بخشی از مقاله
چکیده
هدف کلی پژوهش، طراحی الگوی مطلوب آموزش مجازی در رشتههای هنر در آموزش عالی ایران است. تحقیق از نظر ماهیت، از نوع پژوهشهای کمی، ازنظر میزان کنترل متغیرها از نوع غیرآزمایشی و ازنظر هدف، کاربردی محسوب میشود. جامعه آماری را دو گروه اعضای هیئتعلمی و دانشجویان رشتههای هنر دانشگاههای تهران، الزهرا - س - ، دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه هنر تهران در سال تحصیلی 1392-93 تشکیل دادند. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران و روش نمونهگیری، تصادفی طبقهای و برای تعیین حجم نمونه در هر طبقه از روش انتساب متناسب با حجم استفاده شد.
ابزار جمعآوری اطلاعات، پرسشنامه بود. دادههای جمعآوریشده با استفاده از نرمافزار SPSS - ویرایش - 22، پردازش و تحلیل گردید. یافتهها حاکی از آن است که آمادگی دانشجویان و اعضای هیئتعلمی رشتههای هنر برای شرکت در یادگیری الکترونیکی در سطح متوسط قرار دارد. ازنظر اعضای هیئتعلمی شیوه آموزش مناسب برای رشتههای هنر، آموزش تلفیقی و کارآترین سطح مقطع، مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری بود. نهایتاً با استفاده از یافتهها، چارچوب اصلی طراحی آموزش مجازی الگوی مطلوب آموزش مجازی هنر که الگوی تلفیقی است، ارائه گردید.
-1 مقدمه
مهمترین هدف در هر نوع آموزشی دستیابی به آموزش باکیفیت و غنی است. یکی از اهداف مهم در آموزش عالی نیز فراهم کردن آموزش باکیفیت است. »کیفیت در آموزش عالی عبارت است از برآوردن انتظارات فرد و جامعه از طریق آموزش، پژوهش و عرضه خدمات تخصصی - «مرکز کیفیت دانشگاه تهران، . - 1390 نتایج تحقیقات انجامشده در این زمینه، آموزشهای الکترونیکی را راهکاری مناسب برای ارتقای کیفیت فرآیند یاددهی- یادگیری میداند.
- گلزاری و دیگران، 1389، ص. . - 161 دستاندرکاران آموزشهای الکترونیکی میتوانند با استفاده از امکانات این نظام آموزشی، شرایط یادگیری باکیفیت را برای دانشجویان فراهم کنند - سراجی، 1392، ص. . - 76 این نوع آموزش از قدرتهای شبکههای کامپیوتری، تکنولوژیهای اینترنت، شبکههای ماهوارهای و علوم جدید دیجیتالی بهره میبرد و در اصل هنر استفاده از تکنولوژی شبکهها بهمنظور طراحی، انتخاب، تحول و ادارهی فرآیند آموزش است.
آموزش الکترونیکی فقط نوعی ابزار جدید نیست، این آموزش شیوه تجربه کردن و نگاه ما به یادگیری را تغییر خواهد داد و بر چگونگی مواجهه با امر یادگیری در آموزش عالی تأثیرگذار است - گریسون و اندرسون1، 1383، ص. . - 35 در واقع، آموزش الکترونیکی یک نظام آموزشی است که امکان دسترسی به آموزش عالی را بیش از گذشته ازلحاظ کمی و کیفی برای داوطلبان فراهم کرده است.
- سراجی، 1392، ص. . - 76 در این روش آموزشی نوین، رویکرد استاد محور به دانشجو محور تغییر کرده است. همچنین انعطاف زیادی را در روششناسی آموزشی، مدیریت محتوی، تعامل همزمان و غیر همزمان بین استادان و دانشجویان، سازمان دهی و ساختار دوره، طرحهای آموزشی و بالاخره ارزیابی دانشجو ارائه میکند. در این نوع آموزش فرآیند یاددهی- یادگیری به مرزهای خارج از کلاس راهیافته. بدین ترتیب محدودههای فیزیکی آموزش از بین رفته و عرضه و یادگیری دانش در هر نقطه مکن شده است - اخوتی و همکاران، 1384، ص. . - 52
»در حال حاضر بسیاری از دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی ایران در کنار آموزش معمول خود، دانشگاه مجازی تأسیس نمودهاند، بهطوریکه اکنون آموزش الکترونیکی در ایران به یکی از انواع تحصیلات رسمی تبدیلشده است و هرسال دانشگاههای بیشتری پا به این عرصه میگذارند« - لطیف نژاد رودسری و دیگران، 1389، ص. - 365؛ اما آموزش مجازی در دانشگاهها و دانشکدههای هنر در ایران و خارج از ایران امری نوپاست که تأسیس و توسعه آن نیاز به پژوهش و تحقیق دارد.
آموزش هنر همانند دیگر آموزشها درروند این تغییرات قرار دارد با این تفاوت که آموزش هنر از دههی گذشته با دشواری روبهرو است، زیرا موضوع آموختنی - هنر معاصر - خود دچار هویتی بیثبات و چندگانه، خصلتی ناپایدار و تصادفی و نظریههایی نسبی و نا روشن است. به همین دلیل در آموزش مجازی هنر باید مواردی را مدنظر قرارداد تا استفاده از این نوع جدید آموزش بتواند پاسخگوی نیازهای آموزش و یادگیری هنر باشد.
با توجه به ویژگیهای منحصربهفرد هنر که همواره همچون آینهای انعکاسدهنده رفتارهای فرهنگی و اجتماعی زمانه خود است و توانسته است بهراحتی با تعلیم و تربیت و فلسفه فناوری امروز هم سویی داشته باشد. چنین ویژگیهایی شامل: فیالبداهه بودن و انعطاف در تعیین هدفها و مسیرها، بروز خلاقیت و اکتشاف، تیزبینی و حساسیت فرد نسبت به پدیدهها، خودآگاهی انتقادی و خویشتن یابی این ویژگیها با اهداف تعلیم و تربیت امروزی یعنی؛ پرورش تفکر خلاق، توانایی حل مسئله، قدرت تحلیل و تفسیر پدیدهها و انعطافپذیری هم سو است.
اما قبل از اجرای هر طرحی برای اینکه طرح با شکست مواجه نشود لازم است ابتدا امکانسنجی شده سپس اجرا شود. اگر طراحان محیط یادگیری الکترونیکی با شناخت دقیق از ویژگیها و قابلیتهای محیط الکترونیکی این عناصر را در کنار هم قرار دهند، محیط یادگیری الکترونیکی میتواند علاوه بر تقویت یادگیریهای موضوعی، برخی از مهارتهای اساسی نظیر توانایی حل مسئله، خلاقیت، برنامهریزی، مدیریت و مهارتهای روابط انسانی و اجتماعی را در یادگیرندگان پرورش دهد.
در مقابل، پژوهشهای متعدد - ازجمله پژوهشهای کلارک و مایر 1،2004؛ ریچاردز و دیگران2، 2004؛ تئو و ویلیامز3، - 2006 نشان میدهند که تلفیق ساده و سطحی عناصر آموزش با امکانات و ابزارهای فناورانه، بدون شناخت کافی از قابلیتها و ویژگیهای این محیط، علاوه بر کاهش کیفیت یادگیری، موجب نارضایتی و افت تحصیلی در یادگیرندگان میشود - سراجی، - 101 :1388
لازم است قبل از اجرا و پیادهسازی آموزش هنر از طریق مجازی ابتدا بررسی شود که آیا منابع انسانی - دانشجو و اعضای هیئتعلمی - موجود آمادگی لازم برای طراحی و پیادهسازی این نوع آموزش مجازی در دانشگاههای ایران برای رشتههای هنر وجود رادارند یا خیر و در چه سطحی؟ چه الگو و چگونه میتوان این الگو را برای رشتههای هنر در دانشگاههای ایران طراحی و پیادهسازی کرد؟
بیان مسئله
در دنیای جدید امروز ایدههای هنری و خلق خلاقانه آثار هنری بیش از گذشته سرعت گرفته است. ابزار و تجهیزات و نرمافزارهای هنری مانند نرمافزارهای طراحی، آهنگسازی، نقاشی، شبیهسازیها با سرعت زیاد به بازار عرضه میشود و هنرمندان از اینها استفاده میکنند، اما متأسفانه آموزش هنر از دنیای هنر عقبافتاده است. باآنکه ابزار و روشهای اجرای آثار هنری تغییر کرده، اما آموزش هنر نتوانسته است خود را همسو با این تغییرات کند. در آموزش هنر استادان از هنرجویان انتظار دارند تا پیش از آنکه به آنان آموخته شود که چگونه از ایدهها استفاده کنند، به آفرینش آثار هنری بپردازند.
بیشتر هنرجویان میکوشند از آثار دیگران کپی کنند. استادان اغلب مشوق هنرجویان در انجام کارهای هنریاند اما آنها بهندرت میآموزند که چگونه بهصورت موفقیتآمیز یک اثر هنری را به انجام برسانیم؛ بنابراین یافتن نظام آموزشی که دانشجوی هنر را به هدف اصلی خود یعنی آفرینش ایدههای هنری برساند ضروری است. آموزش دانشگاهی هنر در ایران دارای مشکلاتی است که بخشی از آن به مشکلات آموزش عالی و دانشگاهی کشور بهصورت عام برمیگردد که هنر نیز همانند یکی از رشتههای دانشگاهی به این معضلات مبتلاست و بخش دیگر، مشکلاتی است که خود رشتههای هنری بهصورت انحصاری گرفتار آن هستند.
بهعنوان نمونه در رابطه با معضلات دانشگاهی تحقیقات متعددی انجامگرفته است در تحقیقی که وزیری - 1378 - با عنوان نظام برنامهریزی درسی در آموزش عالی ایران، انجام داده است، به این نتیجه رسید که استادان و دانشجویان شش گروه عمده آموزشی - پزشکی، علوم انسانی، علوم پایه، فنی و مهندسی، کشاورزی و دامپزشکی و هنر - برنامههای درسی گروه خود را ازنظر هماهنگی با پیشرفتهای علمی و هدفهای توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و توجه به کیفیت نهایی بروندادهای آموزش عالی و توانایی پرورش مهارتهای شغلی، ضعیف ارزشیابی کردهاند.
معضلات و مشکلات دانشگاههای هنری بهحسب این تحقیق عبارتاند از: دشواری نوشتن، عدم مشارکت و تعامل استادان و دانشجویان، کمبود منابع و ابزار آموزشی، روشهای قدیمی در آموزش هنر، شخصی و جامع نبودن مطالب ارائهشده در کلاسها، نبود فضای مناسب و شایسته. چنین مشکلاتی باعث شده است که دانشجویان هنر نتوانند از توانائیهای بالقوه خود در جهت اهداف امروزی دانشگاهی در سراسر دنیا و اهداف آموزش هنر بهره برند.
