بخشی از مقاله
نقش فرهنگيان در رشد مصرف كالاهاي داخلي، كاهش مصرف كالاهاي خارجي و مبارزه با قاچاق كالا و تأثير آن در توسعه‌ي كشور
مقدمه
در ادامه موارد زیر لحاظ شده است:
• ديدگاه اسلام نسبت به توسعه
• ديدگاه اسلام نسبت به مصرف
• چگونگی روند شکل گیری مصرف
• رواج پاره‌ای دیگر از وجوه فرهنگی غرب در کشور
• نقش سرمایه گذاری در آموزش و پرورش در رشد اقتصادی
• هم چنین در مورد خطر اقتصاد ايران مطالبی نوشته شده است.
با توجه به وجود حاکمیت مستقل سیاسی در کشور و گذشت 30 سال پیروزی انقلاب و دست‌نیافتن به اقتصاد مستقل و تداوم اقتصاد نفتی (در سال 1372) بیش از 70 درصد از بودجه دولت را درآمد نفت تشکیل داده است. این نکته را مي‌توان مطرح کرد که علتی عمیق و ریشه دار مانع دست یابی به توسعه ی مستقل است.
دگرگونی‌های رخ داده از سال 1300 تا 1357 در کشور، تاثیر تعیین کننده ای بر باورهای مردم گذاشته که الگوی مصرف ملی (اعم از مصرف کالاها، خدمات، باورها و اندیشه ها) را مغایر با منافع ملی شکل داده است. گرچه در سال‌های انقلاب و اوایل جنگ، دگرگونی در این الگو آغاز شد ولی به دلایل گوناگون نتوانست پیروزی ماندنی به دست آورد.
با توجه به نقش الگوی مصرف خارجی در نوع توسعه و هم‌چنين نقش الگويي فرهنگيان در شرایط وجود استقلال سیاسی در کشور و بهره برداری کشورهای تولید کننده‌ی صنعتی از وضع موجود و عمیق تر کردن آن با استفاده از ابزارهای فرهنگی، ضرورت مبارزه با این تهاجم مطرح شده است. در برابر این هجوم برخلاف هجوم‌های نظامی و سیاسی هیچ‌گونه مقاومتی نشان داده نمی شود، برعکس اقشار جمعیتی قابل توجه به خصوص دانش‌آموزان به استقبال آن نیز مي‌روند. به همین دلیل دگرگونی الگوی مصرف، به عنوان محور اصلی مبارزه با تهاجم فرهنگی، با توجه به ویژگی کاملاً درونی بودن این مبارزه مطرح شده است.
توجه به موارد مطرح شده ی فوق نویسنده را بر آن داشت که در فراخوان مقالات اقتصاد سالم شرکت کرده و از موضوعات مطرح شده، موضوع اول یعنی:
«نقش فرهنگيان در رشد مصرف كالاهاي داخلي، كاهش مصرف كالاهاي خارجي و مبارزه با قاچاق كالا و تأثير آن در توسعه‌ي كشور» را انتخاب كرده و پیرامون آن، مطالبی را به رشته ی تحریر درآورد.
حضرت علی(ع): « این نعمت ها که به ارباب نعمت داده اند که در راه مصالح دیگران به کار آید و همین که دست توان گران این جریان را از مجری باز گرداند، دست انتقام الهی خلقت توانگری را از اندام ناساز و نارسای آنان سلب کند و خاکستر فقر و مسکنت را بر سر و روی آن بپاشد.»
بیان مسئله:
سربلندی همه‌ی ایرانیان به داشتن اقتصادی پویا و پیشرو است، اقتصاد پیشرو نیازمند قابلیت رقابت در عرصه ی بین المللی و صادرات کالاهای غیرنفتی است. تولید کننده‌ی داخلی، زمانی مي‌تواند در عرصه ی بین الملل رقابت کند که شمار تعداد تولیدات او بالا باشد اما امروزه در کمتر کالایی قابلیت جهانی داریم و از تولید قوی برخوردار هستیم.
اشباع بازار کالاهای مصرفی خارجی به ویژه کالاهای قاچاق عرصه را به فروش تولیدات داخلی تنگ مي‌کند. کاهش مصرف کالاهای داخلی و پایین آمدن آمار تولید صنایع و مراکز تولیدی، قیمت تمام شده کالای آنها را بالا مي‌برد یا برای رقابت مجبورند از کیفیت خود بکاهند که در هر دو صورت کالای ایرانی قابلیت رقابت در عرصه ی جهانی را از دست مي‌دهد و دیگر فرصتی برای صادرات باقی نخواهد بود. آیا شکی هم باقی است که هر کس در واردات بی رویه کالای مصرفی خارجی و قاچاق کالا و توزیع و فروش آن نقش ایفا کند، تیشه به ریشه خود مي‌زند و اقتصاد و تولید کشور خود را در معرض شکست و انهدام قرار مي‌دهد؟
با توجه به اهمیت تولید در داخل ایران و بها دادن به اقتصاد سالم و مبارزه با کالاهای وارداتی قاچاق و از همه مهم‌تر، توجه بیشتر به دانش آموزان که امید و آینده‌ی این جامعه هستند ضرورت دارد که فرهنگیان و معلمان گران قدر به این مسئله، حساسیت بیشتری نشان داده و دانش آموزان را در این مورد، توجیه کنند، توجه به موارد فوق، نویسنده را بر آن داشت تا در مورد موضوع اول فراخوان، به مطالعه و تحقیق پرداخته و پيرامون آن قلم فرسایی کند و ضمن رعایت مصرف کالاهای داخلی و عدم مصرف کالاهای قاچاق دانش آموزان را به این امر ترغیب نماید.
اهمیت و ضرورت موضوع:
پس از جنگ جهانی دوم، ابزار فرهنگی برای غربی کردن همه ی جهان در چارچوب منافع غرب و شرکت های فراملیتی از یک سو با چنان ظرافت و ناپیدایی به کار گرفته مي‌شود که دیگر به هیچ وجه مانند حرکت تهاجمی نیست و از سوی دیگر کارشناسان و دولت مردان بسیاری برای توسعه ی کشور خویش، پذیرش سراسری فرهنگ غرب آن هم مسخ شده اش را ضروری دانسته و خود در پی کسب و انتشار آن در داخل کشور مي‌باشند. نمونه ی کامل این گونه افراد در ایران، رضاشاه و محمدرضا شاه و مشاوران دانش آموخته ی آنان مي‌باشند.
در دوره‌ی نو استعماری دیگر ابزار دین برای تاثیر فرهنگی مورد استفاده نیست ولی از فن شناسی به ویژه نمود آن در کالاهای جدید که به شدت نسبت به یک سده ی پیش متنوع و پیچیده و فریبا شده اند، استفاده مي‌شود. این شیوه تاثیر فرهنگی که از راه اشاعه ی مصرف کالاها، ابزارها، دانستی ها و باورهای غربی در همه ی کشورهای جهان انجام می‌گیرد و معمولاً با پوشش کلفتی از علمی بودن، بی طرف بودن، غیرسیاسی بودن همراه است، کمترین مقاومت را برمی انگیزد، به ویژه آن که بر رفع ساده ترین نیازهای انسان و سطحی ترین آن تکیه مي‌زند.
اميد است كه با هوشياري فرهنگيان عزيز در آگاهي دادن به دانش‌آموزان نسبت به مصرف توليدات داخلي و كاهش مصرف كالاهاي خارجي، گامي بلند در رونق فعاليت‌هاي اقتصادي كشور برداشته شود.
بیان اهداف:
اسلام استفاده از نعمت های الهی و به عبارت دیگر مصرف را به حلال و حرام تقسیم کرده و از این طریق مصرف کننده را در انتخاب نوع مصرف و رعایت ضوابط آن یعنی عدم اسراف و تبذیر و ادای حقوق دیگران تحت کنترل قرار مي‌دهد.
از نظر اجتماعی مصارفی که در راه بهبود رفاه جامعه انجام مي‌گردد و برای ادامه ی حیات و حقوق سیاسی، اقتصادی و اجتماعی لازم است حلال و مشروع شناخته شده و مصارفی که موجب ضرر و زیان به حقوق جامعه گردد و باعث تضعیف وضعیت سیاسی ـ اقتصادی آن شود، حرام است.
مثلاً چنان چه اقتصاد و موقعیت سیاسی جامعه اقتضا کند و یا برای جلوگیری از تسلط دشمنان اسلام بر مسلمانان لازم باشد مردم باید از خریدن و مصرف کردن کالاهای ساخت کشورهای خارجی که موجودیت و استقلال جامعه اسلامی را به خطر مي‌اندازد و یا موجب تضعیف آن مي‌شود، خودداری ورزند و از موجودیت سیاسی، اقتصادی خود دفاع کنند.
لازم است فرهنگيان عزيز، بستری را فراهم نمایند که پرورش و دانش یافتگان نسبت به موارد فوق که در مورد مصرف کالاهای داخلی و مبارزه با کالاهای قاچاق خارجی آگاهی داشته باشند و نسبت به این مهم، اهتمام ورزند.
ديدگاه اسلام نسبت به توسعه
آیات، احادیث و روایات موجود پیرامون تولید، کار، منابع طبیعی، مصرف، علم و دانش، عدالت اجتماعی و ...، از جمله مواردی است که مطالعه ی آنها مي‌تواند منجر به یافتن دیدگاه اسلام نسبت به رشد توسعه اقتصادی گردد.
یکی از مشهورترین احادیثی که مي‌تواند محرک بالقوه‌ای برای رشد و توسعه ی اقتصادی مسلمین باشد. این حدیث است: «الاسلام یعلوا و لا یعلی علیه» به عبارت دیگر، دستیابی به چنین هدف عالی، بدون نیل به درجه ای مطلوب، مستمر و قابل اتکا از رشد و توسعه ی اقتصادی میسر نخواهد بود. امروزه مهمترین عامل قدرت و تسلط، برخورداری از توان بالای رشد اقتصادی است.
در ادبیات دینی و متون اسلامی بخش قابل توجهی به بررسی مصرف اختصاص یافته است.
اصلاح اقتصادی در اسلام به عنوان آخرین شریعت الهی، گسترده تر از هر شریعت دیگری مطرح گردیده است، زیرا نظام اسلامی برای تشکیل جامعه ی جهانی، با عکس العمل شدیدتری از جانب مخالفین خود روبه رو بوده و نیاز بیشتری به این معنا احساس مي‌کرده است. لذا از همان سال های اولیه ی بعثت مشکلات اقتصادی و کوشش برای حل آن مطرح بوده است.
ديدگاه اسلام نسبت به مصرف:
بر اساس ديدگاه اسلامي، هيچ چيز در روي زمين به انسان تعلق نداشته و هر آنچه در جهان موجود است متعلق به خداوند مي‌باشد.
قرآن، مردم را به استفاده (مصرف) كالاها و لذت از آنها تشويق نموده است. به رغم اين تشويق، دو چيز منع شده است.
اين نوع آموزش و نگاه به بخل و اسراف به خوبي قادر است سرمايه مسلمانان را با كنترل مصرف و جلوگيري از اسراف كه به پس‌انداز افراد كمك مي‌كند، تجهيز نمايد.
در مجموع مي‌توان بيان نمود كه نهي اتلاف منابع و مصرف بيهوده در اسلام، باعث افزايش پس انداز و در نتيجه تجهيز سرمايه مردم خواهد بود.
چگونگی روند شکل گیری مصرف:
چگونگی روند شکل گیری الگوی مصرف کنونی ایران در انطباق با دگرگونی های رخ داده در کشورهای اروپایی در زمینه ی دگرگونی های صنعتی و امکانات آن بوده است:
در مرحله ی نخست که دوره ی حکومت صفویان (1115ـ879 هجری خورشیدی برابر با 1736ـ 1500 میلادی) آغاز شد، در بخش صادرات، کلیه اقلام تولید کشاورزی و صنایع دستی وجود داشت. در این دوره در روابط ایران با کشورهای اروپایی هیچ گونه نفوذ فرهنگی این کشورها بر ایران وجود نداشته است.
در همین مرحله است که نفوذ مستقیم فرهنگی غرب بر نهادهای آموزشی ایران افزون بر تحصیل کردگان بازگشته به میهن که نخستین گروه از نمایندگان غربی شدگان ایران بودند، روزنامه‌های ایرانی نقشی مهم در رواج عقاید غربی ایفا کردند.
بازگشتگان به میهن (1291ـ1309) رشته ای گسترده از ارزش ها و ایدئولوژی ها را به نمایش گذاشتند. طرفداران غرب که محو تکنولوژی پیشرفته ی اروپا بودند با ماموریت ساختن یک «ایران نو» به میهن بازگشتند. اینان پیشنهاد کردند که جامعه ی ایران برای متجدد (اروپایی) شدن از گذشته ی خود جدا شود. یکی از این کسان که بعدها یک شخصیت مهم سیاسی شد تا آن جا پیش رفت که گفت: «ما باید از سر تا پا غربی شویم».
در مرحله ی آخر که به خود استعماری مي‌انجامد، وضعی شبیه یک فرد معتاد به مواد مخدر پیش مي‌آید که همه ی امکانات خود را برای رفع نیاز خویش مي‌دهد و تلخ تر از اعتیاد آن که فروشنده هرگاه بخواهد مي‌تواند با تامین نکردن مواد مورد نیاز معتاد، وی را تهدید کرده و شرایط دیگری علاوه بر قیمت بالا را نیز تحمیل کند. معتاد کردن و ایجاد «نیاز» در وی نسبت به مواد مخدر مهمترین هدف است.
شیخ محمد عبده مي‌گوید: «اروپا از آن روزی که مذهب خویش را رها کرد جلو رفت و ما از آن روزی که مذهب خویش را رها کردیم عقب رفتیم».
ترجیح کالاهای خارجی:
برخلاف روزگاری که مصرف کالاهای خارجی ضد ارزش به شمار مي‌آمد، اکنون به گونه ای مصرف آنها رواج یافته که گاه حتی کالای بنجل و یا فاسد خارجی با بهای گران از سوی مصرف کننده خریداری شده و مصرف آن بر کالای مشابه تولید داخلی ترجیح داده مي‌شود.
مقدار مصرف کالاهای وارداتی نیز نشان مي‌دهد که مسئله‌ی فقر مربوط به خانواده‌های اشرافی و پولدار و سرمایه دار نیست، بلکه لایه‌های اجتماعی گسترده‌ای که گاه خانوارهای واقع شده در زیر خط فقر در آن مشاهده مي‌شوند نیز چنین رفتار مصرفی دارند و این امر بیانگر آرزوی داشتن کالاهای خارجی از سوی اقشار فقیر است که عمومیت پیدا کرده است.
احساس «نیازی» که رفع آن گاه با قربانی کردن ضروری ترین نیازها انجام مي‌گیرد، وجود نیرویی پرتوان در داخل را برای واردات نشان مي‌دهد.
