بخشی از مقاله
چکیده
هدف پژوهش حاضر بررسی میزان توجه معلمان به پرورش قدرت تفکر و خلاقیت در آموزش ریاضیات مقطع ابتدایی می باشد. تحقیق از نوع کیفی است و روش آن پژوهش روایی و شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و ابزار آن مشاهده و مصاحبه می باشد. به دلیل اینکه روش این تحقیق پژوهش روایی است؛ بنابراین نتایج آن قابلیت تعمیم پیشگویانه دارد. روایت این مقاله واقعی و بر اساس مشاهده از جلسات کارورزی رشته علوم تربیتی شکل گرفته است.
اهداف ویژه عبارتند از: تعریف و اهداف آموزش ریاضی، ضرورت توجه به پرورش قدرت تفکر و خلاقیت در دانش آموزان مقطع ابتدایی در قالب این درس و بیان عواقب بی توجهی به پرورش این دو قوه. یافته ها نشان می دهد که با توجه به اهداف آموزش ریاضی و همچنین نیاز امروز جامعه به پرورش انسان هایی که بتوانند جهان را با تفکر علمی، خلاقیت و نوآوری دگرگون سازند، ضروری است که معلمان تمام همت خود را به کار گیرند تا با کسب شناخت صحیح از ماهیت تفکر و خلاقیت، موانع و روش های پرورش آنها به تربیت انسان هایی اندیشمند، متفکر و خلاق دست یابند؛ تا در نهایت پیشرفت روز افزون کشور را در پی داشته باشد و آموزش نیز از نظر کیفیت در سطح بالایی قرار گیرد.
مقدمه
محمد حسینخانی و سعیده منصوری فارغ التحصیلان رشته دبیری ریاضی و علوم تربیتی دانشگاه فرهنگیان کرمان هستیم. با توجه به اینکه زندگی پیچیده امروزی، هر لحظه در حال نو شدن است و خلاقیت و نوآوری، ضرورت استمرار زندگی فعال است. و انسان برای خلق نشاط و پویایی در زندگی، نیازمند نوآوری و ابتکار است تا انگیزه تنوع طلبی خود را ارضاء کند.
بنابراین جامعه انسانی برای زنده ماندن و گریز از مرگ و ایستایی به تحول و نوآوری نیاز دارد. امروز شعار»نابودی در انتظار شماست، مگر خلاق و نوآور باشید« در پیش روی مدیران همه سازمان ها قرار دارد؛ اما مسئولیت سازمان های آموزشی به خصوص آموزش و پرورش که وظیفه تعلیم و تربیت فرزندان و آینده سازان جامعه را بر عهده دارد، جلوه ای دیگر به خود می گیرد.
از این رو سازمان های آموزشی از یک سو وظیفه فراهم آوردن زمینه رشد و پرورش خلاقیت و نوآوری و استفاده صحیح و جهت دار از استعداد ها و تواناییهای افراد را بر عهده دارند که این خود زمینه ساز توسعه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه خواهد بود و از سوی دیگر برای پویایی خود نیازمند پرورش و بهرمندی از خلاقیت و نوآوری در سطوح سازمانی می باشند.
بر این اساس در این مقاله سعی بر آن داشتیم تا میزان ضرورت توجه معلمان به پرورش قدرت خلاقیت و تفکر در آموزش ریاضیات مقطع ابتدایی را بر اساس یک روایت واقعی و طی مشاهدات دو ماهه مورد بررسی قرار دهیم تا آشکار گردد که معلمان، چه میزان در رشد خلاقیت و تفکر دانش آموزان نقش دارند. پرورش: پرورش عبارت است از جریانی منظم و مستمر که هدف آن کمک به رشد جسمانی، شناختی، اخلاقی، اجتماعی یا به طور کلی رشد شخصیت پرورش یابندگان در جهت کسب هنجارهای مورد پذیرش جامعه و نیز کمک به شکوفا شدن استعداد های آنها است. بنابراین پرورش به معنای فراهم آوردن زمینه برای شکوفایی توانایی های درونی و استعدادهای طبیعی است.
خلاقیت: جامعه امروز، جامعه مخاطرات، تهدیدها و چالش هاست. برندگان این جوامع کسانی هستند که جهان را با خلاقیت و نوآوری دگرگون بسازند بنابراین در یک کلام خلاقیت به معنای رشد استعدادها، تفکرات واگرا، امکان تفکر جدید و اصیل و انحراف از عقاید متعارف است.[4] عده ای نیز مانند گیلفورد - 1950 - معتقدند که خلاقیت بعدی فراشناختی دارد و با فرآیندهای عالی ذهنی نظیر تفکر، هوش، تخیل و پردازش اطلاعات ارتباط دارد. امروزه صاحب نظران خلاقیت را دانشی بنیادی برای هر گونه تغییر و نوآوری می دانند.
به تعبیر ویهامر و برولین - - 1999 خلق ایده های نو و تولیدات ابتکاری از ویژگی های شناختی انسان ها است. با چنین نگاهی خلاقیت عاملی مهم در شتاب بخشیدن به نوآوری های علمی و فناورانه بشر تعبیر شده است. مطالعات موجود نیز نشان می دهند که مرکز ثقل حرکات نوین در آینده را خلاقیت و میزان بهره گیری از تفکر خلاق تشکیل می دهد.
تفکر: درباره تعریف تفکر بین اندیشمندان توافق کامل وجود ندارد؛ از دیدگاه فلسفی و در برداشتی نسبتا ساده از تفکر، به هر حرکت ذهن در قالب تصورات، مفاهیم و... تفکر گفته می شود
در واقع از بررسی تعاریف مختلف می توان نتیجه گرفت که تفکر در مفهوم گسترده آن به معنای جستجوی شعور و آگاهی است؛ شعوری که هم معطوف به دستیابی به معرفت موجود و ارزیابی آن و نیز معطوف به تولید معرفت جدید است. پس تفکر یک فرآیند است، فرآیندی که عناصر و کارکردهای مختلفی دارد. بنابراین از تعامل عناصر مختلف و ترکیب کارکردهای متفاوت، اعمالی در ذهن شکل می گیرد که تفکر نامیده می شود. آموزش ریاضی: هر آنچه مربوط به آموزش و یادگیری ریاضی می شود.
بیان مسئله
یکشنبه 15 اسفند ماه 1395 اولین روز کارورزی قرار بود به مدرسه شهدا 7 بروم. ساعت 7:30 به مدرسه رسیدم مراسم صبحگاه تمام شده بود و بچه ها به کلاس هایشان می رفتند. من نیز به همراه دوستانم به سمت سالن آموزشی رفتم. بعد از ملاقات مدیر و عرض ادب و سلام و همچنین بیان خوش آمد از طرف ایشان، بنا به درخواستی که از طرف خودمان بود قرار بر آن شد که به کلاس های پایه ششم برویم.
بنابراین وارد یکی از کلاس های ششم شدم که به محض ورود، بچه ها ایستادند و سلام کردند و به گرمی پاسخ دادم و جهت حفظ نظم کلاس موقتا بر روی صندلی اضافه ای که در گوشه کلاس بود نشستم. کلاس درگیر حل کردن تمرینات مربوط به تقسیم های اعشاری کتاب ریاضی بود؛ و معلم، دانش آموزان را صدا می زدند که به کنار تخته بیایند و مسائل را حل کنند. کلاس بر همین روال سپری می شد تا آنکه یکی از دانش آموزان رو به معلم بیان کرد که: »من برای حل این مسئله یک راه حل جدید برای خودم پیدا کرده ام، می توانم بگویم؟«
و در مقابل معلم بدون توجه به راه حل دانش آموز، اینگونه پاسخ دادند که: »خوب است اما راه حلت را برای خودت نگه دار و کلاس را شلوغ نکن« بعد از آن دیگر دانش آموز تا پایان کلاس هیچ صحبتی نکرد. آن جلسه حضور در مدرسه گذشت و جلسات بعد هر بار که در ساعت ریاضی در همان کلاس حضور پیدا می کردم؛ با تاکیدات معلم بر حل مسائل از راهی که خود به آنان گفته بود، مواجه می شدم. در واقع دانش آموزان در آن کلاس حق هیچ گونه ابراز نظر در ارتباط با حل مسئله به روش جدید را نداشتند. مصاحبه ای که در این زمینه صورت گرفت از این قرار است: »در مصاحبه ای که با یکی از کارورزان مدرسه ارباب زاده داشتم؛ متوجه شدم، معلمی که ایشان در پایه پنجم سر کلاسشان حضور دارد به هیچ عنوان به دانش آموزان اجازه نمی دهد که مسائل را از راهی غیر از آنچه که خود برایشان توضیح داده بودند، حل کنند.
« بنابراین هدف کلی این مقاله بررسی میزان توجه معلمان دوره ابتدایی در پرورش قدرت خلاقیت و تفکر در دانش آموزان با آموزش ریاضیات می باشد.
اهداف ویژه عبارتند از: -1 تفکر چیست؟ -2 خلاقیت چیست؟ -3 اهداف آموزش ریاضی چیست؟ -4 اهداف تدریس ریاضی در مقطع ابتدایی چیست؟ -5 ضرورت توجه به پرورش قوه ی تفکر دانش آموزان در آموزش ریاضی چیست؟ -6 ضرورت توجه به پرورش خلاقیت دانش آموزان در آموزش ریاضی چیست؟ -7 پرورش قوه تفکر و خلاقیت در افراد، چه مزایایی برای فرد و جامعه دارد؟ -8 آیا آموزش، در پرورش قوه ی تفکر و خلاقیت موثر است؟ -9 جهت پرورش تفکر و خلاقیت در دانش آموزان، آموزش ریاضی در کلاس های درس امروزی چگونه باید باشد؟
روش تحقیق:
اصطلاح روایی از فعل »روایت کردن« یا »بیان کردن - مانند داستان - با جزئیات« می آید.پژوهش روایی یک راهبرد پژوهشی است که پژوهشگر به کمک آن زندگی افراد را مطالعه می کند و از یک یا چند نفر می خواهد که داستانهای زندگی خود را بیان کنند. سپس، این اطلاعات توسط پژوهشگر به صورت روایت زمانی بازگویی یا بازسازی می شوند. در پایان روایت مورد نظر، پژوهشگر دیدگاه های زندگی شرکت کننده را با دیدگاه های زندگی خود در قالب روایت جمعی - مشترک - تلفیق می کند.
انواع طرح های روایی: زندگی نامه شخصی، گزارشات شخصی، روایات فردی مصاحبه های روایی، مدارک شخصی، مدارک شرح حال، روایات زندگی و حوادث زندگی، شرح حال شفاهی، سرگذشت قومی، زندگی نامه قومی، قوم نگاری شخصی، قوم شناسی، قوم نگارهای فرد محور، خاطره های همگانی. انواع ابزارهای گردآوری داده ها و اطلاعات: یادداشت های میدانی از تجربه های مشترک، دفترچه یادداشت های روزانه، مصاحبه ها، داستان گویی، نامه نگاری، نوشته های خود زیست نگارانه و زیست نگارانه، منابع دیگر داده های روایی.
مراحل پژوهش روایتی: -1 یادداشت کلیه مطالب حاصل از مشاهده، مصاحبه و پویش روایی -2 بازنویسی دوباره یادداشت ها -3 ویرایش مطالب بازنویسی شده -4 کد گذاری داده ها بر اساس منبع داده -5 ورود به جدول ثبت داده -6 بازیابی مجدد اطلاعات -7 تحلیل محتوای داده ها برحسب مضمون و فراوانی آنها -8 نتیجه گیری و نگارش گزارش نهایی. تحقیق از نوع کیفی است و روش آن پژوهش روایی و شیوه جمع آوری اطلاعات کتابخانه ای و ابزار آن مشاهده و مصاحبه می باشد. به دلیل اینکه روش این تحقیق پژوهش روایی است بنابراین نتایج آن قابلیت تعمیم پیشگویانه دارد. روایت این مقاله بر اساس مشاهده از جلسات کارورزی شکل گرفته است.
