بخشی از مقاله
چکیده
ایده شهر سالم طرح آرمان گرایانهای است. با اینکه سابقه طرح آن به بیش از چند سال نمیرسد، معهذا ریشههای تاریخی آن بس طولانی و پرفراز و نشیب است. در واقع سال 1984 نقطه عطفی برای این مقوله است که با همت اشخاصی چون پروفسور دهل، دکتر اشتون و استقبال بیدریغ سازمان بهداشت جهانی - WHO - که آن را در راستای ضمانت اجرایی اهداف و سیاستهایش میدید، منجر به ارائه و بعضاً اجرای الگوها و سیاستهای نوینی در این راه گردید.
بطوریکه پس از گذشت بیش از دو دهه، اینک ایده شهر سالم تبدیل به نهضت جهانی گردیده است. با رشد و توسعه شهرنشینی در جوامع در حال توسعه، مشکلات شهرنشینی از قبیل تخریب محیط زیست، آلودگی، کمبود مسکن، کیفیت زندگی و .... شرایط دشواری را برای ساکنان شهرها فراهم آورده و سلامت عمومی که از مهمترین شاخص های کیفیت های زندگی شهری میباشد، به میزان قابل توجهی کاهش یافته است.
برنامهریزان شهری برای رفع این معضلات در جوامع بشری رویکرد شهر سالم را در راستای تحقق توسعه پایدار شهری مطرح کردهاند، تا از آن طریق وضعیت مطلوب زندگی را برای ساکنان شهرها فراهم سازند. طبق پیش بینیهای سازمان بهداشت جهانی، تا سال 2025 میلادی بیش از 60 درصد جمعیت جهان شهرنشین خواهند شد. این جمعیت شهرنشین بیش از پیش مشکلات را تشدید خواهند کرد. با توجه به اینکه این شهرها موجوداتی زنده و پویا و انسان محور هستند، اهمیت برنامهریزی شهر سالم با توجه به اصول و معیارهای آن در طول برنامهریزی بلند مدت برای شهرها ضروری است.
-1 مقدمه
حدود یکصد سال از بحث اینکه شهر را چگونه طراحی کنیم، میگذرد و پس از تلاشهای مکرر، جهت نزدیکتر کردن اندیشهها به عمل درمییابیمکه تقریباً همانجایی هستیم که ابتدا شروع کردیم. شهرها همچنان دچار اضمحلال، فقر و گرفتاریهای اجتماعی هستند. اکثر مردم از زندگی خود احساس رضایت نمیکنند و آینده کودکان نیز به هیچ وجه امیدبخش نیست. طبقات فقیر اغلب بیخانمان، بیکار، بدون روحیه و فاقد سلامتی هستند.
حتی برای ثروتمندان نیز شهرها بدون کارایی لازم است و عواملی نظیر آلودگی، تصادفات و بزهکاریهای اجتماعی آنها را نیز تهدید میکندکاملا. ً واضح است که امروزه جهان به شهرهایی نیاز دارد که تمام جوانب آن از قبیل اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، بهداشتی، زیست محیطی و کالبدی برای همه ساکنین عملکرد مطلوبی داشته باشد. شهر پایدار نیز توسعه، رفاه و ارتقای کیفیت زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی را برای همگان فراهم میسازد و به دنبال توسعهای یکپارچه در زمینههای اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی میباشد.
- Saeedi fard and Gordfaramarzi, 2014 :5 - رویکرد شهر سالم که به طور مداوم در ایجاد یا بهبود شرایط اجتماعی، کالبدی و توسعه منابع فعالیت میکند و امکان عملکرد درست و کامل جهت حداکثر بهرهبرداری از توان انسانها را فراهم میآورد. - Ashton , 1988 : 14 - در سال 1986 در اولین کنفرانس ارتقای بهداشت در شهر اتاوا برگزار شد. اصول ارتقای بهداشت در این کنفرانس تصویب شد و بیشترین تأکید آن روی موارد زیر بود : -1 اتخاذ سیاست کلی برای تقویت بهداشت ؛ -2 تقویت مشارکت اجتماعی ؛ -3 بهبود مهارتهای شخصی ؛ -4 تجدیدنظر در جهتگیری خدمات بهداشتی. این اصول چهارچوب پروژه شهرهای سالم سازمان بهداشت جهانی را فراهم ساخت.
-2 پیشینه نظری تحقیق
به دنبال ظهور ایده شهر سالم در اوایل سال 1986، دفتر منطقهای سازمان بهداشت جهانی، در اروپا، پیشنهادی را برای اجرای پروژهای کوچک با هدف بهبود سطح بهداشت ارائه داد. این پروژه که تنها شش شهر را دربرمیگرفت، پروژه شهرهای سالم نام گرفت و طی مراسمی در مارس 1986، در شهر لیسبون آغاز شد. نتایج حاصل از اجرای پروژه فوق ، بینهایت موفقیتآمیز بود.
پس از آن، پروژه شهر سالم به عنوان راهکاری نوین، در شهرهای بیشتری از قاره اروپا و سپس در برخی شهرهای قارههای جهان شروع به کار کرد و به جنبشی تبدیل شد که رشد سریعی داشت - . - Tsours,1995 اندیشه شهر سالم در ایران، برای اولین بار در نوامبر 1990 ، در کنفرانس سازمان بهداشت جهانی، در منطقه مدیترانه شرقی مطرح شد. در این کنفرانس، بر استفاده از تجربههای مناطق اروپا در کشورهای منطقه تأکید شد و سه شهر لاهور و اسکندریه و تهران به صورت موردی انتخاب شدند.
در همین راستا، در آذرماه 1370 ، شهرداری تهران با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، نخستین سمپوزیوم شهر سالم را با حضور کارشناسان و صاحب نظران و مسئولان سازمانها و دستگاههای اجرایی کشور، در تهران، برگزار کرد. - Tabibiyan,1998 - از دستاوردهای مهم این سمپوزیوم، میتوان به اجرای پروژه شهر سالم، به صورت پایلوت، در محله سیزده آبان تهران اشاره کرد. پس از آن وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دامنه فعالیت را در این زمینه، در سطح کشور گسترش داد و در بسیاری از شهرها فعالیتهای مطالعاتی یا اجرایی آغاز شد.
-3 اهداف شهر سالم
تحرک سیاسی و مشارکت جامعه در تجهیز و تکمیل - اجرای - یک طرح سلامت شهری ؛ تلاش برای افزایش آگاهی از موضوع سلامت در توسعه شهری به وسیله مسئولین ملی و شهری ؛ ایجاد ظرفیت فزاینده برای مسئولین شهری و تشکیلات مشارکتی با سازمانهای اجتماعی در بهبود شرایط زندگی در جامعه توسعه نیافته ؛ ایجاد یک شبکهای از شهرها در مبادله و تکنولوژی اطلاعات ؛ تضمین مشارکت زنان در تصمیم گیری در ارتباط با فعالیتهای پروژه در فضاهای مهمی مانند مسکن، بهداشت و خدمات بهداشتی . - Harpham and et al , 2001 , 112 - اهداف اصلی آن در اروپا، بهبود سلامت و توجه جدی به اصول آن برای همه، توسعه پایدار و برنامهریزی بر پایه مشارکت است. - De Leeuw , 1998 , 231 -
-4 سیاستهای شهر سالم
توسعه نگرش سلامت شهرها بر اساس دو سر فصل بهداشت برای همه و ارتقاء بهداشت ؛ ارتقاء بهداشت در برنامههای سیاسی و اجتماعی شهرها ؛ تأکید بر اقداماتی جهت بهداشت همگانی که بر روابط متقابل بین افراد و محیط و روشهای زندگی اثر میگذارد ؛ مبارزه با عواملی که سلامتی افراد ساکن شهر را مورد تهدید قرار میدهد، سیاست اصلی پروژه شهر سالم است.
-5 اصول شهر سالم
جوامع سالم دارای مشخصات منحصر به فردی هستند. ولی اصول مشترک دارند ، که به ما اجازه در نظر گرفتن آنها را به صورت کلی می دهد.
-6 شاخصهای شهر سالم
پروژه شهر سالم مرتبط با تمام جوانب زندگی است. به عنوان مثال چهار گروه اصلی شاخصها که از طرف دفتر منطقه اروپایی سازمان بهداشت جهانی مورد توجه قرار گرفته است عبارتند از : -1 شاخصهای بهداشت ؛ -2 شاخصهای مراقبت بهداشتی ؛ -3 شاخصهای زیست محیطی ؛ -4 شاخصهای اقتصادی - اجتماعی . - WHO , 2000 - البته هر گروه اصلی شاخصهای مربوط به خود را دارد. در مجموع 53 شاخص در این چهار گروه قرار میگیرد. بر این اساس ویژگیهای شهر سالم را میتوان در شش دیدگاه و جنبه کلی طبقهبندی کرد : -1 جنبه فیزیکی شامل مسکن و الگوهای برنامه ریزی.
