بخشی از مقاله
چکیده
از مهمترین راههای جلوگیری از زوال حیات اجتماعی شهرها، توجه به زمان شب است. هدف اصلی این مقاله بیان علل ایجاد مفهوم شهرهای 24ساعته با تاکید بر رابطه زمان و حیات اجتماعی است. در این مقاله که با استفاده از روش کتابخانهای تدوین گشته، مشخص شد عوامل بالاسری در بالا رفتن سرعت ضرباهنگ زندگی شهری در کلانشهرها موثراند بهطوری که، شهروندان در هنگام روز و برای کسب رفاه بیشتر، همواره در حال مسابقه با دیگران و حتی با زماناند بنابراین، شهرهای 24ساعته و زندگی شبانه نه تنها جنبه تفننی ندارد، بلکه ضرورت و لازمه شهرها و جوامع امروزی میباشد.
.1 مقدمه
زندگی شبانه و شهر 24ساعته، به یکی از نقاط مثبت شهرهای بزرگ دنیا تبدیل شده و به عنوان یکی از شاخصههای فرهنگ مدرن شناخته میشوند. آنچه برای نگارندگان مقاله پیشرو، به عنوان سوالات اساسی مطرح میگردد آن است که آیا این مفاهیم تنها جنبه تفننی و غیر ضرور دارند؟ به عبارت دیگر آیا استفاده از زمان شب، پاسخی برای رفع نیازهای ضروری جوامع بشری است؟ و چه عواملی سبب شده است تا شب به عنوان زمانی برای برقراری روابط اجتماعی وارد چرخه زندگی شهری، به خصوص در کلانشهرها گردد؟
برای پاسخ به این پرسشها، نخست به بررسی جایگاه زمان در طراحی شهری پرداخته شده سپس عوامل مربوط به افزایش ضرباهنگ زندگی و حس زمان ناشی از آن بررسی شده است. سپس با برقراری رابطه بین حس زمان، فضای شهری و حیات اجتماعی به تدوین چارچوبی روشن که نشاندهنده چگونگی فرآیند زوال حیات اجتماعی استپرداخته، و لزوم استفاده از زمانِ بعد از فعالیتهای اقتصادی مشخص گشته است.
.2 جایگاه زمان در طراحی شهری
1مقاله حاضر برگرفته از پایان نامه کارشناسی ارشد نازنین نیلیپور طباطبایی با عنوان "بازطراحی خیابان شهری با تاکید بر زندگی شبانه - نمونه موردی: خیابان کمال اسماعیل اصفهان - " به راهنمایی جناب آقای دکتر قلعه نویی، میباشد.
طراحی شهری به مثابه حرفه-دانشِ ساماندهی کیفی عرصههای بیرونی با چهار بعد سر و کار دارد. بعد چهارم که برخی فیلسوفان نیز بر اهمیت آن در روند ادراک تغییرات و تکامل هستی تاکید دارند، بعد زمان است .[7] به گفته کوین لینچ - 1972 - ما گذشت زمان را در محیط شهری از دو طریق تجربه میکنیم: از طریق تکرار منظم: ضربان قلب، تنفس، خوابیدن و قدم زدن، گرسنگی، حرکت منظم خورشید و ماه، فصول سال، امواج دریا، جزر و مد و ساعت؛ و از طریق حرکت تعاملی و تغییرات غیرقابل بازگشت: رشد و تباهی، تحول و تغییر به جای تکرار. فضا و زمان بسیار به هم وابستهاند. کوین لینچ ارتباط بین فضای ساخته شده و زمان را در کتاب این مکان چه زمانی است؟ بسیار زیبا بیان کرده است. به عقیده او تجربیات ما در قالب فضا و زمان به نظم کشیده میشوند. ما در مکانهایی زمان دار زندگی میکنیم
.3سرعت زندگی شهری و ضرباهنگ آن
هرچند فیزیک کلاسیک، زمان را پدیدهای ثابت میداند که با سرعتی یکنواخت در گذر است و مستقل از وقایع و حوادث به شکلی عینی قابل سنجش و اندازگیری است، اما از نظر ادراک ذهنی، درک از زمان یکسان نیست و سرعت گذر زمان پدیده-ای وابسته به خصوصیات فردی و شرایط است. گیبسون1 معتقد است که سرعت گذر زمان برای هر فرد در امور و حالات مختلف متفاوت است و با توجه به تعداد و ماهیت وقایع دائماً تغییر میکند. سرعت زندگی شهری و ضرباهنگ شهری ادراک ذهنی ناشی از ویژگیهای محیطی و خصوصیات فردی است.
برای مثال، میزان و سطح سر و صدا، حجم و تراکم آمد و شد سواره و پیاده، حجم وسایل نقلیه در حرکت و میزان تنش درونی افراد و اضطرار زمانی2، همگی بر ادراک ذهنی از سرعت زندگی شهری و ضرباهنگ شهری اثر دارند. به دلیل درک خاص سرعت وقایع، شهروندان ناگزیر در رفتار خود تجدید نظر میکنند و رفتاری سریعتر و عجولانه تر از خود بروز می دهند؛ و رفتار نیز خود حاصل ادراک از نحوه گذر زمان است
در نمودار شماره 1، به چگونگی واکنش افراد نسبت به عوامل و فشارهای بالاسری پرداخته شده است. در این نمودار ادراک زمان در سه بعد احساسی، انگیزش-فعالیت و بعد اقتصادی-اجتماعی دستهبندی شدهاند که هر کدام دارای معیارهایی می-باشند. این ابعاد و معیارهایشان هستند که باعث واکنش متفاوت افراد به زمان و اضطرار زمانی میشوند.
به این ترتیب در مرحله اول این فرآیند، شهروندان برای تغییر محیط به سمت ایدهآلهای خود تلاش میکنند، با افزایش فشارهای بالاسری، شهروندان دست از تغییر محیط برداشته و سعی میکنند خود را با شرایط وفق دهند، در مرحله آخر که اوج فشارهای احساسی، انگیزشی، اجتماعی و اقتصادیست، امکان وفق دادن شهروندان با محیط و شرایط زندگی به کمترین حد ممکن میرسد به طوریکه تمایل برای ترک محیط افزایش مییابد. در این مرحله شهروندان حس تعلقی به شهر خود ندارند و تنها به علت فرصتهای شغلی و اقتصادی، شرایط موجود را تحمل میکنند.
واکنش افراد به اضطرار زمانی
تلاش برای تغییر محیط به منظور ایجاد تناسب بین ویژگی های محیطی و نیاز عینی با ایده آل ذهنی شخص
تلاش برای انطباق با محیط. در بسیاری از شهرهای مهم این واکنش دیده می شود
کاهش تعلق مکانی و گسست از محیط که نهایت آن ترک و مهاجرت از محیط است - در شهرهای بزرگ به علت فرصت های موجود، بسیار کم اتفاق می افتد - .
بعد اقتصادی؛اجتماعی:
. محیط های پر هزینه در مقابل محیط های کم هزینه.
· هزینه های زندگی
· فرصتهای شغلی و درآمدی بیشتر.
. مسابقه با افراد جامعه و زمان.
. شتابناکی برای رسیدن به همه کارها.
. خودداری کردن از تعاملات اجتماعی حتی سلام و علیک در فضاهای شهری.
. بی حسی محیطی
. مرگ حیات اجتماعی
نمودار :1 عوامل شکل دهی به اضطرار زمانی و واکنش افراد مختلف
