بخشی از مقاله
چکیده
با مطرح شدن مفاهیم و اصول توسعه پایدار و لزوم توسعه متعادل و متوازن در همه ابعاد، دیدگاه های جدیدی در تهیه طرح-های توسعه شهری مورد توجه قرار گرفت که با استفاده از مطالعات و تحلیل های کارآمد، مسیر حرکت به سوی توسعه پایدار شهری را هموارتر می سازد. یکی از طرح های توسعه شهری که بر اساس رویکردهای نوین توسعه - توسعه پایدار - پیشنهاد گردیده است، طرح استراتژی توسعه شهری - CDS - می باشد.
طرح استراتژی توسعه - CDS - ، اساسأ بر رشد اقتصادی شهرها تآکید داشته و با شناسایی و بکارگیری پتانسیل ها و امکانات بالقوه اقتصادی شهر، مبنایی برای توسعه در سایر جوانب نیز فراهم می نماید.استراتژی های توسعه شهری - CDS - به عنوان رویکردی انتخابی جدیدترین رویکرد در برنامه ریزی شهری است که توسط سازمان ائتلاف شهرها با هدف ارتقاء توسعه شهری پایدار، ارتقاء کیفیت اداره و مدیریت شهر و کاهش سیستماتیک و مداوم فقر شهری پیشنهاد شده است. هدف پژوهش حاضر که از نوع مروری و توصیفی می باشد؛ ارائه اطلاعاتی جامع درباره استراتژی توسعه شهری، اصول و فرآیند تدوین و اجرای راهبرد توسعه شهری می باشد.
مقدمه
در چند سال اخیر رویکرد استراتژی توسعه شهریٌ نه تنها به عنوان یکی از جدیدترین و کارآمد ترین پارادایمهای برنامهریزی شهری مطرح شده بلکه بسیاری از سیاستگذاران و برنامهریزان شهری در کشورهای مختلف سعی بر این دارند که با استناد به مطالعات موردی موفق، این موضوع را تبیین کنند که استراتژی توسعه شهری با کدامین سازوکارها می توانند تغییرات مثبت در زندگی عادی شهروندان و کاهش فقر شهری ایجاد کند.
در واقع رویکرد استراتژی توسه شهری به مثابه ابزاری تلقی میگردد که بهبود شرایط زندگی شهروندان را به عنوان هدف اصلی انتخاب کرده ومستقیماً مقوله کاهش فقر شهری را نشانه رفته است. در این رویکرد روش های مشارکتی مورد تأکید قرار گرفته و هدف اصلی آن تأمین توسعه پایدار شهری از طریق ایجاد پتانسیل اجتماعی برای افزایش چشمانداز مشارکتی و اقدام همگانی می باشد. کاهش فقر شهری، اتخاذ راهبردهای حمایت از گروه های کم درآمد و بهبود شرایط زندگی طیف غالب شهری از مهمترین اهداف استراتژی توسعه شهری به شمار میآید.
با مطرح شدن مفاهیم و اصول توسعه پایدار، لزوم تغییر نگرش به تهیه طرحهای توسعه شهری آشکار گردید؛ چراکه رویه معمول تهیه و اجرای طرحهای توسعه شهری پیشین - با نگرشصرفاً کالبدی - ، با رویکرد اصلی توسعه پایدار - توسعه متعادل و متوازن در همه ابعاد - ، در تعارض قرار داشت. بر همین اساس دیدگاههای جدیدی در تهیه طرحهای توسعه شهری مورد توجه قرار گرفت که بتوانند با استفاده از مطالعات و تحلیلهای کارآمد، مسیر حرکت به سوی توسعه پایدار شهری را هموار سازند. یکی از طرحهای توسعه شهری که بر اساس رویکردهای نوین توسعه - توسعه پایدار - پیشنهاد گردید، طرح استراتژی توسعه شهری، می باشد که زمینه های تهیه آن، از سال 1382 در ایران مهیا گردیده است.
اهداف استراتژی توسعه شهری مشارکت ترکیبی همه اجزای تأثیرگذار در جامعه برای رسیدن به چشم انداز بلندمدت یکپارچه شهر، تثبیت استراتژی رشد، به توافق رسیدن در مورد اولویت های مشکلات اداری و شناسایی طرح های اجرایی کوتاه مدت است
در واقع استراتژی توسعه شهری یک تصمیم سازی مشارکتی است برای شهرهایی که با بحران فقر شهرنشینی، افزایش رقابت و اعمال فشار بر پایداری محیطی و اقتصادی رو به رو هستند؟ با توجه به تنوع شهرها بهترین برنامهی قابل اجرای جهانی برای پیاده کردن استراتژی توسعه شهری وجود ندارد. هر شهری نیازمند شناسایی و مشخص کردن فرصت ها و مشکلات خاص خود است که ممکن است به طور قابل توجهی نسبت به مکانی که واقع شده سطح اقتصاد، اجتماع و توسعه نهادی و بسیاری فاکتورهای دیگر می باشد .[13] بنابراین بسته به نوع مکان، زمینه و بازیگران آن، استراتژی توسعه شهری اشکال زیادی به خود می گیرد.
با آشکارشدن آثار و پیامدهای نامطلوب اجرای طرح های شهرسازی که بدون نگرش راهبردی و جامعه تهیه گردیده بود ضرورت ایجاد تغییراتی در فرایند ها و روشهای تهیه طرح های توسعه شهری با تاکید برنگرش بلندمدت وراهبردی و نیز نگرش اجرایی درکوتاه مدت برنامه ریزی تدریجی و گام به گام ایجاد گردید.
از طرفی با مطرح شدن مفاهیم و اصول توسعه پایدار و لزوم توسعه متعادل و متوازن درهمه ابعاد دیدگاه های جدیدی در تهیه طرح های توسعه شهری مورد توجه قرارگرفت که با استفاده از مطالعات و تحلیل های کارآمد مسیر حرکت به سوی توسعه پایدارشهری را هموارتر می سازند یکی از طرح های توسعه شهری که براساس رویکردهای نوین توسعه توسعه پایدار پیشنهاد گردیده است طرح استراتژی توسعه شهری CDS می باشد طرح استراتژی توسعه شهری CDS اساسا بررشد اقتصادی شهرها تاکید داشته با شناسایی و بکارگیری پتانسیل ها و امکانات بالقوه اقتصادی شهر مبنایی برای توسعه در سایر جوانب نیز فراهم می نماید
بیان مسأله
استراتژی توسعه شهری با بهره گیری از مدل های برنامه ریزی استراتژیک دامنه ی وسیعی از مسایل مدیریتی، اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و کالبدی شهرها در بر میگیرد؟ در این طرح ها با محوریت مدیریت شهری و مشارکت ذی نفعان شهری ابتدا چشم انداز شهر مشخص شده و سپس استراتژی مورد نظر جهت دست یابی به چشم انداز و توسعه پایدار شهر تدوین می گردد. در نهایت این استراتژی به برنامههای اجرایی تبدیل میگردند. در حقیقت استراتژی توسعه ی شهری سند توسعه شهر در تمام ابعاد محسوب می شود.
استراتژی توسعه شهری، جدیدترین رویکرد در برنامه ریزی شهری است که توسط ائتلاف شهرها در سال 1999 با هدف ارتقاء توسعه شهری پایدار، ارتقاء کیفیت اداره و مدیریت شهر و کاهش سیستماتیک و مداوم فقر شهری پیشنهاد شده است. استراتژی توسعه شهری فرآیند تهیه چشم انداز بلندمدت از آینده شهر است که بر اساس آن برنامه های اجرایی تهیه می شوند. تمرکز استراتژی توسعه شهری بر روی تقویت اقتصاد رقابت پذیر است؛ اما در عین حال جنبه های زیست محیطی، مالی، زیرساخت ها، ساختار شهری و کاهش فقر را نیز پوشش می دهد .[17] استراتژی توسعه شهری، یک ابزار جدید برای کمک به توسعه، یک ابزار طراحی شده برای پاسخ به تغییرات جزر و مدی فراگیر جهانی و تسکین فقر شهری و توسعه اقتصاد محلی می باشد.
تاکنون بالغ بر چهار دهه از برنامهریزی شهری رسمی و تهیه طرحهای مختلف توسعه شهری در ایران میگذرد. در اینگونه طرحها، مطالعات وسیعی در کلیه زمینههای شهری نظیر جغرافیا، جمعیت، اقتصاد، کالبد، و ... صورت میپذیرد؛ اما رویکرد اصلی اغلب طرحهای توسعه شهری، حل مسائل و مشکلات کالبدی شهر، با استفاده از اقدامات موضعی و بدون توجه به عوامل سببساز مسائل و مشکلات مذکور، بوده است. با مطرحشدن مفاهیم و اصول توسعه پایدار، لزوم تغییر نگرش به تهیه طرحهای توسعه شهری آشکار گردید؛ چرا که رویه معمول تهیه و اجرای طرحهای توسعه شهری پیشین با رویکرد اصلی توسعه پایدار در تعارض قرار داشت.
بر همین اساس دیدگاههای جدیدی در تهیه طرحهای توسعه شهری مورد توجه قرار گرفت که بتوانند با استفاده از مطالعات و تحلیلهای کارآمد، مسیر حرکت به سوی توسعه پایدار شهری را هموارسازند. یکی از طرحهای توسعه شهری که بر اساس رویکردهای نوین توسعه - توسعه پایدار - پیشنهاد گردید، طرح استراتژی توسعه شهری - CDS - میباشد که زمینههای تهیه آن، از سال 1382 در ایران مهیا گردیده است.
تهیه طرح استراتژی توسعه شهری - CDS - از آنجا که بیشتر بر رشد اقتصادی شهرها تأکید دارد و با رویکردهای نوین توسعه پایدار هماهنگ میباشد، میتواند بستری برای توسعه اقتصادی پایدار و تأمین منابع مالی پایدار و حفظ و ارتقای وضعیت زیستمحیطی و پیوند آن با شهر، مهیا نماید.
