بخشی از مقاله
چکیده
آفرینش گری و برانگیزش احساس خلاقیت از مهم ترین مفاهیمی است که بایستی در شهرهای انسان مدارمورد توجه باشد.چنانچه تاکید مصرح دین مبین اسلام نیز به این مهم پرداخته است.با این وجود شهروندان به طوراعم و کودکان به طور اخص در میان گروه های ذینفع اجتماعی و اقشارآسیب پذیراجتماعی ازسویی دیگر،ازجایگاه متناسبی برای برخوداری ازحقوق خود برخودارنشده اند.از اصلی ترین مشکلات در آموزش کودکان،آموزش زودرس مفاهیم انتزاعی یعنی آموزش به کودک به صورت خشک و رسمی است.امروزه تمامی تحولات در نظام آموزشی برای رسیدن به این هدف است که خلاقیت را در کودکان شناخته و پرورش دهند و به آنها بیاموزند .
پژوهش حاضر می کوشد با طراحی پارک آموزشی-تفریحی کودکان زیر شش سال با تاکید بررشد خلاقیت کودکان در شهر لارموجبات حضور هر چه بیشتر کودکان در فضای شهری ایمن و بستر شکوفایی خلاقیت آنها را فراهم آورد. هدف در این پروژه ارائه شاخص های طراحی پارک آموزشی-تفریحی کودک جهت افزایش خلاقیت کودکان و ایجاد فضایی برای بازی و آموزش کودکان مبتنی بر نیازهای روحی - روانی - اجتماعی و فیزیولوژثیک آنان می باشد که هم اوقات فراغت کودکان را پر می کند و هم به مهدها و کودکستان هایی که فاقد فضای لازم برای بسیاری از فعالیت ها هستند این امکان را می دهد که از امکانات آن بهره مند شوند.
جمع آوری اطلاعات در این پژوهش از روشهای پیمایشی و شیوههای تحقیق مرور متون و منابع و اسناد تصویری در بستر مطالعات کتابخانهای و شیوههای تحقیق مصاحبه، پرسشنامه و بازنمایی در بستر مطالعات میدانی سود جسته است.جامعه آماری در این تحقیق 50 کودک در پنج مهد کودک که به روش نمونه گیری تصاد فی طبقه ای انتخاب شده اند، می باشد.در آخر به کودکان پرسش نامه تصویری داده شده و از آنها خواسته شده فضاهای مورد علاقه خود را به ترتیب اولویت مشخص کنند.نتایج بدست آمده حاکی ازآن است که کودکان به فضاهایی که از رنگ های شاد در آن استفاده شده علاقه بیشتری نشان می دهند و فضا وفعالیت هایی که ماجرا جویانه هست و به کشف مسایل ناشناخته منجر می شود بیشتر مورد تایید آنهاست.
- 1 مقدمه
آغاز پرورش بسیاری از توانایی های انسان در دوران کودکی است. درون هر کودک انگیز های برای خلق کردن وجود داردکه آماده بیدار شدن است، اما به وجود آوردن شرایط به منظور حمایت از تلا شهای خلاقانه ی کودکان به ما بستگی دارد. از این رو لازم است تا در مراحل آغازین رشد کودک، پرورش خلاقیت او مورد توجه قرار گیرد. بر اساس پژوهشها،خلاقیت کودکان به قدرت خیال پردازی آنان بستگی داردو بهترین زمان پیشرفت برای خلاقیت و تخیل در سنین2تا10سالگی است.[1]
امام صادق علیه السلام فرموده اند:
» دع یلعب سبع سنین و یودب سبع سنین و الزمه نفسک سبع سنین « فرزند خود را در هفت سال آزاد بگذار تا بازی کند و هفت سال او را با آداب و روش های مفید تربیت کن و در هفت سال سوم مانند یک رفیق صمیمی مصاحب و ملازمش باش. - وسائل ، ج 5 ،ص - 125 بازی بهترین راه ملموس گردیدن واقعیات زندگی برای کودک می باشد. کارشناسان با درک اهمیت و ضرورت پرورش انسان در دوران کودکی، به دسته بندی و طراحی بازی هایی پرداخته اند که هوش، خلاقیت و مباحث اخلاقی مرتبط را از دوران کودکی رشد می دهند. کارشناسانِ تعلیم و تربیت، جهت تدارک فرصتهای یادگیری و اکتشاف، بر ضرورت ایجاد محیطی با تجهیزات مورد نیاز و در دسترس کودکان تاکید می ورزند.
»پارک های خلاقیت« در دنیا برای دستیابی به این امر، برنامه ریزی و طراحی شده اند. در این پارک، پرورش خلاقیتهای ذهنی، مهارتهای فیزیکی، مهارتهای ارتباطی و گفتاری، خلاقیت و حس استقلال هدف قرار داده شده است . مهمترین دستاوردهای ایجاد این پارک بر روی کودک، در هم شکستن »فکر قالبی«، ایجاد تفکر واگرا، ایجاد تصویر مثبت از خود در کودک و ایجاد انگیزه و نشاط در فرآیند یادگیری می باشد.»پارک های خلاقیت« گام بلندی در راستای ایجاد »شهر خلاق« و پرورش »شهروند خلاق« است. برنامه ریزی برای دستیابی به این هدف، بدون توجه و تمرکز بر کودکان و پرورش خلاقیت آن ها، به عنوان سرمایه های بالقوه امروز و کارآفرینان فردای کشور، امکان پذیر نمی باشد.[2]
کودکان در فضاهای شهری با افراد مختلف اعم از همسنی ها و افراد مختلفی که از نظر سطح فرهنگی و اجتماعی گوناگونند، تماس میگیرند .چنین فضاهایی به عنوان زبان گویای شهر محسوب شده و مهمترین عامل ارتباط شهر با تمام اقشار است.[3] از اصلی ترین مشکلات در آموزش کودکان،آموزش زودرس مفاهیم انتزاعی یعنی آموزش به کودک به صورت خشک و رسمی است. [4] امروزه تمامی تحولات در نظام آموزشی برای رسیدن به این هدف است که خلاقیت را در کودکان شناخته و پرورش دهند و به آنها بیاموزند که به جای اینکه صرفا خود را با محیط سازگار کنند می توانند محیط را تغییر بدهند.
با توجه به زندگی ماشینی امروز و خانه هایی که روز به روز کوچکتر می شوند نیاز به فضاهایی باز و طبیعی در فضای شهری ما که کودک بتواند بدون قید و بند بازی کند تا به رشد و شکوفایی برسد و ارزش های اجتماعی ، فرهنگی و مذهبی در شخصیت او پایه ریزی شود بسیار احساس می شود .کمبود فضای سبز در شهر به ویژه فضای مختص کودکان فضایی که در آن بتوان به ماجراجویی پرداخت و ذهن کنجکاو کودک را درگیر کرد از اهداف بنیادی این تحقیق می باشد. در تحقیق حاضر هدف ارائه شاخص های طراحی پارک آموزشی-تفریحی کودک جهت افزایش خلاقیت کودکان زیر شش سال می باشد.که در این راستا بعد توصیف اجمالی خلاقیت به عوامل تأ ثیر گذار بر آن اشاره خواهد شد . [5 ]
- 2 پیشینه ی پژوهش
طراحی فضای مهدکودک براساس رابطه بین صفات خلاقیت وایده های معمارانه از جمله مقالات مورد بررسی در این تحقیق بوده است.که هدف این پژوهش تبیین مدلیعلّی میان برخی صفات مؤثر در خلاقیت کودکان 3 تا6 ساله ایرانی و برخی ویژگی های سامانه معماری است.روش نمونه گیری،خوشه ای تصادفی و حجم نمونه 219 نفر است .به دلیل فقدان پرسشنامه استاندارددر موضوع تحقیق، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است[1] بازی انگیزی، راهبرد طراحی محیط های یادگیری از دیگر مقالات استفاده شده می باشد که در این مقاله با مروری بر ادبیات موضوع، دامنه ی مطالعه تا بازدید از نمونه محیط های یادگیری خاص برای بررسی فضا وبرنامه های جاری در آنها، مطالعه ی راهبردها و اهداف سازمان های مشوق بازی در سایر کشورها و جستجویی در نتیجه ی مطالعات مراکز دانشگاهی و اجرایی گوناگون کشیده شده است[6]
کیفیتّ. فضای باز شهری در تعامل با کودکان مقاله دیگر بررسی شده است که در آن به طرحمؤلّفه های کیفی فضای باز شهرها، هم چون ایجاد امکانفعالیّت آزاد کودک در ارتباط با این فضاها، حضور واهمیّت طبیعت، مشارکت کودکان به عنوان شهروند در رّاحیط و استفاده از این فضاهامی پردازد .در نهایت، پیشنهادهایی نوشتار در جهت ارتقایکیفیّت فضاهای باز شهری در تعامل با کودک برای شهر ایرانی ارائه شده است . [7 ] مطالعه تطبیقی فضاهای آموزشی - تفریحی کودکان در ایران و جهان از دیگر مقالات مورد بررسی است که در این پژوهش با استفاده از روش تحقیق ترکیبی - کیفی و کمی - ،به معرفی و مطالعه تطبیقی این گو نه فضاها در ایران و سا یرکشورها پرداخته شده است .
[8 ] بررسی تأثیر آموزه های دینی و محیط در طراحی فضا برای کودکان از دیگر مقالاتی است که در این پژوهش از آن استفاده شده است.مطالعه مورد نظر از نوع توصیفی -کاربردی است و به بررسی تاثیرفرهنگ و محیط بر رفتار اجتماعی کودکان، در محیط زندگی آنان می پردازد. نتایج حاکی از آن است که فضاها و محیط های شهری باید با نیازهای روانشناختی کودکان منطبق باشند. [3 ] نقش گرافیک محیطی در فضای آموزشی تفریحی پارک کودکان که روش تحقیق این مقاله توصیفی تحلیلی است از دیگر مقالات مورد استفاده بوده است. این مقاله ما را به این باور رسانیده که کودک با قرار گرفتن در این مجموعه های آموزشی و تفریحی بهتر می تواند با مفاهیم آموزشی آشنا شود.
[9 ] اصول طراحی فضاهای آموزشی کودکان بر اساس مدل خلاقیت که هدف آن دستیابی به اصول طراحی فضاهای ویژه کودکان برای کودکان 3 تا 6 ساله ایرانی باتأکید بر بهره گیری از قابلیتهای محیطی مؤثر بر ذهن و رفتار کودکان، و رویکرد ارتقاء خلاقیت آنان است ، مقاله دیگری است که مورد بررسی قرار گرفته. در این تحقیق، بر پایه تلفیق نظریات مرتبط با موضوع تحقیق، از روش تحقیق پیمایش - زمینه یابی - استفاده شده است . [10 ] طراحی بوستان های شهری و رشدخلاقیت کودکان از جمله مقالات مورد بررسی بوده که در این مقاله با تکیه بر ویژگیهای منحصر به فرد کودکان، به عنوان بخش مهمی از شهروندان، ضرورت و اهمیت بهره گیری از قابلیت بوستان های شهری به منظور رشد خلاقیت آنها مورد تاکید قرار می گیرد.
