بخشی از مقاله
چکیده
احداث پروژههای صنعتی و نفتی همواره نقش و جایگاه ویژهایی را در توسعه طرحهای عمرانی و اقتصادی کشور ایفاء مینمایند . همین امر دستاندرکاران صنعت نفت اعم از کارفرمایان ، پیمانکاران و بهرهبرداران را بر آن داشته است تا با نگاه و رویکردی علمی به شناسایی و بررسی عوامل موثر در افزایش هزینه و تطویل زمان انجام کار پروژههای احداث انبار نفت بپردازدند .
بیتردید عدم دستیابی به راهکارهای مناسب در ساخت و ساز انبارهای نفت خسارات سنگینی را بر پیکره صنعت نفت وارد خواهد ساخت که میتوان به افزایش هزینه کل - هزینههای مستقیم و غیرمستقیم - ، راکد ماندن سرمایه و به تعویق افتادن بازگشت آن ، کاهش کیفیت کار ، از بین رفتن توجیه اقتصادی طرح ، افزایش تورم و کاهش ارزش زمانی پول و نارضایتی بهرهبرداران اشاره نمود .این تحقیق در جامعه آماری مدیریت مهندسی و طرحهای شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی ایران انجام میشود .
در این راستا برای ارزیابی معیارها و شاخصها از دو ابزار اندازهگیری تاثیر متغیرهای موثر بر کاهش قیمت و زمان در انجام پروژههای انبار نفت و ابزار مقایسات زوجی و مصاحبه استفاده شده است . تکنیک استفاده شده در این پژوهش به منظور وزندهی و طبقهبندی معیارها روش ادغامی فازی و تاپسیس میباشد در واقع ابتدا وزن معیارها و زیر معیارها به کمک روش فازی محاسبه میشود و از این وزنها در روش تاپسیس به منظور رتبهبندی گزینهها استفاده میشود. نتایج حاصل از این تحقیق در بخش تطویل زمان احداث انبارهای نفت حاکی از نیاز شدید ارتقاء و تقویت سیستم مدیریتی مشاور وکارفرما میباشد .
تقویت این توانایی بخشی با بکارگیری افراد متخصص و با تجربه و آشنا با صنعت نفت تحقق مییابد و بخشی دیگر با آموزش مستمر افراد صورت میپذیرد . بکارگیری آخرین دستاوردهای علمی در قالب مدلسازی اطلاعات ساختمان و نرمافزارهای طراحی شده در صنعت ساخت و ساز بخش عمدهایی از سایر نواقص را نیز برطرف میسازد . مطالعه ، شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر در افزایش زمان و قیمت ، مدیریت اجرایی پروژه را در اتخاذ تصمیم و در زمان مناسب یاری میرساند.
-1 مقدمه
انجام پروژههای سرمایهایی، همانند سایر پروژههای عمرانی نیازمند برنامهریزی و م شخص شدن ریز فعالیتهای لازم و تعیین تقدم و تاخر آنها است که پیامد آن تهیه و تنظیم برنامه زمانبندی مدون اجرای پروژه حاصل میگردد. بیتردید بکارگیری و نحوه عمل دقیق منطبق بر برنامه تنظیم شده دستیابی به اهداف طرح و یا پروژه را روشن می سازد. شیوهی اجرای پروژهها با توجه به محدودیت زمان و منابع مالی اجرایی، مستلزم برآورد دقیق ، پیشبینی مناسب زمان انجام کار و موازنهی آن با کلیهی پارامترهای دخیل است. در مواردی ممکن است با استفاده از انواع روشهای تخمین و برآورد زمان اجراء ، برنامهای برای زمانبندی پروژه تعیین گردد.
لیکن نکتهی قابل اهمیت در این بخش از برنامهریزی این که لازم است تا با در نظر گرفتن معیارهای دیگر که دارای تاثیر متقابل بر پروژه هستند، زمان بهینهی اجرای پروژه تعیین گردد. به بیان دیگر در صورتیکه توجه لازم به موازنه این عوامل صورت پذیرد، دستیابی به زمانی مشخص، که تامین کنندهی حداکثر مطلوبیت نهائی از همهی جنبههای تاثیرگذار بر پروژه با شد، امکانپذیر میگردد.
با این وجود همواره در م سیر اجرای یک پروژه م سائلی وجود دارند که این زمانبندی را دچار اخلال نموده و با تاخیر مواجه میسازند. در حقیقت اهمیت توجه به موازنهی زمان و عوامل پروژه ، بر هیچ یک از برنامهریزان و مجریان پروژه پو شیده نی ست و تاکنون هزینه و کیفیت به عنوان دو عامل ا سا سی در پروژهها ملاک ایجاد توازن در برنامهریزی زمان بودهاند - رضا وطن خواه ، . - 1382
-2 مواد و روشها
اتمام به موقع هر پروژه یا طرح با هزینهی پیشبینی شده از جمله معیارهای اصلی موفقیت آن محسوب می شود. تطویل انجام پروژه و با هزینهی بیش از آنچه پیشبینی شده باعث برآورده نشدن خواستههای کارفرما و عدم تحقق اهداف طرح یا پروژه می گردد. افزایش توام زمان و هزینهی اتمام پروژه باعث وارد آمدن خ سارات به بهرهبردار میگردد. در ب سیاری از موارد تاخیرات به وجود آمده بیش از حد در پروژه یا طرح ، باعث از توجیه افتادن اقتصادی و فنی پروژه میشود. با افزایش مدت اتمام پروژه ، هزینههای بالاسری افزایش مییابد.
تورم ایجاد شده در بازار، هزینههای انجام فعالیتهای انجام نشده را بیشتر میکند. احتمال انجام پروژههای مشابه توسط رقبا و از دست دادن بازار و از توجیه افتادن پروژه در بازار جدید زیاد میشود. تکنولوژیهای جدید وارد بازار شده و احتمال یافت ن شدن م صالح و تجهیزات مورد نیاز طرح و یا عدم توجیه ا ستفاده از آنها بالا میرود. به عبارت دیگر ضرر و زیان ناشی از عدم اتمام به موقع پروژه، هزینههای هنگفتی بر پروژه یا طرح تحمیل مینماید.
گاهی این هزینهها آنقدر زیاد میبا شد که طرح یا پروژه دیگر توجیهپذیر نمیبا شد. عوامل متعددی از جمله تغییر مقادیر کار، ضعف مالی وفنی پیمانکار، عدم پرداخت به موقع مطالبات پیمانکار و عوامل متعدد دیگری باعث افزایش زمان و هزینهی انجام پروژه می شود - مجید پرچمی جلال ، سید حسین حسینی،. - 1385
برای انجام به موقع و با هزینهی پیش بینی شدهی طرح و اجتناب از ضرر و زیانهای ناشی از تاخیرات و افزایش هزینهها، راهی جز برر سی و شناخت این عوامل و برخورد منا سب با آنها و بالاخره مدیریت آنها وجود ندارد.
در واقع احداث پروژههای صنعتی و نفتی تضمین کننده ایجاد زیر ساختهای مناسب جهت تولید و دستیابی به اهداف پیشبینی شده در توسعه طرحهای عمرانی و اقتصادی کشور بسیار حائز اهمیت میباشند. در واقع پروژههای نفتی نقش مهمی در توسعه اجتماعی اقتصادی و بوجود آمدن توسعه پایدار ایفاء مینمایند. اهمیت اجرای این طرحها در زمان تعیین شده و با بودجه تخصیص یافته در برنامه تو سعه ک شور همواره جزء شاخ صههای مهم ر شد اقت صادی مح سوب میگردد - مجید پرچمی جلال ، سید ح سین حسینی،. - 1385
با نگاهی گذرا بر تراز مالی این پروژهها همواره شاهد افزایش نرخ تمام شده فاحش آنها نسبت به برآورد اولیه و با بررسی برنامهزمانبندی شاهد صرف مدت زمانی بیش از زمان تعیین شده در قرارداد و در پایان کار میباشد. افزایش هزینهها و طولانی شدن زمان اجرای کار همواره یک چالش فراگیر در ساخت پروژههای صنعتی میباشند.
این پدیده ناخوشایند به موازات طولانی شدن زمان اجرای کار، توجیه اقتصادی آنها را نیز دچار چالش خواهد ساخت. از آنجائیکه عوامل بروز تاخیرات و افزایش هزینهها و طبقه بندی آنها نیزبع ضاً با توجه به ماهیت و نوع کاربری پروژهها متغیر میبا شد. اهمیت و دغدغه این مو ضوع در بین کارفرمایان ، پیمانکاران و م شاورین پروژههای نفتی نیاز به پژوهش علمی و مو ضوعی تاخیرات علیالخ صوص انبارهای نفت را بیش از بیش نمایان می سازد.
بیتردید اهمیت پروژههای احداث انبارهای نفت دستاندرکاران این حوزه فعالیتی را بر آن می دارد تا با برر سی شاخصهای موثر بر تطویل زمان انجام پروژههای احداث انبارهای نفت یعنی قوانین و مقررات ، عدم مدیریت صحیح کارفرما ، عدم مدیریت مهندس م شاور، عدم مدیریت صحیح پیمانکار، عوامل محیطی - با تاکید بر نقش ویژهی دولت - و عوامل متفرقه و نیز افزایش قیمت تمام شده در برگیرنده شاخصهای : منا سب نبودن قیمت پی شنهادی پیمانکار برای اجرای پروژه ، تورم اقتصادی و افزایش قیمتها ، عدم تناسب مدت زمان قرارداد با حجم کار، اشتباه در برآورد اولیه حجم کار، نسبت م ستقیم حقالزحمه م شاورین با هزینه کارهای اجرایی ، خرابی ما شینآلات و تجهیزات ساخت ، بپردازد.
از اینرو پژوهشگران زیادی نسبت به طرح موضوع و بحث و بررسی پیرامون ابعاد گوناگون عوامل بروز تاخیرات و افزایش هزینههای پروژهها در سازمانهای مختلفی پرداختهاند. در این تحقیق با بکارگیری منابع و ماخذ کتابخانهای، و نگاهی بر پژوهشهای صورت گرفته قبلی در قالب مقالات و همچنین با استفاده از گردآوری اطلاعات و آمار از جامعهایی مهندسی و متخصص و تحلیل آنها به روش شباهت به گزینه ایدهآل فازی تاپسیس ضمن شناسایی و طبقهبندی عواملی که موجب طولانی شدن زمان و شکلگیری و رشد قابل توجه قیمت تمام شده پروژههای احداث انبارهای ذخیرهسازی فرآوردههای نفتی میگردد .
-3مروری بر پژوهشهای گذشته
در بخش سابقه تاریخی، به منظور روشنگری مفاهیم نظری و هویت مفاهیم، با برشمردن ویژگیها و ابعاد آن، اقدام به شرح علمی این مفاهیم میپردازیم . بدین نحو که مفاهیم ا صلی و بنیادی مربوط به پژوهش خود را م شخص نموده و با بهرهگیری از آثار و نوشتههای اندیشمندان و نویسندگان مختلفو حتماْ با استناد و با رعایت نظمی معقول، به توصیف و تشریح این مفاهیم در چارچوبی علمی میپردازیم. این بخش با عنوان پیشینه یا ادبیات پژوهش شامل موارد زیر خواهد بود: بررسی متون، نظریهها و تاریخچه بررسی پژوهشهای انجام شده در ایران بررسی پژوهشهای انجام شده در سایر کشورهای جهان
-1-3 طویل زمان انجام کار پروژه
وقتی پروژهای طراحی میشود و کارفرما تصمیم به سرمایهگذاری و اجرای یک پروژه میگیردمسلماً اهداف خاصی مد نظر قرار دارد از جمله میتوان به استفاده بهینه از سرمایه و منافع حاصله از آن سرمایهگذاری اشاره نمود که در نتیجه باید بداند که این سرمایهگذاری چه زمانی به بهرهبرداری میرسد تا براساس آن سرمایه خود را به کار بیاندازد پس با این ترتیب برای اجرای پروژه زمان تعیین میشود که در پیمان به عنوان مدت قرارداد مطرح میشود و پروژه بایستی در مدت تعیین شده انجام گردیده و به بهرهبرداری برسد بدیهی است.
