبی از نظر کیفیت محصول میباشد، اما به علت مشکلات کیفی شامل: عدم یکنواختی رنگ، بافت، ویژگیهای بهداشتی و بسته بندی، و همچنین مشکلات بازاریابی به خصوص عدم استفاده از تجارت الکترونیک بازار آن دچار رکود شده است به طوری که به دلیل مطابقت نداشتن کیفیت محصول با استانداردهای جهانی و همچنین ناکارآمدی سیستم بازاریابی، محصول فراوری شده و نهایی بسیار پایینتر از قیمت جهانی به فروش میرسد - طوسی، - 3133 آگاهی و استفاده از تجارت الکترونیکی برای همه شرکت ها وسازمانهایی که سعی در ارضای نیازهای مشتریان شان در اسرع وقت و تأمین برنامه ها و اهداف خود دارند، امری ضروری به نظر می رسد. شرکت ها باید از طریق ابزار اینترنت، تبلیغات اطلاعات مورد نیاز مشتریان خود را ارائه دهند و به واسطه قرار داد با شرکت های کارتهای اعتباری و شرکت های حمل و نقل روابط الکترونیکی با مشتریان خود برقرار سازند.
در مورد دلایل توسعه تجارت الکترونیکی در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه بحث های زیادی شده است. ولی بطور کلی این استدلال حاکم است که در کشورهای توسعه یافته با توجه به توانمندهایی که وجود دارد تلاش بر این است تا با بکارگیری فناوریهای نو، مزیت رقابتی و رفاه بیشتری نسبت به سایر کشورها نصیب آنها گردد. اما در کشورهای در حال توسعه، جهانی شدن و توسعه تجارت الکترنیکی از دید دیگری دنبال میشود. معمولاً نظیر موضوع جهانی شدن و سازمان جهانی تجارت، کشورهای در حال توسعه بیشتر به دنبال این هستند که از کاروان حرکت کشورهای کشورهای توسعه یافته عقب نمانند و مجبورند از فناوری هایی نظیر تجارت الکترونیک استفاده کنند که بقای خود را در جامعه جهانی حفظ کنند.
از طرف دیگر با وجود اینکه مسائل حل نشده مهمتری این کشورها درگیر آن هستند بدلیل اینکه سایر کشورها از این فناوری استفاده کرده اند، اینها نیز در عین حال که از مزایای فناوری اطلاعات بهره مند می شوند اما بیشتر بنا به اجبار به کاربری این فناوری در فعالیت های تجاری و اقتصادی خود همت می گمارند - فتحی و عزیزی، . - 1386 از طرف دیگر استراتژی جهش صادراتی در حال حاضر مهمترین استراتژی تجاری و اقتصادی است که در کشور ما با هدف حضور فعال در صحنه تجارت بین الملل دنبال می شود.
شاید در حال حاضر مهمترین مسأله ای که می تواند در تحقق این دو مهم، جامعه سیاستگذاری کشور را راهنما باشد، تأثیر است که توسعه تجارت الکترونیکی می تواند بر صادرات داشته باشد. در تحلیل که در مورد توسعه صادرات می شود، با توجه به اینکه جمعیت ایران چیزی حدود یک درصد جمعیت جهانی است، اگر این کشور بخواهد به اندازه سهم جمعیتی خود از تجارت جهانی سهم ببرد، با یک محاسبه سرانگشتی لازم است چیزی حدود 180 میلیارد تا سال 1400 داشته باشد. دستیابی به این رقم مستلزم توسعه همه جانبه عوامل موثر بر توسعه صادرات خواهد بود - فتحی و عزیزی، . - 1386 با توجه به عوامل ذکر شده و تحقیقات صورت گرفته عوامل تأثیر گذار تجارت الکترونیک بر توسعه صادرات عبارتند از:
-1 عوامل و موانع زیرساختار انسانی، آموزشی، فرهنگی و رفتاری
-2 عوامل مربوط به زیرساختارهای قانونی، حقوقی و امنیتی
-3 عوامل مربوط به زیرساختارهای مالی و نرم افزاری
-4 عوامل مربوط به زیرساختارهای فنی و سخت افزاری
-5 عوامل مربوط به زیرساختارهای گمرکی، بازرگانی و مالیاتی
-6عوامل اینترنت
7 عوامل و موانع مربوط به زیرساختار اطلاعاتی - جعفرنژاد و همکاران، . - 1388
ظهور فناوریهای اطلاعات و ارتباطات جدید از قبیل فناوریهای ارتباطات از راه دور، شرکتها، افراد و سازمانها را قادر می سازد تا به انجام الکترونیکی کسب و کار و تجارت مبادرت ورزند. این سازمانها، فرصتهایی را فراهم می کنند تا منابع و مهارتهایی را که به تنهایی توسط افراد آن سازمان، قابل دستیابی نیستند از طریق منابع بیرون سازمان در دسترس قرار گیرند و طبق تعریف، انجام الکترونیکی کسب و کار است که فرصتها و مزیتهای فراوانی را در اختیار شرکتها، دولتها، و هم مصرف کنندگان می-گذارد. - فان - 2003
