بخشی از مقاله
چکیده
کودک امروزی به دلیل معماری خاص شهری و در کنار آن تربیتهای خاص، کمترین میزان تعامل و برخورد را با اطرافیان دارد و متأثر از بینظمی معماری شهری و فشارهای روانی حاصل از آن، دچار مشکلات عدیده ای است. کودکان و نوجوانان با عنوان اعضای جامعه ما با مجموعهای از خواسته ها و نیازهای خاص خود، استفاده کنندگان محیط ساختگی ما میباشند.
پروژههای شهر دوستدار کودک به طور عمده برای ایجاد فرصت برای کودکان در راستای شکل دادن و یا تغییر محیط پیرامونشان است .از این منظر طرحهای دوستدار کودک به دنبال اعطای حق شهروندی به بچه ها، توسعه آگاهی ، بالابردن مشارکت جمعی ، کم کردن میزان خشونت علیه کودکان، توجه به موضوعات زیست -محیطی و .. است.
اثرات بهداشتی و روانی شامل اثراتی است که انسان شهرنشین تحت تأثیر قرار داده و موجبات تجدد قوای روحی و جسمی وی را فراهم مینماید و نتیجه عملی فرایندهای داخلی اکوسیستمهای شبه طبیعی شهریا فضای سبز بر روی انسان میباشد. فضای سبز شهرها ر یه های تنفسی شهرنشینان به شمار میآیند. به همین دلیل فقدان آن به معنای عدم وجود سلامتی و تندرستی در شهرها محسوب میشود.
در شهرها گذران اوقات فراغت برای کسب تعادل روحی امری است واجب، که فقدان آن حتی برتواناییهای کاری افراد نیز مؤثر است. اوقات فراغت و گذران آن یعنی استراحت، رفع خستگی، رشد و شکوفایی شخصیت و تفریح که اگر از برنامه زندگی حذف شود کسالت، فرسودگی و کوتاهی عمر را برای شهرنشینان به بار میآورد. پارکهای شهری و فضای سبز حومه از جمله منابع گذران اوقات فراغت برای عده کثیری از شهرنشینان هستند. هدف مقاله حاضر، ارزیابی ویژگیها و شاخصهای شهر دوستدار کودک وارزیابی عوامل مؤثر درطراحی فضاهای تفریحی برای کودکان می باشد .
مقدمه
امروزه با رشد شهرنشینی و تحول الگوهای سکونتی شهروندان، کیفیت حضور کودکان در عرصه های عمومی و فضاهای تفریحی و تعاملات اجتماعی با گروه های هم سن و سال به دلیل کمبود ایمنی این فضاها و افزایش ضریب آسیب پذیری در این فضاها تحت تأثیر قرار گرفته و باعث حبس کودکان شهری در محیط خانه شده است و کودک فرصت کمی برای کشف خود و تجربه ی محیطی در طبیعت دارد. طراحی شهری به مفهوم امروزی، سابقه چندان طولانی ندارد .در شهرسازی سنتی ما به دلیل هویت مندی و احساس تعلق ساکنین به فضا و سازگارتر بودن آن با جوامع سنتی، کودکان به راحتی میتوانستند فضای مورد نیاز خود را برای بازی بیابند .
امروزه افزایش شهرنشینی و تغییر نحوه ی زندگی محدودیتهای فضایی و زمانی بیشتری را برای کودکان و بازی آنها ایجادکرده که موجب شده تا روش بازیآنهاکاملاً متفاوت از نسل قبل شود .شهرهای دوستدار کودک، به ویژه در اروپا، از سالهای 1980 به بعد مورد توجه قرار گرفت. عمده این تحقیقات درراستای دادن حق شهروندی به بچه ها و رسیدگی به خواستها و نیازهای آنها بود.در این راستا طرحهایی با عنوان "شهرهایی برای کودکان" و یا " شهرهایی برای دختران و پسران" تعریف میشد. این طرحها بر سه فاکتور اساسی تاکید داشت :
.1 برنامه ریزی مشارکتی که در آن بچه ها همانند دیگران در راستای ساختار دادن شکل فضایی محیط نقش اساسی دارند.
.2 مراکز کودکان که به آنها فرصت جمع آوری و شکل دادن به خواسته هایشان را میدهد.
.3 انگیزه و فرصت دادن به بچه ها در راستای استقلال تصمیم گیریهای محیطی بدون دخالت دادن بزرگترها
سوالات تحقیق :
کودک کیست؟ حقوق کودکان چیست ؟
ادراک کودکان از محیط پیرامونشان چیست ؟
تأثیر ویژگیهای محیطی فضاهای بازی کودکان بر کودکان تا چه میزانی می باشد؟
روش تحقیق
روش تحقیق در این پژوهش، توصیفی تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای اسنادی و تطبیقی میباشد.
تعریف کودک
طبق تعریف فرهنگ فارسی معین، کودک به معنای کوچک، صغیر و فرزندی که به حد بلوغ نرسیده - پسر یا دختر - یا طفل آورده شده باشد - معین. - 3117:1362 طبق تعاریف حقوقی جمهوری اسلامی ایران، کودک به فردی اطلاق میشود که به سن بلوغ نرسیده باشد. قانون مدنی در تبصره یک ماده 1210 مصوبه1360مجلس شورای اسلامی، سن بلوغ را برای پسران پانزده سال و برای دختران نه سال قمری ذکر کرده است
کنوانسیون حقوق کودک که مفاد آن در سال - 1998 - 1368 به تصویب مجمع عمومی سازمان ملل متحد رسیده و مجلس شورای اسلامی ایران نیز در سال 1372آن را پذیرفته است، در ماده یک خود اشاره به آن دارد که کودک کسی است که دارای سنی کمتر از18 سال باشد، مگر آنکه طبق قانون اجرا در مورد کودک، سن بلوغ کمتر تشخیص داده شود.”یونیسف - 3:1376 از نظر مرکز آمار ایران کودک به کسی گفته میشود که اجازه فعالیت شغلی نداشته باشد که در این تعریف سن کودک حداکثر18 سال تمام شمسی است
کودکان از نظر فقه اسلامی به سه گروه تقسیم میگردندْ ✓گروه اول کودکان یک تا هفت ساله می باشند که به جهت نداشتن قوهی تشخیصکاملاً فاقد مسئولیت کیفری هستند؟
✓کودکان بالاتر از 3سال تا سن بلوغ که از نظر جزایی مسئولیت در صورت ارتکاب جرم را ندارند ولی تأدیب خواهند شد؟
✓کودکان بالغ یعنی کودکانی که به سن شرعی رسیدهاند و در صورت ارتکاب جرم همانند بزرگسالان با آنان رفتار خواهد شد؟
حقوق کودک
کودکان ارزشمندترین و ظریفترین هدیهای هستند که خداوند به امانت به ما سپرده و ما را بر سرنوشت آنها حاکم کرده است و ما نیز وظیفه داریم که این بار مسئولیت را با مطلوبترین روشها به سر منزل مقصود رسانیم ؟در آموزه های آسمانی اسلام، همه کودکان از دختر و پسر، حقوق و مزایایمعیّنی دارند و همگان ازاِعمال هرگونه خشونت و بی رحمی در حق آنان باز داشته شده اند ؟این در حالی است که پیش از اسلام، میان اعراب و دیگر قوم ها، کودکان در وضع نامناسبی قرار داشتند و از کمترین حقوق عادی نیز بهره مند نبودند ؟آنان با هر بهانه کوچکی از جمله رهایی از فقر و هزینه زندگی، آنها را از میان بر می داشتند ؟در این میان، شرایط دختران بسیار دردناک تر بود ؟بزرگان عرب و افراد سرشناس، داشتن دختر را برای خود ننگ و عار می دانستند ؟آنها را زنده به گور می کردند، چنان که خداوند در قرآن می فرماید:
و هرگاه یکی از آنان را به دختر مژده دهند، چهره اش سیاه می شود، در حالی که خشمب و اندوه بخود را فرو می خورد و از بدی آنچه بدو بشارت داده شده، از قبیلهب خود بروی می پوشانند که آیا او را با خواری نگاه دارد، یا در خاک پنهانش کند؟ و چه بد داوری می کنند.
کنوانسیون حقوق کودک که از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نوامبر1989 تصویب گردید، مهمترین سند بین المللی در رابطه با کودکان و اولین ابزار قانونی بین المللی است که طیف گسترده ای از حقوق انسانی را برای کودکان تضمین میکند.54بند از این معاهده به عنوان یک» لایحه حقوق بشر …برای کودکان تلقی میشود که از کشورهای تصویب کننده آن میخواهد تا شرایطی را به وجود آورند که در آن کودکان نقش فعال و خلاقی را در زندگی اجتماعی و سیاسی کشور خود ایفا کنند ؟این لایحه از حقوق اولیه کودکان در برخورداری از یک محیط سالم و ایمن و حق ابراز دیدگاه های خود در زمینه موضوعات تاثثیرگذار بر زندگی آنها و همچنین درخواست، دریافت و انتقال اطلاعات و ایدهها و اجتماع صلح آمیز حمایت میکنند.
ادراک کودکان از محیط
ژان پیازه برجسته ترین نظریه پرداز روانشناسی رشد و تکامل کودک معتقد است که کودکان معرفت را با تنظیم یا سازماندهی اظلاعات از محیط کسب می کنند وبرای بدست آوردن این توانایی باید از چند دوره ی رشد در زمینه های گوناگون :رشدعاطفی،رشد ذهنی ورشد جسمی عبور کنند ، که هر کدام دارای خصوصیات متفاوتی است . کودک با عبور از این مراحلرشد وشکل یری تصویر ذهنی در ارتباط با تصاویر پایه به ادراکی از محیط با ویژگی های خاص خویش دست میابد .
مهمترین این ویژگیها غبارتند از:
-1 ادراک حسی کودک نسبت به اشیا ابتدا مبهم و عمومی است واز روی اراده به آنها توجه نمی کند مگر بر اساس یک تحریک آنی .
-2 ادراک حسی کودک کند است ، زیرابه وجود انگیزه ذاتی و میزان تاثیر محرک خارجی در او بستگی دارد..
-3 کودک در وهله ی اول به صورتهای ذهنی اعتماد ندارد ، یعنی از تجارب گذسته اش بسیار کم استفاده میکند.
