بخشی از مقاله
چکیده
سالیان متمادی طراحی فضاهای درمانی به طور کامل وابسته به نیازهای کادر پزشکی و کارکنان بوده است و بیمار به عنوان استفاده کننده از این مراکز نادیده گرفته میشد. هر چند به مرور زمان و با توجه به رقابتی شدن مراکز درمانی در جذب بیمار, نیاز به پاسخگویی به درخواست های بیماران و خانواده آنها از جمله دسترسی آسان به امکانات، ایمنی و زیبایی در نظر گرفته شد.
امروزه کسی نمیتواند نقش محیط و تاثیرات آن را در هنر و رفتار کودکان نادیده بگیرد. بیمارستان کودکان یکی از محیط هایی است که باید به طراحی محیط آن توجه شود. شاید یکی از دغدغه های والدین بچههایی که نیاز به بستری شدن در بیمارستان دارند، این است که آیا کودک آنها در محیط بیمارستان آرامش خواهد داشت؟ واقعیت این است که محیط و فضای بیمارستان بسیار مهم است و باید بخش اطفال تا حد امکان برای کودکان تداعی کننده فضای خانه باشد تا آنها بتوانند راحت تر دوران بیماری خود را در بیمارستان بگذرانند.
بعضی از کودکان از جمله کودکان مبتلا به سرطان به علت بیماری مجبور هستند روزها، هفته ها و گاه ماهها در بیمارستان بمانند و حداقل انتظار این است که در محیطی زیبا و آرام روزهای درد و ناراحتی خود را سپری کنند. ضرورت به کارگیری رنگ و فرم به عنوان عوامل مؤثر در بهبود و مداوای بیماران امری اجتناب ناپذیر است ازین رو
هدف پژوهش بررسی تاثیر رنگ و فرم در طراحی بیمارستان تخصصی کودکان سرطانی است. روش به کار گرفته شده در این تحقیق توصیفی - تحلیلی بوده بر اساس زمان گردآوری اطلاعات از نوع تحقیقات مقطعی است. روش جمع آوری اطلاعات از نوع کتابخانه¬ای صورت گرفته که با استفاده از تحلیل محتوای کیفی به تجزیه و تحلیل اطلاعات دریافتی پرداخته شده است. نتایج نشان میدهد که کاربرد رنگ و فرم فضاها میتواند در روحیه بیماران تاثیر مثبتی داشته باشد.
.1 مقدمه
ارائه دهندگان خدمات درمانی, معماران, طراحان و مدیران بیمارستان براین باورند که محیط بیمارستان می تواند بر خلق و خو, اضطراب و رضایت کلی بیماران و خانواده آنها و کارکنان تاثیر بگذارد. این باور باعث شده است که ارایه دهندگان این خدمات به تشخیص کیفیت و نتایج حاصل از محیط های درمانی بپردازند. با توجه به رشد جنبش رضایتمندی استفاده کننده در محیط های درمانی, احساس نیاز به اندازه گیری این مولفه شد. به علاوه فوایدی که محیط های کاربرپسند و رضایت بخش چه در بهبود بیماری و چه در صرفه اقتصادی داشته است باعث گردیده تا نگاهی ویژه و تازه به محیط های درمانی صورت گیرد
انسان با توجه به نیازها، ارزش ها و هدف های خود، محیط را دگرگون می کند و به طور متقابل تحت تأثیر محیط دگرون شده قرار می گیرد. به ویژه تکنولوژی پیشرفته موجب می شود تأثیر انسان بر محیط شدت و سرعت یابد. دگرگونی سریع محیط یکی از ویژگی های بنیادی زمان ماست. هر روز شهرها و محله ها وبناهای جدید ساخته می شوند.
این قرارگاه های فیزیکی، الگوهای رفتاری و نقش های اجتماعی نوینی را بر ساکنان خود تحمیل می کنند. طی بیست سال اخیر رشته ی روان شناسی نیز مانند رشته ای علمی متعدد دیگر، بر این پدیده، یعنی بر تأثیر انسان بر محیط و تأثیر متقابل محیط بر انسان، بی توجه نمانده و به یافته های علمی قابل توجه دست یافته است. شرایط محیطی مناسب، به ارضای نیازها - استراحت، تفریح، تغذیه ، مطالعه و غیره - کمک می کند و شرایط نامناسب مانع از ارضای نیازها می شود
از این رو بیمارستان هم به معنی فضای کالبدی و هم به معنی اجتماع یا اجتماعاتی است که در آن افراد زندگی می کنند ،یعنی بیماران و کادر درمانی بنابراین شناخت محیط بیمارستانی و توانایی در بهره برداری از آن توسط کودک تنها به معنی درک شکل آن و داشتن یک دانش اقلیدسی در مورد روابط بین اشیاء موجود در آن نیست . روی هم رفته شناخت محیط بیمارستانی به معنی درک فضای آن است
از آغاز تمدن، رنگ یک امر ضروری برای نشان دادن مسائل مختلف بوده استمثلاً. به وسیله ی رنگ محیط، حیوانات و انسان خود را استتار می کردند، مدارک جمع آوری شدهی بشر، همواره حاکی از تأثیرات رنگهای خاص در افرادی است که بیماریهای معینی دارند. امروزه کسی نمی تواند نقش محیط و تأثیرات آن را در هنر و رفتار کودکان نادیده بگیرد. بیمارستان کودکان یکی از محیط هایی است که باید به طراحی محیطی آن توجه شود. این محیط باید دارای طراحی خاص و فضای مناسب حتی برای والدین کودک باشد. علاوه بر پرستاران، مربیان و روان شناسان کودک نیز باید در این محیط حضور داشته باشند و به کودکان از لحاظ روحی و روانی رسیدگی نمایند. یک بیمارستان مناسب بچه ها تنها با نیاز دارویی و پزشکی رو به رو نیست، بلکه نیازهای حرکتی، اجتماعی، تکاملی و احساسی بچه ها باید در نظر گرفته شود.
در ساختار بیمارستان تخصصی کودکان یکی از پر اهمیت ترین مولفه ها رنگ و نور محیط است به طور کلی رنگ و روشنایی می تواند بر بیمار و پاسخ به محیط آنها تأثیرداشته باشد. همچنین به میزان بهبود بیماری و کیفیت و تجربه کلی بیماران و کارکنان و ملاقات کنندگان کمک می کند. رنگ مناسب ابزار قدرتمندی برای یافتن مسیر است. رنگ همچنین می تواند حس سلامتی و استقلال را ترویج دهد. طی مطالعات بررسی شده حتی دیده شده است که محیط بصری بهبود یافته باعث افزایش بهبود بیماران تا%10 شده است.
در واقع این پیشرفت ها به عناصر خاصی نسبت داده شده که شامل استفاده مناسب از رنگ و مناظر جذاب است. اطمینان از رنگ و فرم مناسب و مطلوب برای محیط های درمانی امری حیاتی است که باعث می گردد مراکز درمانی با فضای دلپذیر به امر بهبود و اقامت بیمار کمک شایانی کنند. ازینرو توجه و پژوهش در این زمینه امری مهم و ضروری است تا بتوان به بهبود طراحیهای پیش رو کمک شایانی کرد.
.2 روش پژوهش
پژوهش حاضر با رویکردی نظری و تئوری و روش توصیفی تحلیلی به گردآوری داده ها با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و اسنادی به تجزیه و تحلیل تاثیر رنگ و فرم در طراحی بیمارستان میپردازد.
.3 هدف پژوهش
دستیابی به راهکارهایی جهت مطلوبتر نمودن محیط و کاهش ترس کودک بیمار، هدف اصلی این پژوهش را شکل میدهد.
.4 چارچوب نظری
تعریف محیط فیزیکی: محیط ساخته شده به محیطی گفته می شود که دست ساز انسان است و به ساختار و امکانات رفاهی و روابط فیزیکی فضاها تقسیم می گردد و محیط طبیعی به محیط دست نخورده مانند جنگل و منظر ساخته شده مانند پارک اشاره دارد
درمان : درمان فقط به عنوان رفع مشکل بالینی - فیزیکی - بیان نمی شود, بلکه به حل درد و رنج بیمار و بر طرف کردن اضطراب و بدست آوردن سلامتی کامل روح و جسم و حمایت از او در طول مدت درمان است می انجامد. پس درمان یک امر پویا است که مخصوصا در مورد بیماران سرطانی که به حمایت هایی فراتر از طول دوره بستری نیازمنداند مرتبط است.
بیمارستان: بیمارستان به منزله یک فضای عمومی و در عین حال یک فضای خصوصی است که به درمان بیمار در آن پرداخته می شود. با توجه به اینکه درمان یک امر پویا در نظر گرفته شد پس بیمارستان هم هیچگاه به طور کامل ساخته نمی شود بلکه به علت روابط بین ساکنین آن - بیماران و کارکنان و ملاقات کنندگان - در تغییر است.
با در نظر گرفتن تئوری های انسان شناسی که اینگولد در کتاب "ادراک محیطی" بیان کرده است می توان بیمارستان را اینگونه تعریف کرد: بیمارستان ساختاری نیست که در آن بیماری بوسیله خدمات پزشکی درمان شود بلکه مکانی است که به علت ارتباط بین مردم, تکنولوژی و امر پزشکی شکل می گیرد و مدام تغییر می کند
امروزه طراحی فضاهای درمانی, بیمارستان را به عنوان یک سیستم پیچیده تعاملی بین چند فضا به تصویر می کشد که از مقیاس کوچک - اتاق های معاینه - تا مقیاس اجتماعی و فضای قرارگیری بیمارستان شامل می گردد. ایده اصلی در اینجا این است که هر یک از نیازهای گروه های استفاده کننده از این فضاها به روند بهبود بیمار کمک کند و محیط را محیطی درمانگر گرداند. زیرا با توجه به مقاله آقاملایی و همکاران در دنیای امروز کیفیت, همان انتظارات مشتری از محل دریافت خدمات است و ارزیابی این محیط ها با بازخورد نظرات مشتری ارتباط مستقیم دارد. در مقاله "تأثیر محیط فیزیکی بیمارستان بر تصویر ذهنی آن: دیدگاه مشتریان." آمده است که ویژگی های محیط فیزیکی بر تصویر ذهنی کاربر فضا تاثیر داشته و شکل ظاهری محیط به جلب مشتری کمک کند
نقش طراحی داخلی در بیمارستان کودکان: میتوان مبنای اصلی طراحی داخلی محیط شفابخش را حول استفاده از تئوری سرگرمیهای مثبت و کاربرد رنگ ، پنجرههای بزرگ، چیدمان مبلمان و طراحی ارگونومیک و مصالح دیوار و کف دانست. با توجه به اینکه دسترسی به مناظر طبیعی برای تمام بیماران مهیا نمیشود و نمیتوان از خاصیت درمانی آن بهره برد اولریچ در سال 1993 ضمن تحقیقی نشان داد که استفاده از مناظر طبیعی در قالب طراحی داخلی همچون تابلوها و یا لوحهای دیواری و سقفی با ایجاد حواسپرتی نتایج مثبتی را در بهبود ایفا مینماید.
رنگ در بیمارستان کودکان: فلورانس نایتینگل تنوع در فرم و روشنی در رنگ اشیاء نمایش داده شده به بیمار را یک معنای واقعی از بهبود توصیف مینماید
رنگ میتواند بر درک و پاسخ افراد به محیط تأثیر فراوانی داشته باشد و در بالابردن کیفیات محیطی بیماران، کارکنان و خانوادهها و میزان بهبود بیماران تأثیر مستقیم داشته باشد به طوری که تحقیقات نشان میدهد رنگ همچون نور میتواند تا % 10 میزان بهبود را ارتقا بخشد - همان - . در این میان آنچه مهم است آگاهی جامع طراحان در استفاده از رنگ در کاهش استرسهای محیطی و پاسخهای منفی فیزیولوژیکی کاربران محیط میباشد.
اولین اصل در کاربرد رنگ نزدیک سازی محیط به فضای خانه و تقویت جنبهی سمبلیک محیط شفابخش که بدان اشاره شد میباشد نتایج مثبت برای بیماران زمانی به دست میآید که نور طبیعی، عناصر طبیعی، رنگهای شاد، نواهای دلنشین و قابلیت کنترل محیط اتاقهای بستری در طراحی بیمارستان در نظر گرفته شود.
از آنجا که کودک ممکن است ماندن در بیمارستان را با نگرانی عنوان کند،یک طراحی داخلی با رنگهای شاد می تواند ظاهر بیمارستان را کمتر به صورت رسمی نشان دهد و برای آنها محیطی دوستانه ایجاد کند یک محیط یکنواخت و کسل کننده می تواند باعث عدم حس لازم برای خوب شدن باشد.علت آن این است که مغز نیاز به تنوع و هیجان دارد،درخشندگی دیوارهای سفید که جالب توجه هستند در مدارس باعث جدی تر شدن دانش آموزان می شوند،اما برای بیشتر مردم و بیماران،دیوارهای سفید نامانوس بوده و بعلت وهم آور بودن حالتی منفی را در بیمار القا می کند
