بخشی از مقاله
چکیده
سکانسهای رسوبی ژوراسیک میانی - سازنددلیچای - ،فوقانی - سازند لار - ، درشمال غرب شاهین دژ برش روستای یلکلو دارای حدود 600متر رخنمون میباشند. از آنجائیکه تفکیک و شناسایی مرز بین سازند دلیچای و لار در منطقه مورد مطالعه به دلیل شباهتهای سنگ شناسی در اکثر موارد مشکل است، در این تحقیق برای پی بردن بهمرز این دو سازند ازشواهد ژئوشیمیایی به خصوص از تغییرات عناصرفرعی Sr, Na, Mn, Sr/Na و ایزوتوپهای اکسیژن 18 و کربن 13 برای تمایز بین رسوبات این دو سازند استفاده شده است.
واژگان کلیدی: چینه نگاری شیمیایی، سازند دلیچای، سازند لار، شاهیندژ
-1 مقدمه
بررسی عناصر اصلی - Major Element - و فرعی - Trace Elements - در مطالعات کربناتها و بالاخص دیاژنز آنها، بخش مهمی را در مطالعه کربناتها به خود اختصاص میدهد. همچنین از تغییرات این عناصر میتوان برای تغییرات سطح آب دریا استفاده کرد. از آنجایی که توزیع عناصر اصلی و فرعی در کربناتها به فاکتورهای مختلفی مانند دما، ترکیب کانی شناسی، شرای اکسیداسیون و احیاء بستگی دارد، با استفاده از مطالعات ژئوشیمیایی میتوان شرای تشکیل کربناتها، ترکیب کانی شناسی و نوع محی دیاژنزی حاکم بر آنها را تشخیص داد - Rao, 1991; Adabi . - & Rao, 1996, Adabi & Mehmandosti, 2008 منطقه مورد مطالعه در بخشی از غرب حوضه البرز B آذربایجان - نبوی - 1355 واقع است.
ردیفهای رسوبی ژوراسیک میانی - سازند دلیچای - ، فوقانی - سازند لار - که در شمال غرب شاهین دژ رخنمون دارد. از سنگهای آهکی تیره و فسیلدار و سنگ آهک و دولومیت دارای رنگهای روشن با مجموع ضخامت حدود 600 متر بوجود آمده اند. سنگهای ژوراسیک میانی تا پسین در بخش شمالغربی شاهیندژ دارای گسترش و ستبرای زیادی میباشند، به همین خاطر در این مطالعه تلاش شده است تا با بررسی این ردیفهای رسوبی به ویژه بر مبنای آنالیزهای ایزوتوپی و عناصر فرعی مرز سازند دلیچای و لار را تعیین کنیم - شکل . - 1
-2بحث
در این تحقیق تعداد 14 نمونه از آهکها و دولومیتهای سازند دلیچای و تعداد 14 نمونه از آهکها و دولومیتهای سازند لار برای تعیین عناصر فرعی - - Trace element و عناصر اصلی و مقادیر ایزوتوپهای اکسیژن 18 و کربن 13 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتهاند.
-1-2تفکیک ژئوشیمیایی سازندهای دلیچای و لار:
نتایج حاصل ازبررسی عناصر فرعی و ایزوتوپهای اکسیژن 18وکربن 13در سازندلار و نتایج عناصر فرعیو ایزوتوپهای اکسیژن 18و کربن 13 در سازند دلیچای - شاهدی، - 1394 با قرار دادن نتایج حاصل در کنار یکدیگر نشان داده میشود که میتوان با استفاده از مقادیر عناصر فرعی Na ، Sr ، Mn و Sr/Na و ایزوتوپهای اکسیژن 18 و کربن 13 مرز بین سازند لار و سازند دلیچای را به آسانی از یکدیگر تفکیک نمود. نتایج حاصل از این بررسی نشان میدهد که با بهرهگیری از روش ژئوشیمیایی در مواردی که تفکیک مرز بین دو سازند به دلیل کم بودن محتوای فسیلی و یا مشکوک بودن فسیلها جهت تشخیص مرز بین دو سازند از دقت کافی برخوردار بوده و به عنوان پشتیبانی برای نتایج حاصل از مطالعات میکروسکوپی و دیرین شناسی به حساب میآید.
-1-1-2عناصر فرعی:
-1-1-1-2تغییرات Sr نسبت به : Mn
مقدار Sr با افزایش میزان آراگونیت افزایش و با افزایش میزان کلسیت کاهش مییابد - . - Rao and Adabi, 1992 فراوانی Sr همچنین در ارتباط مستقیم با افزایش دمای آب دریا میباشد - . - Morse and Mackenzie, 1990 مقداراین عنصر در طی دیاژنز متائوریک در کربناتهای قدیمه به مقدار قابل توجهی کاهش مییابد - . - Winefield et al., 1996رسم تغییرات Sr در مقابل Mn برای نمونه های با کمتر از یک درصد Mg نشانگر جدایش کامل این دو سازند به دلیل شرای متفاوت تشکیل و همچنین فرایندهای مختلف دیاژنتیکی موثر در تاریخچه دیاژنتیکی این دو سازند است - شکل . - 2 معمولا در طول دیاژنزهای متئوریک مقدار Sr کاهش و مقدار نسبی Mn افزایش می یابد.
بنابراین با افزایش تاثیر آبهای متئوریک نسبت Sr/Mn کاهش می یابد و می توان از این نسبت به عنوان شاخصی بر شدت فرایندهای متائوریتی و یا به عبارتی میزان انحلال سنگ آهک ها استفاده کرد - . - Rao, 1991شکل 2 نشان می دهد که در نمونه های سازند دلیچای مقدار Mn بدون تغییرات قابل ملاحظه در مقادیر Sr افزایش می یابد که این روند ممکن است نشانگر تاثیر دیاژنزهای تدفینی در این سازند باشد. در صورتی که چنین روندی در نمونه های سازند لار مشاهده نمی شود. برخلاف دیاژنزهای متئوریک که در آنها افزایش نسبی مقادیر Mn با کاهش مقادیر Sr همراه است، دیاژنز تدفینی با افزایش مقادیر Mn و Sr و Na مشخص می شود، چرا که آبهای محبوس شده بین دانه ای شوری نسبتاً بالایی دارند - . - AL- Aasm & Veizer, 1986
-2-1-1-2تغییرات Na نسبت به : Mn
مطالعات مختلف نشانگر آنست که مقدار Mn در آبهای کم عمق کمتر از مقدار آن در آبهای عمیقتر است و بدین وسیله میتوان رسوبات آبهای کم عمق را از رسوبات آبهای عمیقتر تفکیک کرد - Tucker, 1973,. Franke, . - 1975,. Lutke, 1976 همچنین مقدار Mn با افزایش سرعت رسوب گذاری - Pingitore, - 1978 کاهش مییابد. تغییرات Na نسبت به Mn نشانگر افزایش نسبی Mn
