بخشی از مقاله
چکیده:
با توجه به افزایش جمعیت و شهرنشینی، کمبود امکانات رفاهی متناسب با سن کودکان، ضروری است، فضاهایی طراحی شود که کودکان بتوانند به کشف استعدادهای خود بپردازند. هدف از تحقیق حاضر، دستیابی به طراحی فضاهای مناسب کودکان 6-3سال، با تاکید بر بهره گیری از قابلیت های محیطی موثر بر ذهن و رفتار کودک و رویکرد ارتقا آنان از جنبه خلاقیت می باشد .
پرسشنامه با استفاده از روش دلفی ابتدا از والدین در ارتباط با مولفه های مهم در طراحی فضای مناسب برای کودکان جمع آوری شد، سپس براساس آن پرسشنامه اولی طراحی شد، در نهایت با تائید اساتید معماری بازبینی و مجدد تنظیم گردید. برای تجزیه و تحلیل 125 جامعه آماری جمع آوری شده، از آزمون های آمار توصیفی فراوانی و آزمون استنباطی فریدمن جهت رتبه بندی ابعاد طراحی معماری کودک استفاده شد. نتایج حاکی از آن است که متغییر ها دارای الویت یکسان نبوده و بیشترین اولویت به صورت توجه به فضاهای باغ و سپس خلاقیت، در تفکر خلاق کودکان نقش دارند.
-1 مقدمه
بدیهی است که کودکان آینده سازان و میراث داران جامعه ی فردای یک کشوراند - صادقی،. - 2 :1389 عوامل زیادی در ارتقای سطح کیفی محیط های معماری برای کودکان تاثیر گذارند. در ریشه یابی علل در محیط های رسمی وغیررسمی، عدم توجه کافی به آموزش وپرورش پویاو خلاق، بویژه در سنین پیش دبستانی به عنوان پلی انسانی مطرح شده است
به نظر متخصصان تربیتی کودک خردسال یا کودکی که درحدود چند سال از عمرش سپری شده است، همانند مومی نرم و نقش پذیر است که می تواند شکل مناسب و خوبی به خود بگیردو آنکه کودک را شکل می دهد، کسی جز خود کودک نیست
طراحی فضاهای ویژه کودکان مانند مهد کودک ها از آن جهت اهمیت دارد که در سنین 4 تا 7 سالگی تخیل کودک جنبه عملی پیدا میکند بنابراین محیط های معماری باید در کودکان انگیزش لازم را ایجاد کنند. امروزه مهم ترین مساله در معماری »ماهیت فضای معماری« و درک آن از سوی کاربران است
معماری برای کودکان واژگانی است که در آن به طراحی محیط های مناسب با شرایط کودکان می پردازد پژوهش ها نشان می دهند در دوران کودکی قابلیت ها وخلاقیت کودکان پایه گذاری می شود و بهترین زمان پیشرفت
برای خلاقیت و تخیل در فاصله سنی 2 تا 10 سال روی می دهد. کودک طی این سالها از محیط تأثیر بیشتری می گیرد و در مورد محیط خود به طور طبیعی کنجکاو است. حال آن که فضاهای آموزشی کودکان در ایران مانند مهدکودک ها، فاقد طراحی مناسب کودکان است
علاوه بر این طبیعت نقش بسزایی در توسعه و رشد کودکان دارد. به طور کلی کودکان علاقمند به چیزهایی هستند که در دسترسشان باشد - بل2، . - 13 :2008 محیط این فرصت را برای حرکت و تنوع به کودکان ارائه داده وهمچنین فرصت اکتشاف و اجازه ی مشارکتهای مثبت را به کودکان می دهد
ازجمله. تمایزات بارز میان انسان و حیوان خلّاقیت است. شاید خداوند متعال با دانشی که به انسان عطا کرد به او این توانایی را داد که می تواند مثل او شود و صفات وی را به خود بگیرد
آلبرشت4 بر این باور است که"خلاقیت، یک فرآیند ذهنی وعقلایی" برای ایجاد ایده های جدید و بدیع است
فرایند خلاقیت در تعامل فرد با محیط شکل میگیرد؛ محیط منجر به تحریک فیزیکی اجتماعی میشود و خلاقیت را در اعضا تقویت میکند
پژوهشگران و محققان در سال های اخیر، تفکر خلاق در کودکان را از بعد های مختلفی بررسی کرده اند، از جمله شیوه های آموزشی و جنبه های عاطفی، اما کمتر به کیفیت فضاهای معماری توجه شده است. سلامت روانی کودکان در بزرگسالی ریشه در آموزش صحیح، چه در خانواده و چه در جامعه در زمان کودکی است. فضاهای مناسب آموزشی وامدار معماری مناسب و شناسایی کاربران آن فضا است.
بنابراین با بکارگیری ایده های حاصل از نتایج این تحقیق میتوان فضاهای مهد کودک و باغ های کودک را به گونه ای طراحی نمود، که انگیزه ی کودک را ارتقا داده و به کنجکاوی و تفکر کودک کمک کند، که نتیجه آن افزایش خلاقیت وی می باشد. به دلیل فقدان چنین فضای مناسبی در شهرستان ها - بخصوص منطقه ی مطالعاتی در سیرجان - و تعریف نارسا از یک فضای مناسب که به احداث یک بنا با امکانات موجود و نهایت با ایجاد فضای سبز اطراف آن تلاش در جهت رشد و باروری خلاقیت کودک عزیز دارند، این شهرستان میتواند فضایی مطالعاتی خوبی برای این امر مهم باشد.
-2 سابقه ی تحقیق
نخستین مطالعات تجربی درباره کودک در قرن 17 آغاز و تا امروز ادامه دارد و روند تکاملی خود را می گذراند. این روند علمی و تجربی در قرن هفدهم در تاریخچه تحقق علمی و تجربی درباره کودک بابوهان کمینیوس - 1593-1673 - اغاز می شود. او با انتشار کتابهای "آموزشگاه کودکی" " جهان در تصویر" کودکان را به عنوان فرد جداگانه ای مورد بررسی قرار داد و به علاقه ها و استعدادهای او توجه نمود.
آرنولدگزل - - 1961-1880 و همکارانش در حدود ده سال در درمانگاه پرورش کودک دانشگاه نیل آمریکا اطلاعاتی وسیع در مورد پرورش جسمی کودک انجام دادند و تجربیات فراوانی به دست آورند. گزل نیز مانند استانلی هال معتقد است که رشد انسان هم از یک تحول و رشد نوعی - فیلوژنی - پیروی می کند و هم از یک تحول و رشد فردی - ناتوژنی - و تغییرات رفتار محصول این دو رشد است. پس از آن ژان پیاژه - 1940-1950 - وجان بی والتس نگرش های خود را نسبت به کودکان بیان کردند
در زمینه ی خلاقیت کودکان فروبل - 1852-1782 - معتقد بود یادگیری از طریق بازی های فعال میسر می شود. بازی در فضاهای باز کودک را تشویق به حرکات آزادانه می کند - پیتر وستون1،. - 18 :1998 همچنین مونستری - 1952-1870 - 2بازی های خلاقانه را باعث افزایش خلاقیت می داند
وایگوتسکی - 1934-1896 - 3 نیز مانند پیاژه معتقد است که تفکر قبل از زبان و به وسیله استفاده از ابزار ظاهرمی شود. وایگوتسکی معتقد بود که بازی های خلاقانه و تخیلی کودکان را از دنیای واقعی آنها جدا می سازد و به آنها اجازه می دهد تا از اعمالی مثل به پرواز درآوردن یک هواپیما لذت ببرند
همچنین تورنس - 1951 - 4 براین عقیده بود که هر زمان که ما یک نقص یا کمبودی را احساس می کنیم در ما تنش ایجاد می شود. احساس ناراحتی می کنیم و تلاش به عمل می آوریم تا تنش را برطرف سازیم. در نتیجه به تکاپو و سوال کردن می افتیم
گاردنر - 1982 - 5 معتقد بود سواد آموزی و اطاعت باعث کاهش خلاقیت شده و رانکو - 1990 - 6 خلاقیت را حاصل تجارب بدست آمده در زندگی می دانست. مطالعات لسنر1989 - 7 - و هیلمان - 1983 - 8 پژوهش های نظری است که به روند تحول خلاقیت در طول زندگی زندگی از تولد تا 11سالگی پرداخته است
در دوران معاصر پژوهش های انجام شده شامل دو گروه اند. گروهی که روش های پرورش خلاقیت را بررسی کرده اند مانند بودروا و لانگ 2005 9 و گروهی دیگر عوامل پرورش دهنده را بررسی کرده اند. این گروه معتقدند که توانمندی ها و استعداد های کودکان متاثر از عوامل اجتماعی، والدین و معلم هاو فضاهای آموزشی است
درجایی دیگر افضل السادات حسینی اشاره می کند که رشد خلاقیت باید با ایجاد شرایط بیرونی، امکان ظهور توانایی بالقوه افراد را فراهم نماید
