بخشی از مقاله
چکیده
با پیروزی انقلاب اسلامی در من 57 و تأثیرات سیاسی و اجتماعی آن بر جامعه، در زمینهی شعر و ادب نیز تغییرات و ﲢولاتی شکل گرفت و انقلاب هشت سال دفاع مقدس، حال و هوای تازهای را در شعر به وجود آوردند. شاعران این دوره بنا به موضوعات و حوادثی که به آنها میپردازند، شعر خود را در فضایی خاص و متناسب با موضوع به پیش میبرند.
هدف این مقاله بررسی فضاسازی در شعر موسوی گرمارودی، از شاعران شاخص انقلاب است که برای این مقصود مجموعههای او بر اساس سیر فضاهای شعری و مؤلفههایی که باعث شکلگیری فضا در شعر او شده، مورد بررسی واقع شده و نشان داده از مهمترین دلایل طراوت و پویایی و اثرگذاری اشعار او فضاهای متنوع آن است؛ به گونهای که گرمارودی در برخی دفترهای خود که به یک موضوع مانند اشعار آیینی پرداخته، تنوع فضا مانع یکنواختی اشعار وی شده است.
او برای خلق فضای شعر خود از عناصری مانند توصیف، تناسب معنایی و لفظی واژگان، تلمیحات و نماد بهره برده و توانسته است بهخصوص در اشعار آزاد از تلفیق این عناصر فضاهای منسجمی بر شعر خویش بگستراند که در نهایت این فضاسازی موجب تجسم عینی تجربه و افزایش نیرو در القای عاطفه و معنا در مخاطب شده است.
مقدمه
فضاسازی یا آنچه در فرهنگهای اصطلاحات ادبی از آن با عنوان«mood» یا «atmosphere» یاد شده، همان است که در زبان فارسی فضا یا فضا و رنگ گویند. - میرصادقی، - 82 :1377 این عنصر همان حس غالب و عمومیای است که شاعر بر اثر خود مسلط مینماید و در شعر دارای اهمیتی ویژه و کارکردی مؤثر است و با همراهی لحن شاعرانه تأثیر عاطفی شعر را ایجاد مینمایند.
مسلماً در آفرینش کلام ادبی و سخن هنرمندانه یا زیبایی، تأثیرگذاری و قوت آن، عوامل و عناصری، خواه جوششی و خواه کوششی، نقش و تأثیر دارند و شعر را تحت تأثیر قرار میدهند که فضاسازی از مهمترین آنهاست فضا از عوامل شکلدهندهی شعر است و حال و هوایی ایجاد میکند که کلیت شعر در آن جای میگیرد و جریان شعر را به پیش میبرد و مخاطب را درگیر شعر میکند. فضا یا »اتمسفر از علم هواشناسی به وام گرفته شده است و در اصطلاح ادبیات و هنر به تاثیر اثر ادبی یا هنری مربوط میشود.
در ادبیات فضا و رنگ با حالت مسلط با هر مجموعهای سر و کار دارند که از صحنه، توصیف و گفت و گو تشکیل میشود و علاوه بر جزییات جسمانی و روانی آن مجموعه، تاثیر مفروض بر خواننده را هم در بر میگیرد - «داد، . - 361 : 1380 یکی از مهمترین نقشهای فضاسازی تاثیر بر مخاطب است و شعر برای تأثیرگذاری و انتقال عاطفه یا اندیشه به مخاطب بیش از نوشتههای دیگر به فضاسازی نیاز دارد. هنرمند باید »به خواننده کمک کند تا درگیر داستان شود و خلق فضا یا حال و هوای مناسب یک راه انجام آن است. - «نوبل، - 98 :1387 با کمک فضاسازی، شعر در خواننده نفوذ میکند و او را در عالمی وارد میسازد که همراه با شاعر پدیدهای را تجربه کند.
