بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش با استفاده از شاخص بیوکلیمایی TCI وضعیت اقلیم گردشگری در سه استان خراسان رضوی، خراسان شمالی وخراسان جنوبی بررسی گردید.در تحقیق مورد مطاله با استفاده از داده های جوی 15 ایستگاه سینوپتیک با دوره ی آماری 10ساله - 1996-2005 - به روش شاخص اقلیم گردشگری - TCI - انجام گرفت. پایگاه داده ای در نرم افزار EXCEL 2007تشکیل گردید. برای تبدیل داده های آماری به اطلاعات فضایی، موقعیت ریاضی ایستگاهها در سیستم مختصات جغرافیایی به اطلاعات توصیفی اضافه شد.
بعد ازانجام محاسبات آماری پایگاه داده ای به محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی - ARC/GIS - 9,3 انتقال پیدا کرده و تحلیل مکانی و فضایی با تکیه بر منطقه بندی شرایط اقلیمی گردشگری در مقیاس زمانی ماهانه انجام گرفت. نتایج مطالعات نشان می دهد که در ماه های می ؛ ژوئن ، جولای ، آگوست، سپتامبر نواحی خراسان شمالی ؛ ماه های اکتبر ، نوامبر، دسامبر، مارس و آوریل نواحی خراسان جنوبی و ماه فوریه نواحی غربی هر سه استان شرایط عالی تا ایده آل را برای گردشگری دارند.بطورکلی شاخص اقلیمی گردشگری در تمام ماه های سال شرایط مناسبی را برای گردشگری دراین استانها نشان می دهد.
واژههای کلیدی: خراسان رضوی، شمالی،جنوبی، گردشگری، بیوکلیمایی، TCI
-1 مقدمه
مسافرت و گردشگری یک فعالیت مهم اقتصادی در بسیاری از کشورها در سراسر جهان است و تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم این صنعت در اقتصاد نیز بسیار قابل توجه است. شواهد علمی نشان می دهد که آب و هوای کره زمین در حال تغییر است، و بدون در نظر گرفتن اقدامات مناسب و اولیه، تغییرات آب و هوایی اثرات بالقوه فاجعه باری را برای بسیاری از مناطق این سیاره می تواند داشته باشد - هوگان،. - 2012 دمای هوا بیشترین اثر را بر روی بدن انسان و احساس آسایش دارد اما بسیاری از عناصر دیگر اقلیمی هستند که بر دمای هوا و در نتیجه بدن انسان اثر دارند. رطوبت، تابش خورشید و جریان هوا یا باد از مهمترین این عناصر هستند. شاخصهای آسایش، دیاگرامها و جداولی هستند که تأثیر جمعی همزمان کلیه عوامل مؤثر بر احساس آسایش را یکجا نشان میدهند. از شاخصهای حرارتی میتوان برای ارزیابی شرایط گردشگری بهره گرفت، گردشگران را از شرایط اقلیمی مقصد آگاه کرد و توانمندی اقلیمی گردشگری مناطق مختلف را مشخص نمود - گندمکار،. - 1390
یکی از راهبردهای افزایش تعداد گردشگران و درآمد حاصل از آن، شناسایی توانمندیهای گردشگری کشور و معرفی آن به دست اندرکاران بخش گردشگری است. در سال 2012، سازمان گردشگری ملل متحد - UNWTO - رکورد یک میلیارد گردشگر مرزهای بین المللی را جشن گرفت - کولیوک،. - 2014 تنوعات مکانی- زمانی آب و هوای مناطق میتواند به عنوان یک منبع گردشگری عمده محسوب شود که استفاده بهینه از این توانمندیها با هدف ارتقای کیفیت گردشگری، به توسعه گردشگری منجر خواهد شد - هجرتی،. - 1390برنامهریزی برای استفاده سیاحان از شرایطی که بر اثر وجود تنوع زیستی ایجاد شده، ارتباط نزدیکی به چگونگی شرایط آب و هوایی منطقه دارد.
شناسایی زمانهای مناسب برای حضور گردشگران در منطقه، توجه به تغییرات دما، بادهای موسمی، بارشهای فصلی، طوفانها و غیره در دستیابی به اهداف توریسم پایدار بسیار مهم است. تاکنون تلاشهای بسیاری در زمینه ابداع شاخصهای تجربی برای ارزیابی درجه آسایش اقلیمی انسان انجام گرفته و مدلهایی در این راستا ایجاد گردیده است - فتوحی،. - 1392طی سال های اخیر روش ها و مدل های گوناگونی برای شناخت و درجه تاثیر عناصر اقلیمی بر روی ارگانیسم بدن انسان ابداع شده است و در مورد سنجش شرایط آسایش و راحتی انسان پژوهش های متعددی انجام شده است.در زمینه اقلیم گردشگری مطالعات بسیاری در خارج و داخل کشور صورت گرفته است که در اینجا به تعدادی از آنها اشاره می گردد.
توگل هوفر و همکاران 2011 همبستگی بین شرایط اقلیم گردشگری در ارتفاعات مختلف و طول مدت شب در استرحتگاههای اسکی تفریحی در اتریش را بررسی نمود و مشخص نمودند که به جز استراحتگاههای اسکی در ارتفاع بالا که در آن، شرایط برف و مدت شب با یکدیگر همبستگی مثبتی دارند، در سایر ارتفاعات پایین همبستگی منفی میباشد. اسماعیلی و همکاران 1390 به ارزیابی اقلیم آسایش چند شهر اصلی گردشگری ایران با استفاده از شاخص دمای معادل فیزیولوژیک - PET - پرداختند. هجرتی و همکاران 1390 توانمندیهای اقلیم آسایش استان خراسان رضوی را بررسی نمودند.
یعقوب زاده و هادی فرد 1392 در مطالعه ایی به مقایسه شاخص های اقلیم معماری در منطقه گرم و خشک زابل پرداختند، در این پژوهش با چند شاخص اقلیم معماری مختلف و پر کاربرد از جمله شاخص ماهانی وشعیت معماری در شهر زابل بررسی گردیده است. نیکوکار 1392 به تحلیل و بررسی معماری همساز با اقلیم در شهر اردبیل بر مبنای شاخص ماهانی و نقش آن در طراحی فضاهای مسکونی با استفاده از شاخص ماهانی پرداخته است. براساس نتایج حاصل از این مطالعه، در مورد سرد بودن ماه های ژانویه، فوریه، مارس و دسامبر بین تمامی شاخص ها اشتراک وجود دارد. همچنین بین سرد، گرم یا معتدل بودن روزهای ماه های شاخص ماهانی، اوانز و دمای موُثر نیز اختلافی دیده نمی شود.
-2 مواد و روش ها
در این پژوهش از داده های 15 ایستگاه هواشناسی سینوپتیک استفاده گردیده که این داده ها شامل مقادیر حداقل، حداکثر و میانگین درجه حرارت ماهانه، حداقل، میانگین و حداکثر رطوبت نسبی ماهانه، سرعت باد ماهانه، میانگین ساعات آفتابی روزانه و مجموع بارش ماهانه ایستگاه های نام برده اخذ شده اند. موقعیت جغرافیایی ایستگاه های مورد مطالعه در جدول 1 نمایش داده شده است.
