بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر, به شناسایی مناسبترین مولفه های فرهنگ سازمانی در ارتباط با شاخص های بهرهوری سازمان با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی در سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان میپردازد. هدف این تحقیق تعیین شاخص های بهره وری در سازمان های دولتی و تعیین مناسب ترین مولفه های فرهنگ سازمانی در ارتباط با شاخص های بهره وری سازمان است.تحقیق حاضر از نظر هدف یک تحقیق کاربردی است و از لحاظ روش، یک تحقیق توصیفی و از نوع پیمایشی میباشد.
جامعه آماری پژوهش حاضر خبرگان سازمان میراث فرهنگی,گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان میباشد و به دلیل محدود بودن تعداد افراد جامعه از نمونه گیری استفاده نشده است. در این تحقیق پرسشنامه مقایسات زوجی جهت انتخاب مولفه های فرهنگ سازمانیدر ارتباط با شاخصهایبهرهوری, استفاده شده است. پس از تحلیل پرسشنامهدر نرم افزار اکسپرت چیس, با توجه به اصل پاره تو 9 مولفه فرهنگ سازمانی - رهبری، هدف گذاری، تیم گرایی و همکاری، برنامه ریزی، سامانه پاداش، یادگیری سازمانی، یکپارچگی/ انسجام، توسعه نیروی انسانی، نتیجه گرایی - انتخاب و اولویت بندی شده است.
مقدمه
امروزه سازمان ها در محیط متلاطم و طوفانی تغییر به حیات سازمانی خود ادامه داده و برای تحقق بخشیدن به رسالت های خویش, ناچار به تحول و همگون سازی ساختاری و فرایندهای خود با نیازهای محیطی میباشند و برای تنظیم موثر و آگاهانه فرایند های تغییر, مثل هر چیز ناچار به تغییر بنیادی در بینش ها و تحول در سطوح فردی, گروهی و سازمانی به تغییر در شیوه زندگی - فرهنگ یا جو سازمانی - حاکم بر سازمان میپردازند.
قبل از هر تحولی باید فرهنگ سازمان خود را شناسایی و بررسی نمایند .[14] با وجود یک فرهنگ قوی و منسجم, افراد ضمن کسب آگاهی بیشتر پیرامون اهداف و استراتژی های سازمان نسبت به ارزش ها و هنجار ها, احساس مسئولیت, تعهد و از کار احساس رضایت میکنند, که این در کنار مدیریت قوی موجب بهبود روحیه, انگیزش, عملکرد سازمانی و بهرهوری کارکنان میگردد .[13]
در اوایل دهه 1980 صدها محقق شروع به پژوهش در خصوص فرهنگ سازمانی نمودهاند و دهها مقاله و کتاب در این خصوص به چاپ رسید و اکثر مجلات معتبر دانشگاهی مباحث خود را به این پدیده اختصاص دادهاند و امروز فرهنگ سازمانی تبدیل به عنوان فراگیری در مباحث مدیریت شده است و انبوه مطالعات انجام گرفته تا کنون توانسته است نگرش دانش پژوهان و مدیران را نسبت به سازمان تغییر داده و تجزیه و تحلیل فرهنگ سازمانی را به یکی از مهمترین تخصص ها در زمینه رفتار سازمانی مبدل نماید .[14]
پس با توجه به اهمیت فرهنگ سازمانی و اینکه عرضه نیروی انسانی توانمند و کارآمد امری محدود,وقت گیر و پر هزینه است و با توجه به نقش بسیار مهم فرهنگ سازمانی در موفقیت سازمان ها و غفلت بسیاری از مدیران کشورمان از این امر مهم, مطالعه, تحقیق و اشاعه این مباحث ضروری مینماید. همچنین این نکته از ضروریات علمی به نظر میرسد و شاید بهترین راه بهبود بهرهوری سازمان بهبود فرهنگ سازمانی باشد که آثار آن در تمام ابعاد سازمان مشهود است .[4]
پژوهش حاضر به منظور شناسایی مناسبترین مولفه های فرهنگ سازمانی در ارتباط با شاخص های بهرهوری سازمان با استفاده از فرایند تحلیل سلسله مراتبی در سازمان میراث فرهنگی, گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان انجام گرفته است. طبق بررسی های برآمده سازمان مورد مطالعه فعالیت های زیادی در زمینه بهرهوری انجام داده و تعداد زیادی از شاخص های بهرهوری جزئی و کلی را طی هشت سال محاسبه نموده است, به همین دلیل تحقیق مذکور در سازمان میراث فرهنگی, گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان انجام گرفته است.
نتایج حاصله میتواند زمینه را برای تحولات مهمی چون ایجاد زمینه لازم برای ارتقای عملکرد آن فراهم آورد. همچنین, مدیران با آگاهی از فرهنگ سازمانی سازمان خویش, میتوانند جهت رفع نواقص احتمالی تلاش نموده و سازمان را برای تغییرات موفقیت آمیز آماده نمایند. تحقیق مورد نظر به منظور دستیابی به اهداف زیر صورت پذیرفت. هدف :1 تحلیل شاخص های بهره وری در سازمان های دولتی. هدف :2 تعیین مناسب ترین مولفه های فرهنگ سازمانی در ارتباط با شاخص های بهره وری سازمان.
مبانی نظری و روش تحقیق
مفاهیم فرهنگ سازمانی هافستد معتقد است, فرهنگ سازمانی مجموعه مفروضات, باورها و ارزش های مشترک اعضای سازمان است که الگوی رفتار سازمانی را مشخص و سازمان را از سازمان های دیگر متمایز میسازد. همچنان که شخصیت افراد آنها را از دیگران متمایز میسازد, فرهنگ یک سازمان یا جامعه نیز آن جامعه را از دیگر جوامع یا سازمان ها متمایز میسازد و همچون جوامع که دارای فرهنگ منحصر به فرد و خاص خود هستند, هر سازمانی نیز فرهنگ خاص خود را دارد.[11]
گوردن1 با در نظر گرفتن حدود یکصد و شصت و چهار تعریف از دانشمندان مختلف, فرهنگ سازمانی را اینگونه تعریف مینماید: فرهنگ سازمانی عبارت است از نظام فرضیات و ارزش های مشترک در یک سازمان که به طور گسترده رعایت میشود و به الگوها و رفتارهای خاص منجر میشود .[15] از دیدگاه علی رضائیان فرهنگ سازمانی شامل اعتقادات مشترک افراد سازمان درباره چگونگی انجام چیزها و الویت هاست .[8] مفاهیم دیگری از فرهنگ سازمانی از دیدگاه صاحبنظران مدیریت در جدول شماره 1 آمده است.
مفهوم بهرهوری
واژه بهرهوری را نخستین بار در سال 1766 کوییزنی به کار گرفت و سپس تعریف هایی از آن مانند توان تولید, نسبت تولید به نهاده ,[7] سومانت :1نسبت بین خروجی مملوس, ارائه گردید. بهرهوری جزئی یکی از شاخص های بهرهوری است که از نسبت کل ستانده به هر یک از نهاده های مورد استفاده برای تولید آن ستانده به طور جداگانه محاسبه میگردد .[3] تعدد تعاریف بهرهوری و تفاوت کاربرد های آنها توسط افراد با تخصص های گوناگون, به پدید آمدن روش های اندازه گیری مختلفی منجر شده است .[1]
ماندل بهرهوری را" نسبت بین بازده تولید به واحد منبع مصرف شده در مقایسه با سال پایه" میداند .[9] سازمان بین المللی کار": 2 بهرهوری عبات است از رابطه بین ستانده حاصل از یک سیستم تولید با داده های به کار رفته برای تولید آن ستانده, که داده ها میتوانند زمین, سرمایه, نیروی کار و عوامل دیگر باشند" .[2] با توجه به اینکه بهرهوری توسط اقتصاددانان, حسابداران, مدیران, سیاستمداران و مهندسان صنایع تعریف میشود, تعاریف نسبتا متفاوتی از بهرهوری میتوان ارائه داد.
در این باره چهار نوع شاخص اصلی بهرهوری مطرح است.[16] که با توجه به تحقیق حاضر دو شاخص بهرهوری جزئی و بهرهوری کل مد نظر محقق میباشند که اینگونه تعریف میشوند:شاخص بهرهوری جزئی:3 بهرهوری جزئی عبارت است از: نسبت ستانده به یکی از عوامل نهاده. برای مثال, بهرهوری نیروی کار, یعنی نسبت ستانده به نهاده نیروی کار که یک معیار بهرهوری جزئی است. به همین ترتیب, بهره وری سرمایه و بهرهوری مواد اولیه, نمونه هایی ازبهرهوری جزئی هستند.
شاخص بهرهوری کل:4 بهرهوری کل عبارت است از: نسبت ستاده کل به مجموع تمامی عوامل نهاده, بنابراین, معیار بهرهوری کل, تاثیر مشترک تمامی نهاده ها در تولید را نشان میدهد.[16] رابطه فرهنگ سازمانی و بهرهوری سازمانی برخی از صاحب نظران جهان سوم کوشیده اند تا بهرهوری را با هدف های فرهنگی مغایر نشان دهند و انسان را در انتخاب یکی از دو راه افزایش بهرهوری و رعایت حقوق انسان محصور و محدود کنند. مشاهده بهرهوری خارج از چارچوب فرهنگی جامعه و تلاش برای بهتر زیستن از نظر مادی بدون رعایت توجه به ارزش های فرهنگی در یک مجموعه, نوعی خودفریبی به حساب میآید.
افزایش بهرهوری نه تنها با فرهنگ ها مغایرتی ندارد, بلکه فرهنگ ها برای رشد و توسعه بهرهوری زمینه مساعدی میباشند. بهرهوری هنگامی که در کنار رعایت مصالح انسانی و اقدام به تامین افزایش پیدا میکند, خود به یک ارزش بزرگ فرهنگی تبدیل میشود. وقتی که بهرهوری به صورت یک فرهنگ در میآید, آن زمان جامعه و کشور به مجموعه ای پویا تبدیل میشود که در آن از هر فرصت و هر مکان به نفع انسان ها بهرهبرداری خواهد شد و فرصت های قابل توجهی از منابع موجود ایجاد میشوند .[5]
روش تحقیق
از آنجایی که در تحقیق حاضر به آزمون مفاهیم نظری به صورت عینی و واقعی پرداخته می شود، میتوان آن را از نظر هدف یک تحقیق کاربردی برشمرد.بیشتر تحقیقات علوم رفتاری را میتوان در زمره تحقیق توصیفی به شمار آورد. در این تحقیقات نوعاً از روش-های مطالعهْ کتابخانهای و بررسی متون و محتوای مطالب و نیز روشهای میدانی نظیر پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده استفاده می- شود .[6]
