بخشی از مقاله
چکیده
ایستگاههای اتوبوس یکی از اجزای مهم سیستم اتوبوسرانی است و یکی از مهمترین کارکرد های ایستگاههای اتوبوس فراهم کردن آسایش برای مسافرین است. از آنجا که تامین آسایش در فضاهای باز بیش از فضای بسته وابسته به شناخت شرایط اقلیمی و محیطی است، طراحی ایستگاه های اتوبوس براساس راحتی مسافرین در دوره سرد و گرم سال از نظر دما و بارش و باد و توفان و تابش خورشید انجام می گیرد. بدین جهت در این تحقیق آمار روزانه دما و باد و بارش و نم نسبی تنها ایستگاه هواشناسی یزد مستقر در فرودگاه یزد برای دوره آماری 1953 تا 2005 از سازمان هواشناسی کشور استفاده شده است.
سپس شرایط راحتی انسان در زمانهای مختلف سال بر اساس شاخص متداول راحتی انسان یعنی دمای فیزیولوژیکی معادل محاسبه گردید. برای بدست آوردن این شاخص از نرم افزارray man استفاده شده است. پس از وارد نمودن داده ها در مدل میزان شاخصها برای ساعات 10 تا18 و برای 365 روز سال محاسبه شد که نتایج روزانه و ماهانه سال آن محاسبه شد.
در راستای انجام پژوهش، شش ایستگاه اتوبوس در سطح شهر یزد انتخاب شدند تا شرایط آنها را با شرایط استاندارد مقایسه شود. برای هر ایستگاه شرایط راحتی وناراحتی بر اساس شاخص ها آسایش تعیین شد و طراحی طول ایستگاه و ابعاد سایه بان بر اساس موقعیت خورشید تعیین شد. طبق محاسبات میدانی، عمق سایبان برای ایستگاه جمهوری 1/65متر، در ایستگاه امام شهر - 22بهمن - 1/81متر، در ایستگاه خیابان کاشانی 1/65 متر و در ایستگاه صفاییه1/60متر می باشد.
پس از مقایسه این ابعاد با نتایج استاندارد مشخص شد که عمق سایبان در ساعات 11تا14 ظهر برای تمامی ایستگاهها مناسب است اما برای ساعات 10 صبح - شهریور ماه - ، و باقی ساعات مناسب نمیباشد. بیشترین ابعاد سایبان عمودی برای ماه مرداد در ساعت3 بعد از ظهر است. در خصوص ایستگاه بولوار دانشجو و کوچه دادگستری، ابعاد پیشنهادی برای ارتفاع ایستگاه 2.5 متر و1.74 متر اندازه سایبان افقی و 31 سانتی متر سایبان عمودی در سمت غرب ایستگاه است.
مقدمه
جابجایی و حمل و نقل انسان و کاﻻ فعالیتی مهم برای هر جامعه ی انسانی است که تاثیرات مهمی بر الگوهای زندگی و تعامﻻت اجتماعی خواهد داشت
اتوبوسرانی یکی از مهمترین سیستم های حمل و نقل عمومی محسوب میشود. این سیستم به علت برخورداری از خصوصیات مثبتی چون قابلیت انعطاف نسبت به سایر وسایل نقلیه عمومی و همچنین نزدیکی آن به اتومبیل از لحاظ خدمات رسانی موجب خواهد شد که در آینده دور نیز این نقش را در اکثر شهرهای دنیا برعهده داشته باشد
در شهرهای ایران نیز این سیستم در غیاب سیستم های پیشرفته حمل و نقل، تنها گزینه برای جابجایی خیل عظیم مسافران درون شهری است. ارزان بودن نرخ کرایه به نسبت دیگر وسایط نقلیه عمومی مثل تاکسی ، سبب محبوبیت آن است
یکی از اجزای مهم این سیستم، ایستگاههای اتوبوس است. این ایستگاهها در مجاورت معابر شهری و تردد سایر وسایل نقلیه تعبیه میگردند. در این مکانها تغییر شیوه ی حمل و نقل صورت میگیرد. و بنابراین موقعیت و محل آنها عملکرد و رضایت مسافرین را تحت تاثیر قرار میدهد. این مسئله برای شهرهای مناطق کویری ازجمله شهر یزد بسیار حائز اهمیت است.
چراکه ساکنین اقلیم گرم و خشک عموما با مسائل و مشکﻻت حاد، چون تابش شدید آفتاب، هوای خشک ،کمبود بارندگی و عدم رطوبت ،وجود طوفان های پر گرد و غبار و شن و اختﻻف درجه حرارت شب و روز مواجه هستند. تابش مستقیم آفتاب 700تا 800 کیلو کالری در هر ساعت در مترمربع در سطوح افقی انرژی تولید می کند. در طول روز، آلبیدوی پایین آسفالت و افزایش جذب انرژی تابشی، سطح زمین را تا 70 درجه سانتیگراد گرم میکند. در روزهای تابستان دمای هوا 40تا50 درجه و در شب ها به 15 تا25 درجه هم میرسد
به این حقایق، مشکل تغییر اقلیم و خشکی بیشتر شهر یزد را نیز باید افزود. بطوریکه از سال1997 به بعد این شهر به سوی خشکی بیشتر در حرکت است .بنابراین تامین آسایش ایستگاهها با توجه به خشونت اقلیم شهر، از مهمترین مسایل است.
بر طبق نظر قانونگذار، مهمترین عوامل موثر در تعیین مکان ایستگاه وضعیت هماهنگی چراغ های راهنمایی، دسترسی کاربران سیستم، مسیر خط مستقیم اتوبوسرانی، شرایط فیزیکی معابر، وضعیت تراکم معابر، محل های عبور عابران پیاده و شرایط هندسی اتوبوسها به لحاظ گردش و توقف، ذکر گردیده است .
لیکن سوال مهم و اساسی این است در شهری با جبر شدید اقلیمی و در حالیکه نفوذ عناصر اقلیمی در تمام وجوه زندگی مردم نمایان می باشد جایگاه اقلیم و داده های اقلیمی در بین عوامل تعیین کننده مذکور کجاست؟ این پژوهش با هدف دستیابی به پاسخ این سوال انجام شده است.
مطالعه تاریخچه حمل و نقل درون شهری بیانگر روندی ثابت و تقریبا یکنواخت تا پیش از انقﻻب صنعتی و ایجاد تغییراتی ناگهانی و گسترده پس از این دوران است. مهمترین نظریات مرتبط با حمل و نقل در شهرها را می توان در سه دوره زمانی؛ از ابتدای پیدایش شهرها تا دهه 1910، از دهه 1920تا1970 و از دهه 1980 تاکنون دسته بندی نمود.
در دوره اول رویکرد نظریه ای بر توسعه مسیرها و زیرساخت های حمل و نقل متناسب با رشد شهر ها متمرکز بود. از نظریه های مهم این دوره حمل و نقل ریلی درون شهری، شهر خطی و باغ شهر را می توان نام برد. در دوره دوم بر چگونگی ارتباط میان حرکت سواره و پیاده و گسترش شبکه های ترابری وسایل نقلیه موتوری تاکید گردید از آن جمله نظریه های شهر درخشان لوکوبوزیه حمل و نقل همگانی توسعه مدار، حمل و نقل خودرو مدار و اصول شهر سازی هوشمند هستند. حال آنکه در دوره اخیر به شدت بر توسعه متمرکز بر مسیرها و گره های حمل و نقل همگانی و مﻻحظات حمل و نقل پایدار توجه گردیده است. از نظریه مهم این دوره می توان به نظریه توسعه به حمل و نقل همگانی،حمل و نقل پایدار، رشد هوشمند، دهکده حمل و نقلی و توسعه حمل و نقل همگانی مدار اشاره کرد
اغلب محققان، به این حقیقت معترف هستند که علیرغم قابلیت بکارگیری اقلیم در طراحی شهری و وجود نمونه های خوب طراحی اقلیمی، در فرایند برنامه ریزی شهری، معموﻻ استفاده چندانی از اقلیم نمی شود
این بحث در خصوص مکان گزینی ایستگاههای اتوبوس در کشور ما نیز صدق می کند. به این مشکل سو مدیریت نیز اضافه میشود و نتیجه این است که با تمام امکانات بالقوه ای که در شهرهای کشور وجود دارد سیستم حمل و نقل از تمامی ظرفیت های خود بهره گیری نمیکند دستاوردهای پژوهشی, در مورد مدیریت سیستم اتوبوسرانی درون شهری کاشان موارد گفته شده را تایید مینماید
یکی از مهمترین کارکرد های ایستگاههای اتوبوس فراهم کردن آسایش برای مسافرین است. تامین آسایش در فضاهای باز بیش از فضای بسته وابسته به شناخت شرایط اقلیمی و محیطی است. زیرا در فضای داخلی با استفاده از وسایل مکانیکی تحت هر شرایطی حتی با صرف هزینه های بیشتر، میتوان بطور مصنوعی شرایط آسایش را فراهم کرد. ولی در فضای باز چنین امکانی وجود ندارد. از طرف دیگر دستیابی به شرایط آسایش اقلیمی در فضای باز زمینه ساز دستیابی به آسایش در فضای داخلی است. زیرا فضاهای باز بستر در بر گیرنده و سازنده خرد اقلیم محلی پیرامون ساختمان ها هستند
درک اثرات آب و هوا در استفاده از فضای باز در محیط شهری بسیار مهم است. زیرا مولفه های آسایش حرارتی، صوتی و بصری، نقش اساسی بر آسایش عمومی در فضای باز دارد. و از همه مهمتر آسایش حرارتی است
شناخت عواملی که در ایجاد آسایش در فضای باز را تحت تاثیر قرار میدهند حایز اهمیت هستند. از شش عامل مهم دخیل در احساس آسایش حرارتی انسان، 4 عامل دمای هوا، دمای متوسط تابشی، باد و رطوبت جز عوامل اقلیمی و دو عامل فعالیت و نوع پوشش از ویژگیهای فردی به شمار میروند. مطالعات نشان داده است که علیرغم باور عمومی، عوامل دیگر از قبیل سن، جنس، رنگ فضا و شرایط اقلیمی تاثیر چندان زیادی بروی آسایش گرمایی ندارند
مهمترین عامل موثر بر شاخصه دمایی، میانگین دمای تابشی است که خود به میزان قابل توجهی متاثر از ضریب دید آسمان می باشد.این شاخص به طور غیر مستقیم بر شاخص حرارتی تاثیر میگذارد و به طور قابل توجهی راحتی در فضای باز و نیمه باز را تحت تاثیر قرار میدهد.
