بخشی از مقاله
چکیده
موضوع توسعه پایدار چند دهه ای است که در علوم و حرفه های مختلف از جمله معماری و شهرسازی مطرح شده و ریشه آن در بحران های زیست محیطی و نیز مصرف بی رویه انرژی های فسیلی در جهان می باشد. موضوعاتی چون گرمایش عمومی کره زمین، رشد فزاینده گازهای گلخانه ای در جو زمین که خود عامل گرمایش جهانی است، آلودگی آب و هوا و خاک همه و همه به تشدید فعالیت های جدی علیه تخریب روزافزون محیط زیست و استفاده بی رویه از انرژی های محدود فسیلی منجر شده است.
بیمارستان از جمله ساختمان های بزرگ عمومی هستند که اثرات قابل توجهی بر محیط پیرامون و جامعه می گذارد. همچنین به دلیل استفاده فراوان از منابع انرژی و تولید حجم فراوان پسماندها و زباله ها در اولویت طراحی پایدار قرار می گیرند. لذا با توجه به موارد گفته شده نگارنده موضوع بیمارستان کودکان را مورد بررسی قرار داده است.
روش تحقیق در این مقاله به صورت توصیفی تحلیلی بوده که در آن ویژگی های معماری پایدار به صورت خلاصه و تاثیر آن در جوامع کنونی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در این تحقیق سعی بر آن است که ابتدا اصول و مبانی نظری طراحی پایدار گفته شود و سپس با ارائه راهکارهای طراحی که در بیمارستان کودکان دلفان مورد استفاده قرار می گیرند به کار بست.
-1مقدمه
در حالی که بیمارستان ها در گذشته آگاهانه جهت مصارف پزشکی، جراحی طراحی می شدند امروزه می توان شاهد تغییر جهت به سوی انسانگرایی در امکانات بیمارستانی بود. بیمارستانهای امروزی بیشتر به هتل شبیه هستند. وجود فضای اقامتی دارای اهمیت بیشتری نسبت به طرح های سرد بهداشتی در بیمارستان های گذشته است. مدت زمان بستری و اقامت بیمار به طور پیوسته کوتاه تر میشود و علاقه به اتاقهای یک تختی یا دو تختی - در خصوص بیمارهای خصوصی - بیشتر شده است.
اکثر بیمارانی که در بیمارستان بستری هستند در طول روز برای مدت کمی مورد توجه پزشک و گاه برای زمان بیشتری مورد توجه پرستاران و درمانگران قرار می گیرند، هر چند که بیشتر اوقات روی تخت هستند و یا در صورتی که وضعیت بهتری پیدا کنند، ساعت ها بدون این که کاری انجام دهند می نشینند. این وضعیت آنها را نسبت به محیط بسیار حساس می سازد. بنابراین منطقی است که محیط را عامل کمک کننده ای در احساس بهتر شدن و بهبودی کامل آنها بدانیم. بیش از یک قرن پیش ، فلور آنس نایتینگل تاثیر محیط اطراف را بر روی بیمارانش متذکر شد.
-2 بیان مسأله
خدمات درمانی پیچیده در چارچوب سازمان های ویژه ای صورت می گیرد که بیمارستان یکی از مهمترین آنهاست. مانند تمام سازمان هائی که کالاها یا خدماتی را برای مصرف در جامعه تولید می کنند، سازمان های پزشکی نیز به تولید خدمات پزشکی و بهداشتی می پردازند و از نظر گستردگی وظایف و پیچیدگی، شرایطی نظیر سایر سازمان های اجتماعی دارند. سازمان هایی که عهده دار انجام مراقبت های پزشکی و بهداشتی هستند تنوع بسیار دارند و ما از این میان مهمترین و شاید رایج ترین که در عین حال جامع ترین مرکز ارائه این خدمات می باشد، یعنی بیمارستان را برای مطالعه انتخاب کرده ایم .
موضوع توسعه پایدار چند دهه ای است که در علوم و حرفه های مختلف از جمله معماری و شهرسازی مطرح شده و ریشه آن در بحران های زیست محیطی و نیز مصرف بی رویه انرژی های فسیلی در جهان می باشد. موضوعاتی چون گرمایش عمومی کره زمین، رشد فزاینده گازهای گلخانه ای در جو زمین که خود عامل گرمایش جهانی است، آلودگی آب و هوا و خاک همه و همه به تشدید فعالیت های جدی علیه تخریب روزافزون محیط زیست و استفاده بی رویه از انرژی های محدود فسیلی منجر شده است.
بر این اساس، بیمارستان های پایدار، همانند سایر ساختمان هایی که با رویکرد پایداری طراحی شده اند، از مزایای فراوانی همچون حفظ منابع انرژی، افزایش کیفیات محیطی و مانندِ آن بهره مند می شوند ولی آنچه که نگرش به مباحث پایداری را درحیطه طراحی بیمارستان متفاوت و پر اهمیت می نماید، این است که اگر رویکردهای طراحی پایدار در بیمارستان ها با نگاهی خلاقانه و نو در طراحی مورد استفاده قرار گیرد، فرآیند درمان نیز در بیمارستان ها دچار تحول خواهد شد به طوری که ضمن کاهش استرس های محیطی بیماران و کارکنان، طول دوره درمان بیماران نیز به میزان بالایی کاهش می یابد.
بیمارستان از جمله ساختمان های بزرگ عمومی هستند که تاثیرات قابل توجهی بر محیط پیرامون و جامعه می گذارد.
همچنین به دلیل استفاده فراوان از منابع انرژی و تولید حجم فراوان پسماندها و زباله ها در اولویت طراحی پایدار قرار می گیرند. طراحی پایدار در مراکز درمانی با سه هدف زیر صورت می گیرد:
-1 کاهش تاثیرات زیست محیطی ساختمان بیمارستان بر محیط اطراف -2 بهبود عملکرد درمانی -3 صرفه جویی در مصرف انرژی
در این رساله نگارنده قصد دارد با مطالعه و بررسی موارد علمی و به کار گیری راهکارهای معماری پایدار و با هدف صرفه جویی در مصرف انرژی بیمارستان کودکان دلفان را به نحوی طراحی کند که مصرف انرژی ساختمان بیمارستان به حداقل ممکن برسد. برای طراحی این بیمارستان شهر دلفان را با توجه به اینکه یکی از محروم ترین شهرهای استان لرستان می باشد و همچنین بیشترین آمار مرگ و میر و معلولیت کودکان در بدو تولد را دارد، بر آن شدم که موقعیت سایت را در این شهرستان ارائه نمایم.
شاید کمترین کمکی باشد برای بهبود وضعیت بهداشتی و قشر کم درآمد و محروم این شهرستان. سایت پیشنهادی در شمال شرقی شهرستان با مساحتی حدود 30 هزار متر مربع قرار دارد. این سایت در آینده قابلیت توسعه را دارد. اقلیم دلفان با دیگر شهرهای استان تفاوت هایی دارد و با توجه به اینکه اکثر مطالعات و پژوهش های انجام شده در دانشگاه های استان بر روی مرکز استان یعنی خرم آباد متمرکز شده لذا بر آن شدم که با معرفی اقلیم سرد و کوهستانی این شهر و یک طراحی همساز با این اقلیم ارائه نمایم.
شهرستان دلفان با قرار گرفتن در شمال غرب استان لرستان، از شمال با استان کرمانشاه، از شمال شرق با استان همدان هم مرز است و نسبت به دیگر شهرهای استان با مرکز استان مسافتی تقریبا برابر را دارد. به عنوان مثال مسافت بین بروجرد تا خرم آباد یک ساعت است و بروجرد به نورآباد نیز یک ساعت است. کوهدشت تا خرم آباد یک ساعت کوهدشت تا نورآباد با توجه به اینکه جاده در حال ساخت کوهدشت به نورآباد از مسیر سد گاو شمار باعث میشود این مسافت نیز تقریبا به یک ساعت و ده دقیقه برسد، لذا این مثال ها برای دیگر شهرها نیز صادق است. با توجه به هم مرز بودن دلفان با استان همدان و کرمانشاه این مرکز درمانی می تواند خدمات درمانی به این استان ها ارائه دهد.
-3پیشینه تحقیق
مقالات زیادی در رابطه با معماری پایدار و نقش آن در کم کردن هزینه های جاری در ساختمان انجام شده است که در متن رساله به آن اشاره خواهیم کرد. به عنوان نمونه مقاله بررسی نقش آتریوم ها با سقف های متحرک با رویکرد هوشمند سازی ساختمان ها نمونه موردی: طراحی بیمارستان شیراز در این مقاله سعی بر ارائه راه حل و روش هایی برای هوشمند سازی ساختمان ها توسط حسگرهایی برای کنترل درجه حرارت فضای باز بیمارستان به عنوان آتریوم که از طریق اطلاعات کتابخانه ای گردآوری شده، دارد. به نحوی که چگونه از انرژی طبیعی در به حداقل رساندن میزان مصرف انرژی و از عناصر سنتی ساختمان های گذشته به نحوی امروزی و مدرن بهره ببریم که هم از لحاظ حفظ این عناصر استفاده شده باشند .
یکی دیگر از مقالاتی است که به بررسی معماری پایدار در طراحی بیمارستان کودکان پرداخته و این موضوع را با ارائه و تحلیل چند نمونه موردی بیمارستان کودکان باز کرده است، همچنین بحث باغ های شفا بخش را در این مقاله ارائه کرده اند که مناظر طبیعی تا چه اندازه در سرعت بخشیدن به بهبود بیماران در بیمارستان کمک می کند. درمان و مراقبت های پزشکی نمی تواند جداً از معماری محیط درمانی در نظر گرفته شود. محققان بر آنند که معماری نامناسب مراکز درمانی نه تنها بر روند بهبود تأثیر ندارد بلکه باعث ادامه رشد بیماری نیز می شود، چنان که می توان اذعان کرد که تأثیرات محیط معماری، بخشی از پروسه درمان محسوب می شود .
نگاهی به تاریخ جهان، حاکی از توجه ویژه به صور مختلف محیطی، طبیعت و هنر در پروسه درمان است. برای قرن ها در یونان باستان، بیماران در معابد خدای درمان، "آسکلیپیوس"Asclepius، در حضور طبیعت، هنرنمایشی و موسیقی درمان می شدند. در چین باستان نیز پنج عنصر طبیعت یعنی آتش، زمین، آب، چوب و فلز اساس درمان بوداولین. گام برای تغییر سیاست مُضر در طراحی مراکز درمانی توسط فلورانس نایتینگل برداشته شد. وی به سه فاکتور محیطی نور طبیعی، تهویه و پاکی، به عنوان عوامل موثر در درمان اشاره کرد که بایستی مورد توجه طراحان قرار گیرد. فرانک لوید رایت، اولین نماینده جامعه معماری معاصر، معماران را به نگرشی مثبت نسبت به تأثیرات محیطی مراکز درمانی فرا می خواند و اشاره می کند که "بیماران در محیط بیمارستان نباید جز به سلامتی و بهبود خود به چیز دیگری بیاندیشند."
پایان نامه هایی نیز در این رابطه وجود دارد که به عنوان نمونه می توان به پایان نامه استاد راهنمای خودم ،جناب آقای دکتر شریفی با عنوان طراحی بیمارستان فوق تخصصی کودکان همدان با رویکرد معماری پایدار اشاره کرد و نتایج خوبی نیز حاصل شده. به عنوان مثال :جهت قرارگیری ساختمان بیمارستان با توجه به موقعیت و زاویه تابش خورشید جهت استفاده حداکثر از انرژی خورشید در کم کردن مصارف انرژی ساختمان بیمارستان اشاره نمود.
-4فرضیهها یا پرسشهای تحقیق
· راه کارهای معماری پایدار باعث کاهش مصرف انرژی می شود.
· راه کارهای معماری پایدار باعث بهبود سریعتر کاربران می شود که این موضوع اهمیت زیادی جهت افراد حاضر در بیمارستان اعم از پزشکان، پرسنل و مراجعین دارد.
· راه کارهای معماری پایدار باعث کاهش هزینه های جاری در ساختمان بیمارستان می گردد.
