مقاله طراحی مجتمع آموزشی در روستا

بخشی از مقاله

چکیده

فضاهای آموزشی یکی از مهمترین بخش های توسعه یک کشور به حساب می آید. طراحی مجتمع آموزشی با رویکرد بهره گیری از انرژی های پایدار در اقلیم معتدل و مرطوب نه تنها در دراز مدت موجب کمک به اقتصاد جامعه و جلوگیری از آلودگی های زیست محیطی می شود، بلکه با ایجاد محیط آموزشی درکنار طبیعت توانایی ارتقاء علمی دانش آموزان افزایش یافته و حس علاقه مندی و مشارکت آنها نسبت به حفظ و نگهداری منابع طبیعی زمین افزایش می یابد در عصر حاضر ، مدرسه از مهم ترین نهادهای اجتماعی، تربیتی و آموزشی، و اصلی ترین رکن تعلیم وتربیت است، لذا به منظور تربیت صحیح دانش آموزان ، نیاز به فضاهای آموزشی مناسب احساس می شود.

مدارس مانند بناهای دیگر، تحت تاثیر عوامل مختلفی نظیر عوامل جغرافیایی، اقلیمی، مصالح ، فناوری، عملکرد و عناصر ویژه قرارگرفته اند. با افزایش مصرف سوخت های فسیلی و بروز مشکلات اقتصادی وآلودگی محیط زیست ، متخصصین به فکر ابداع راه کارهایی درراستای مقابله با شرایط نامساعد جوی و استفاده از انرژی های طبیعی با بکارگیری شیوه معماری خاصی پرداختند تا ازمصرف سوختهای فسیلی در ساختمانها بکاهند.

از اینرو طراحی اقلیمی بمعنی خلق معماری سازگار با اقلیم همچنان که درپیشینه معماری بومی اکثر نقاط جهان دیده می شودمجدداً مورد توجه قرار گرفت. بنابراین نگارنده پس از جمع بندی راهکارهای اقلیمی مورد استفاده در بناهای آموزشی در اقلیم معتدل ومرطوب ، راهکاری جدید را برای ایجاد کوران و کاهش رطوبت در بنا ، بدون استفاده از بازشوها ارائه خواهد کرد.

.1مقدمه

شناخت بارزه های اصلی تمدن هر ملت برای مردمش، در حقیقت یک نوع خودشناسی و آگاهی از ریشه های هستی و موجودیت هر فرد و شناسنامه ملی آن قوم است. ناگفته پیداست این امر برای ما ایرانیان که وارث فرهنگی بسیار غنی و سرشار بودهایم بایسته و ضروری است. الگوهای تکامل یافته گذشتگان به عنوان اصول و عناصر اصلی معماری توسط معماران مورد استفاده قرار میگرفته و هر معمار با بهره مندی از دانش و خلاقیت خدادادی و امکانات، محدودیت و نیازهای زمانی میتوانست از آنها استفاده نماید.

بدین ترتیب تداوم فرهنگ معماری در طول تاریخ گذشته حفظ شده است. نگهداری و احیاء آثار باارزش معماری و هنرهای سنتی، تداوم تاریخی و پیوند درست با آثار گذشته که مبنای ایجاد هویت در معماری هر کشور است مورد تأکید اکثر معماران و شهرسازان جهان است.

از جمله مهمترین و با ارزشترین ساختمانهای سنتی که معرف هویت خاص معماری اسلامی کشورمان هستند، مدارس و مراکز علمیه در شهرهای مختل بوده که در طول تاریخ معماری به تدریج به تکاملی قابل تحسین رسیده اند و خوشبختانه اکثراً هم مورد استفاده و دارای عملکرد آموزشی میباشند. طراحی معماری عملی سهل و ممتنع است. ساختار فضا در ظاهر ساده و در واقعیت امری بسیار پیچیده و عمیق است. تحولات در تاریخ معماری مبین تحولات در فرهنگ، تفکر و برخورد انسان با محیط زیست خود میباشد.

آثار با ارزش گذشتگان در معماری ایران واجد کیفیتها و ارزشهای پایدار هستند که مبین تفکر عمیق و جامع و جهانبینی سازندگان آنها میباشند پیچیدگی و چندبعدیبودن مسئله آموزش و پرورش و ساخت مراکز آموزشی که از ابعاد کالبدی و فضایی، کیفیتهای بصری و ادراکی، ابعاد زیباییشناسی، جنبههای محیطی و اقلیمی، مسائل تکنولوژی و غیره برخوردار است مستلزم همکاری متخصصین، در یک نظام سیستمی و مرتبط خواهد بود .

 فضاهای آموزشی باید بتوانند جوابگوی نیازهای بر اساس تغییرات الگوهای آموزشی باشند، با پیشرفت تکنولوژی و فن، هر روز تقاضای کودک و معلم تغییر میکند. پس فضاهای آموزشی باید بتوانند امکان این انعطاف پذیری را فراهم آورده، جوابگوی پایداری در طول زمان باشند. نیاز به انعطافپذیری در فضاهای آموزشی را میتوان به گروههای کارکردی، اجتماعی، روانی و اقتصادی دسته بندی کرد. بنابراین نیاز به تطابق با مسائل روانشناسی و اجتماعی، فضاهای آموزشی را نیازمند انعطاف پذیری بیشتری مینماید.

الگوی انعطافپذیر یک فضای آموزشی هم روند آموزش و هر فرم فضای آموزش، هم وصف فضایی زنده است و هم وصف روندی که فضا در آن ایجاد شود. چند عملکردی دیدن یک فضا، همچنین امکان تلفیق، تفکیک و گسترش آن از مهمترین عواملی هستند که در طراحی یک الگوی منحط باید به آن پرداخت.

بررسی الگوهای انعطافپذیر در ابعاد مختلفی امکانپذیر است، در مقیاس کلان، در همجواری و تلفیق با عناصر و عملکردهای دیگر و در ایجاد سیمای مطلوب شهری که در دانش آموز حس تعلق، هویت، اعتماد به نفس و افتخار را قوت میبخشد. در مقیاس میانی در سازماندهی اجزاء، تعداد طبقات و نوع ارتباطات فضاهای آموزشی به گونهای که جوابگوی آموزش جدید و پویای امروز و پیشرفت تکنولوژی و سرعت آن در سالهای اخیر باشد و در مقیاسخُرد، در دقت عمل منوط به انتخاب شکل و فرم اجزای آموزشی، مبلمان، مقیاس و جزئیات آنها به طوری که ادراکات حسی مثبت را در تطابق با استفادههای متفاوتی که در طول زمان ممکن است داشته باشند، به وجود آورد .

.2پایداری از نظر لغوی

در لغت نامه دهخدا پایداری به معنای بادوام و ماندنی آمده است.در فرهنگ معین این واژه به معنای پایدار بودن و مقاومت از مصدر "پایش" به معنای پایداری کردن و استقامت نشان دادن است.فعل Sustain از ریشه لاتین Sustinere و از دو جز Sub به معنای از پایین به بالا و Tinere - به معنای نگه داشتن،حفظ کردن - تشکیل شده است و از سال 1290 در زبان انگلیسی به کار گرفته شده است. این فعل با مفاهیمی از قبیل »حمایت،پشتیبانی و تداوم« آمیخته است و صفت Sustainable در توصیف » شرایط،حالت و یا چیزی « به کار می رود که مورد پشتیبانی قرار گرفته یا به واسطه کمک یا تأمین معاش،همچنان تداوم یافته است.

2.1تعریف پایداری

" طراحی پایدار نوعی از طراحی است که قصد دارد به نیازهای امروز بدون آسیب رساندن به منابع نسل های آینده پاسخ دهد. در طراحی پایدار باید به پایداری اجتماعی و اقتصادی به اندازه مصرف انرژی و تأثیر محیطی ساختمان ها و شهرها اهمیت داده شود."

2.2تعاریفی از معماری پایدار
ساختمانی که کمترین ناسازگتری و مغایرت را با محیط طبیعی پیرامون خود و در منطقه وسیع تر با منطقه و جهان دارد. خلق محیط انسان ساخت و مدیریت متعهدانه آن بر مبنای اصول بوم سازگاری و بازدهی منابع. این اصول عبارتند از : به حداقل رساندن مصرف منابع تجدیدناپذیر، ارتقاء و بهبود شرایط محیط طبیعی و حداقل آسیب های بوم شناختی بر محیط"

تبیین رابطه متعادل تر و همزیستانه اثر معماری با محیط که بر کنش مندی خودآگاه اثر معماری نسبت به شرایط محیطی پی ریزی شده است.

براساس طرح "OECD" بناهای پایدار،بناهایی تلقی می شوند که "کمترین تأثیرات مخرب را بر محیط های ساخته شده - مصنوع - و طبیعی مجاور و بلافصل خود و نیز ناحیه اطرافشان و همچنین زمینه کلی داشته باشند. ساختمان های پایدار به تمام چرخه حیات ساختمان، محیط، کارکرد مطلوب و آینده توجه می کند.

طراحی پایدار و همگن،طراحی ای تلقی می شود که در آن هر جزیی به عنوان بخشی از کل بزرگتر به خوبی مورد توجه قرار گیرد." - مؤسسه راکی مونتین - معماری پایدار دربردارنده آمیزه ای از ارزش های زیبا شناختی ، محیطی، اجتماعی، سیاسی و اخلاقی است.

طراحی پایدار به مفهوم درونی و اساسی از مکان منتج خواهد شد. فرآیندی که به احیا شدن بیش از تحلیل بردن می انجامد و در واقع علم و هنر برقراری ارتباطی مناسب بین محیط انسانی و جهان طبیعت است .

2.3الگوهای معماری پایدار

امروزه ساختمان ها نیز بخشی از محیط زیست را تشکیل می دهند و بخش اعظمی از آلودگی های زیست محیطی را ایجاد می کنند. البته نمی توان ساخت و ساز را متوقف کرد ولی با یک تفکر، طراحی و برنامه ریزی دقیق، می توان ساختمان هایی ساخت که کمترین تأثیر منفی را بر محیط زیست داشته باشند. معماری پایدار یکی از ایده های برنامه ریزی و طراحی برای ساخت چنین ساختمان هایی است.به طور کلی در تعریف پایداری سه رکن اصلی زیر وجود دارد:

-    ارتقای کیفی زندگی و سلامت انسان ها
-    تأمین نیازهای روزمره انسان
-    حفظ سیستم های اکولوژیکی و منابع انرژی

هدف کلی از طراحی پایدار در ساختمان این است که به واسطه بهره وری صحیح از انرژی و منابع طبیعی تأثیر سوء ساختمان بر محیط زیست کاهش یابد یک طرح پایدار همزمان در پی رسیدن به ارزش های زیباشناختی، زیست محیطی، اجتماعی، اقتصادی، اخلاقی و معنوی است. بنابراین می توان الگوهای زیر را در معماری پایدار ارائه کرد :

    به حداقل رساندن بهره برداری از منابع تجدید ناپذیرو به کارگیری انرژی های طبیعی و تجدیدپذیر
    ارتقاء کیفیت محیط زیست و گسترش محیط زیست طبیعی
    از بین بردن یا به حداقل رساندن مصرف مواد آلوده و سمی
    حفظ هویت فرهنگی و قومی
    ترویج زندگی سالم
    استفاده خردمندانه از زمین و همگونی شکل ساختمان با محیط زیست
    اقتصادی بودن ساخت و ساز با استفاده از فناوری های جایگزین کارآمد
    جلوگیری از آلودگی های صوتی و هوا

بنابراین معماری پایدار به خلق یک محیط سالم بر پایه بهره وری از منابع،حفاظت از منابع تجدیدناپذیر،کاهش مصرف انرژی های تجدیدپذیر و ارتقاء زیست کمک خواهد کرد.

.3توسعه

در حالت کلی اصطلاح توسعه - - DEVELOPMENT به صورت فراگیر پس از جنگ جهانی دوم مطرح شده است. واژه توسعه در لغت به معنای خروج از - - لفاف - - است . در قالب نظریه نوسازی، لفاف همان جامعه سنی و فرهنگ و ارزشهای مربوط به آن است که جوامع برای متجدد شدن باید از این مرحله سنی خارج شوند .

"    مایکل تودارو معتقد است ک توسعه را باید جریانی چند بعدی دانست که مستلزم تغییرات اساسی در ساخت اجتماعی ، طرز تلقی عامه مردم و نهادهای ملی و نیز تسریع رشد اقتصادی ، کاهش نابرابری و ریشه کن کردن فقر مطلق است ".

"    دادلی سیرز رئیس موسسه اطلاعات توسعه ای دانشگاه ساسکس توسعه را جریانی چند بعدی می داند که تجدیدی زمان و سمت گیری متفاوت کل نظام اقتصادی - اجتماعی را به همراه دارد به عقیده وی توسعه علاوه بر بهبود میزان تولید و در آمد شامل دگرگونی اساسی در ساختهای نهادی ، اجتماعی اداری و همچنین ایستارها و وجه نظرهای مردم است "