بخشی از مقاله
چکیده :
با توجه به شرایط ویژه اي که بر معماري و شهرسازي مناطق بیابانی حاکم است نه تنها باید با در نظر گرفتن شرایط منطقه ، معماري و در نهایت شهرسازي خاصی صورت گیرد بلکه نباید خالی از هنر باشد . به همین منظور ساخت شهرهایی با پوسته اي از بیابان و همچنین کالبدي از هنر نیاز به شناخت ویژه اي نسبت مناطق بیابانی ، علت به وجود آمدن آن ها ، ترویج آن ها و همچنین شرایط بیابان هاي کنونی کشور ایران دارد و باید با وضعیت فعلی آن ها براي طراحی اقلیمی و همچنین شرایط سازگاري با این مناطق به طور کل آشنا شد ، و در نهایت بیابان با پوسته ي خاص خود و بعد کالبد که مهم ترین رویداد شهر است را باید با هنر تلفیق کرد .
-1 مقدمه :
در سر تا سر طبیعت بکري که خداوند متعال خلق کرده هنر و هارمونی خاصی دیده می شود ، از کوه هاي مرتفع ، مراتع ، جنگل ها ، دریاها و اقیانوس ها تا کویرها و دشت هاي پست و لم یزرع ، اما در کنار این خلقت عظیم موجودي به نام انسان خلق کرده که کلمه ي هنر را می توان در این آفرینش خاص معنا کرد .
انسان هنري است نا محدود و براي رسیدن به کمالات دائم در تلاش و سیر در دنیاست و به هر کدام از خلقت هاي خالق خود سیر می کند خود را قطعه اي گمشده از آن پازل می یابد ، چون هنر ، هنر را می پسندد و در کنار هنر است که خلق ها شکل پیدا می کنند .
اگر بخواهیم بگوییم معماري ، چه معماري و ظرافتی زیباتر از انسان ، اگر بخواهیم بگوییم شهر ، چه شهرسازي و نظمی کامل تر از جهان و طبیعت پیرامونش .
معماري را درك می کنیم ، همان اندازه که بدانیم آن هنر است پس خلق در وجود آن نهان است . پس باید فضاها را خلق کرد تا احساسات به وجود آیند و احساسات به وجود می آیند تا هنر را درك کنند .
هر فضایی هنر خاص خود را دارد ، پس باید با هنر خود آن فضا ، فضایی جدید به وجود آورد . از معماري تا شهرسازي ، همه ي همه باید با فضاي خود کاملا در ارتباط باشند .
یکی از فضاهایی که امروزه در تمام دنیا براي آن تفکرات و تأملات خاصی صورت پذیرفته ، معماري و در نهایت شهرسازي در بافت ها و مناطق بیابانی است . زیرا این نوع معماري و شهرسازي نقطه ي عطفی است براي تأمل و تفکري با بینشی جامع تر و کامل تر نسبت به طبیعت پیرامون .
-2 بیابان ها ، شرایط حاکم بر آن ها ، ساخت شهر ، برنامه ریزي و طراحی شهري در این مناطق :
در این مقاله سعی بر آن شده تا با نگاهی خوش بینانه تر هم نسبت به طبیعت و هم نسبت به معماري و شهرسازي و استفاده از الگوهاي موفق در زمینه برنامه ریزي و طراحی شهري در بوم هاي بیابانی بتوان قدمی در جهت رشد و ارتقاء شهري این نوع مناطق برداشت .
نکته اي که در ابتدا مطرح کردن آن امري ضروري است این است که از اصول ها و ضوابط است که عملکردها شکل می گیرند ، پس در هر کجا و به هر شیوه اي که بخواهیم معماري و شهرسازي انجام دهیم شرط اول ، در نظر داشتن شرایط ویژه آن منطقه می باشد . که هر منطقه شرایط خاص خود را نیز داراست که به مهم ترین آن ها اشاره می کنیم :
الف – ویژگی هاي اقلیمی منطقه :
ویژگی هاي اقلیمی هر محل به عوامل متعددي بستگی دارد که موجب تفاوت اقلیم در چهار سطح اقلیم کلان ، میانه ، محلی و خرد می شود . در سطح اقلیم کلان - - Macro Climate که منطقه ي وسیعی را در بر می گیرد ، تفاوت هاي آب و هوایی بسیار بارز است و مناطق اقلیمی مختلفی چون گرم و خشک ، معتدل و مرطوب ، سرد و ... را در بر می گیرد .
در این سطح پهنه هاي اقلیمی واقع در یک قاره یا یک کشور مشخص می شود . مناطق واقع در یک اقلیم کلان ، اگر چه از نظر کلیات اقلیمی مشابه اند ، اما از نظر شدت گرما و سرما یا میزان رطوبت ، بارندگی و یخبندان مشابه نیستند و خود به گروه هاي کوچکتري تقسیم پذیرند که اقلیم میانه - - Meso Climate نامیده می شود . معمولاً هر اقلیم کلان به دو یا چند اقلیم میانه - زیر اقلیم - تقسیم می شود مانند اقلیم نسبتا سرد و اقلیم بسیار سرد که زیر مجموعه ي اقلیم سرد محسوب می شوند . مناطق واقع در اقلیم میانه ، به سطوح کوچک تري به نام اقلیم محلی - - Local Climate تقسیم می شود .
ویژگی هاي جغرافیایی و توپوگرافی نظیر شدت و جهت شیب زمین ، سطوح آب و گیاه ، مجاورت با جنگل یا بیابان ، باغ ها و مزارع ، مجموعه هاي ساختمانی ، می توانند موجب بروز اختلافاتی در شرایط اقلیمی قسمت هاي مختلف یک مجتمع شوند . مانند اقلیم محلات مختلف واقع در یک شهر . در سطح بسیار کوچک ، خصوصیات موجود در ساختار یک فضاي خاص مانند یک کوچه ، یک حیاط ، یا ... موجب بروز اختلافات جزیی اقلیمی می شود ، مانند اختلاف اقلیم بین اتاق هاي رو به آفتاب و پشت به آفتاب در یک خانه که به عنوان زمستان نشین و تابستان نشین شناخته می شوند . این سطح ، اقلیم خرد - - Micro Climate نامیده می شود .
در این مقاله با توجه به محوریت همایش و همچنین محتواي موضوع ، شناخت بر مبناي تشخیص ویژگی هاي اقلیمی مناطق مختلف ایران در حد اقلیم کلان انجام می شود که بر اساس آمار هواشناسی و مقایسه ي آن با معیارهاي آسایش گرمایی براي فضاهاي باز و بسته می باشد . در این خصوص ، آمار بسیاري از ایستگاه هاي هواشناسی ایران شامل : دما ، رطوبت ، باد ، بارندگی و یخبندان گرد آوري شده و معدل گیري و پس از مقایسه با شرایط آسایش ، گروه بندي می شود .
پهنه بندي اقلیمی در ایران با دیدگاه هاي مختلفی صورت گرفته که در این میان جدیدترین پهنه بندي موجود که در سال 1377 توسط مؤلفان جمع آوري شده از یک طرف نیازهاي آسایش انسان در داخل ساختمان و فضاهاي باز و از طرف دیگر شرایط کاربرد مصالح در جداره هاي ساختمان را در نظر گرفته ، براي بررسی و تعیین معیارهاي ساخت و ساز در ایران ، مناسب تر تشخیص داده شده و مبناي مطالعات بعدي قرار گرفته است . بر اساس این پهنه بندي ایران به هشت پهنه ي اقلیمی تقسیم پذیر است که عبارتند از :
1 - اقلیم خزري - پهنه اقلیمی - 1
2 - اقلیم کوهستانی - پهنه اقلیمی - 2
3 - اقلیم کوهپایه هاي مرتفع - پهنه اقلیمی - 3
4 - اقلیم کوهپایه هاي کم ارتفاع - پهنه اقلیمی - 4
5 - اقلیم دشتی - پهنه اقلیمی - 5
6 - اقلیم کویري - پهنه اقلیمی - 6
7 - اقلیم جلگه ي خوزستان و جازموریان - پهنه اقلیمی - 7
8 - اقلیم بنادر و جزایر خلیج فارس و دریاي عمان - پهنه اقلیمی - 8
