مقاله شناسایی متغیرهای مدیریت هزینه درپروژه های عمرانی دانشگاه آزاداسلامی

بخشی از مقاله

چکیده

یکی از مسائل بسیار مهم در مدیریت پروژه هاي عمرانی، مدیریت هزینه می باشد. امروزه مسئله مدیریت هزینه ي جامع و صحیح پروژه شامل برنامه ریزي منابع، برآورد هزینه ها، بودجه بندي و کنترل هزینه به یکی از دغدغه هاي اصلی متولیان و دست اندرکاران پروژه ها تبدیل گردیده است. پروژه هاي عمرانی با توجه به اینکه قسمت اعظمی از بودجه هاي سالیانه کشور را بخود اختصاص می دهند، می بایست با مدیریت صحیح هزینه مطابق با بودجه ي مصوب و زمانبندي شده به اتمام برسند. بدیهی است، شناسایی متغیرهاي مدیریت هزینه در پروژه هاي عمرانی جزء خواسته ها و نیازهاي اساسی مدیران پروژه درکشور می باشد.

سه دسته:.1عوامل سیستمی.2عوامل داخلی.3عوامل محیطی در قالب73 متغیر در این خصوص شناسایی شده اند. جامعه آماري شامل مهندسان پروژههاي عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی و خبرگان حوزه مدیریت هزینه و نیز اساتید این حوزه ها به تعداد 50 نفر که در سال 1395حائز مسؤلیت بودهاند، میباشند. با توجه به محدود بودن جامعه آماري، کل جامعه آماري بهعنوان نمونه آماري در نظر گرفته شده است.

بعبارتی نمونه گیري براساس سرشماري بوده، پرسشنامه براساس یک بررسی جامع از پروژه هاي دانشگاه و با دقت نظر بالا تنظیم و بین کلیه اعضاء جامعه آماري توزیع شده است. در ضمن مطالعه میدانی مبسوطی از عملکرد معاونت عمرانی دانشگاه از ابتدا تاکنون براي تکمیل کار انجام شده است که بخش عمده اي از ادبیات نظري تحقیق را تشکیل داده است. از آزمون دوجمله اي و آزمون فریدمن جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و آزمون فرضیات تحقیق استفاده شده است.

مقدمه

امروزه طرح هاي عمرانی به دلیل حجم اعتبارات مصروفه و حساسیت هاي اجتماعی به مثابه نبض اقتصادي و سیاسی دولت ها هستند، به خصوص که در دهه هاي اخیر این حوزه از فعالیت هاي کشور ما، معنا و حساسیت ویژه اي یافته است. با این حال و با وجود توجهات خاص در قالب قوانین و آیین نامه هاي ویژه و تخصصی، باز هم با پروژه هاي بسیار کم شماري روبرو هستیم که در موعد مقرر و با هزینه مطلوب و با کیفیت و مشخصات منطبق با انتظارات تحویل شده باشند.

از جمله علل این ناکامی ها آن است که اغلب تلاطمات محیطی پروژه ها بطور واقع گرایانه در نظر گرفته نمی شوند و از سویی تغییرات در خواسته هاي ذینفعان که عمدتا ناشی از نیازسنجی هاي غیر اصولی است به وفور دیده می شود، لذا برآیند عواملی از این دست، نتایجی نامنطبق با خواسته ها را در پی دارد.
موفقیت یک پروژه به میزان بسیار زیادي به تعریف و پیاده سازي سیستم مدیریت پروژه مناسب و اثر بخش آن وابسته است و از جمله اصلی ترین وظایف یک مدیر پروژه، مدیریت هزینه در دوران ساخت می باشد.

اتمام به موقع و با هزینه ي پیش بینی شده ي هر پروژه، از جمله معیارهاي اصلی موفقیت آن محسوب می شود و عدم اتمام به موقع و با هزینه ي پیش بینی شده ي پروژه، باعث برآورده نشدن خواسته هاي کارفرما و اهداف پروژه می گردد. مدیریت هزینه به این نگرش استوار است که هزینه ها به خودي خود ایجاد نمی شوند بلکه تمام هزینه ها محصول و نتیجه ي تصمیم گیري هاي مدیریت است که عمدتاً معطوف به چگونگی استفاده از منابع محدود سازمان است.

نگرش مدیریت هزینه نقش مهمی را در جهت دادن تصمیمات مدیران به سوي ایجاد ارزش براي همه ي ذینفعان به عهده دارد و می کوشد بین منابع ذینفعان مختلف تلفیق مناسب وخلاقانه ایجاد کند. - نوري و همکاران، - 1382 فلسفه و نگرش مدیریت هزینه متشکل از مجموعه اي از ابزارها و تکنیک هاست که می تواند به تجزیه و تحلیل تصمیمات مدیریت بپردازد و در هر مورد تصمیمات مدیریت را پشتیبانی کند.

در حال حاضر با توجه به کثرت پیمانکاران و شرکتهاي ساختمانی، رقابت شدید و تنگانگی در پیشنهاد قیمت پروژه هاي عمرانی توسط شرکتهاي شرکت کننده و دعوت شده در مناقصات صورت می پذیرد که این امر باعث نزدیکتر شدن قیمتها به حداقل سود شده است و در برگیرنده ي ریسک نسبتاً بالایی در زمان اجراء پروژه می باشد و شرکت ها را بر آن می دارد که در وهله ي اول قیمت هاي خود را در زمان شرکت در مناقصه با دقت بالا و آنالیز دقیق ارائه نموده و در مرحله ي دوم و در صورت گرفتن کار؛ در حین انجام، این آنالیز را به دقت و در همه ي مراحل و حتی به صورت روزانه کنترل نمایند تا چنانچه به هر دلیل میزان هزینه ي اجراي پروژه رو به افزایش باشد، دلیل آن را مشخص و چاره اندیشی نمایند.

متاسفانه اکثر سیستم هاي مدیریتی مورد استفاده در پروژه هاي بزرگ، به خوبی، متمرکز و یکپارچه نمی باشند زیرا مستقل از هم و به منظور رفع نیازهاي خاص تعریف شده اند، لذا یک سیستم مدیریت هزینه ي پروژه ي کارآمد به خوبی می تواند با گزارش گیري از واحدهاي مختلف در خصوص مصرف منابع، کنترل هاي لازم را انجام و در صورت نیاز هشدارهاي به موقع را جهت اجتناب از هر گونه انحطاط، اعلام نماید.

بهترین و کارآمدترین روش جهت اجتناب از هر گونه بیراهه روي، کنترل مصرف منابع در آنالیز قیمت در زمان شرکت در مناقصه و میزان مصرف واقعی آن در دوران ساخت می باشد و این مهم بدون بکارگیري روشهاي برنامه ریزي و کنترل منابع مشتمل بر نیروي انسانی، ماشین آلات و تجهیزات و مواد که عامل هزینه هاي مستقیم می باشند، امکان پذیر نیست. - درویش، - 1377

دشواریهایی که برنامه ریزي و کنترل با منابع در پروژه هاي پیچیده ي ساخت و اجراء دارد، باعث شده است که سازمانها از دانش و فواید آن در پروژه هاي غیر پیچیده نیز بی بهره بمانند و یکی از ابعاد مهم در برنامه ریزي پروژه را که نقش موثري در کنترل زمان و هزینه هاي پروژه ها دارد را مورد صرف نظر قرار دهند. مدیریت پروژه بکارگیري دانش، مهارت، ابزار و تکنیک هاي لازم در اداره جریان اجراي فعالیت ها، به منظور رفع نیازها و انتظارات متولیان از اجراي پروژه است.

مدیریت پروژه در اجراي این مهم از دو بازوي قدرتمند برنامه ریزي و کنترل پروژه بهره می گیرد. فرآیند برنامه ریزي، تعیین توالی و توازي فعالیت هاي لازم براي اجراي یک پروژه با درنظر گرفتن جهت حفظ مسیر پروژه براي دستیابی به یک تعادل اقتصادي موجه بین سه عامل هزینه، زمان و کیفیت در حین اجراي پروژه که از ابزار و تکنیک هاي خاص خود در انجام این مهم کمک می گیرد.

در واقع کنترل، اجراي دقیق و کامل برنامه تدوین شده براي پروژه است، به گونه اي که هنگام خروج از برنامه بتوان با تشخیص علل و طرح اقتصادي ترین فعالیت ها، پروژه را به نزدیکترین حالت ممکن در مسیر اولیه و اصلی خود بازگرداند. - خانزادي و همکاران - دانشگاه آزاد اسلامی با دارا بودن بیش از39 میلیون متر مربع فضاي عمرانی به عنوان یکی از ابر مجموعه ها با توجه به مطالب قبلی، حساسیت بالایی در رابطه با مدیریت طرح هاي عمرانی خود دارد.

به نحوي که با بکارگیري نرم افزارهاي مدیریت کنترل پروژه و کنترل همه جانبه امور عمرانی بدنبال مدیریت بهینه هزینه در این خصوص است که ابعاد آن در این تحقیق بررسی می شود. در واقع در این پژوهش بدنبال شناسایی متغیرهاي اثرگذار بر مدیریت هزینه در پروژه هاي عمرانی دانشگاه آزاد اسلامی هستیم. براي این منظور لازم است مطالعه دقیق تر از حوزه عمرانی دانشگاه انجام داده و با استفاده از نظر سنجی خبرگان متغیرهاي کشف شده را رد یا تایید نماییم.

مبانی نظري و مروري بر پیشینه پژوهش

امروزه بسیاري از سازمان ها به منظور باقی ماندن در محیط رقابت جهانی، جهت مدیریت فعالیت ها، برنامه ها و پروژه هاي خود به بکارگیري تکنیک هاي مدیریت پروژه روي آورده اند. این گرایش ناشی از این موضوع است که با تغییر پارادایم هاي حاکم برمحیط اقتصادي و فعالیت سازمان ها، استفاده از رویکردهاي سنتی مدیریت کارساز نخواهد بود.

صورتهاي مالی نمیتوانند تمام گزارشهاي داراي محتواي اطلاعاتی را در اختیار استفادهکنندگان قرار دهند. دلیل اصلی این موضوع، وجود زمینه قضاوت در استانداردها و مفاهیم کیفی گزارشگري مالی و تضاد منافع گروههاي مختلف است. مفاهیم شکل و محتوا از دسته این موارد هستند. بنابراین با فاصله قابل توجه بین شکل و محتوا و اینکه تدوین و به کارگیري استانداردهاي حسابداري مناسب، میتواند نقش مهمی در کاهش فاصله مذکور داشته باشد. - نیکومرام، رهنماي 

تئوریهاي روانشناسی در حسابداري مدیریت در غالب اثرات انگیزشی و اثرات اطلاعاتی گروه بندي شده است. در ادبیات اثرات انگیزشی اثرات نقاط مرجع، تناقضات داخلی یا ناسازگاري بین بازنمایی ذهنی و رفتار در غالب تئوریهاي هدفگذاري، سطح آرمانی، عدالت سازمانی، چشمانداز، ناهنجاري شناختی، اسناد و شناخت محیط، مطرح و تحلیل گردیده است.

از بعد اطلاعاتی نیز به تأثیرات ارائه اطلاعات بر تصمیمگیري، قضاوت ها، نحوه جستجو و پردازش با منطق محدود و همچنین بازنمایی ذهنی اشخاص از محیط وسازمان پرداخته که در چارچوب تئوریهاي روانشناسی اجتماعی و شناختی بیان گردیده است. - رهنماي رودپشتی، - 1394 اجراي پروژه هاي مختلف زیرساختی، از جمله عوامل مهم و حیاتی در رشد و توسعه اقتصادي کشورهابه شمار می رود. از آن جایی که دولت ها به دنبال ارائه خدمات کاراتر و با کیفیت بالاتر می باشند لذا همواره تدابیر ویژه اي را در جهت تسهیل و تسریع در اجراي پروژه هاي مذکور بکار می بندند.

تجارب کشورهاي مختلف جهان حاکی از این است که عواملی همچون محدودیت منابع مالی و بودجه هاي دولت ها براي تامین مالی پروژه هاي بزرگ و همچنین تقاضاي زیاد موجود در زمینه سرمایه گذاري در این پروژه ها، کشورها را بر آن داشته تا تمامی تلاش خود را در بهره گیري از مشارکت فعال بخش خصوصی و ایجاد فضاي رقابتی مناسب براي فعالیت آن ها بکار بندند، که این تلاش ها در قالب مشارکتهاي عمومی-خصوصی متبلور شده و موجب تسریع در روند توسعه اقتصادي کشورها شده است.