بخشی از مقاله
چکیده:
مفهوم امروزی منظر فرهنگی نتیجه روند توسعه ی جامعه ی معاصر و ارزش های حاکم بر آن است .پس از جنگ جهانی و ویرانی های حاصل از آن و توسعه ی عظیم صنعتی، از دهه 1950 مردم دریافتند که زندگی شان ارتباط نزدیکی با محیطی دارد که در آن زندگی و کار می کنند و این امر، تشخیص هویت فرهنگی و مرجعی روحی و روانی برای روشی متعادل در زندگی شد .از آن جای یکه بازآفرینی مراکز فرهنگی تأثیری قابل توجه بر مطلوبیت مؤلفه های کیفیت، در محیط زندگی شهروندی دارد
بدین منظور در طی این پژوهش مفاهیم کیفیت، بارویکردمعاصرسازی بافت ارزشمندتاریخی درایران خواهند شد. همچنین با توجه به اینکه مجموعه های شهری، یکی از جلوه های اصلی شکل گیری شهرهای بزرگ در طول تاریخ بوده و امروزه کم توجهی مدیران شهری به این گونه فضاها، این مراکز را با مشکلات متعددی روبرو کرده و باعث کاهش کیفیت محیط زندگی شهروندی در آن ها شده است؛ روش تحقیق این نوشتار بر مبنای روش تحقیق توصیفی-تحلیلی با رویکرد مورد پژوهی تاریخی بنا نهاده شده است .منابع تحقیق، منابع کتابخانه ای و مشاهدات میدانی است.
-1مقدمه:
کشور ما ایران، دارای فرهنگ بسیار متنوع و تاریخ کهنی است و یکی از غنیترین کشورهای جهان از حیث ساخت فضاهای انسانی در بیشترین دورههای تاریخی تمدن و فرهنگ بشر و حتی ما قبل تاریخ است. با برقراری رابطه بین فرهنگ و معمساخت فضاهای انسانی در بیشترین دورههای تاریخی تمدن و فرهنگ بشر و حتی ما قبل تاریخ است. با برقراری رابطه بین فرهنگ و معماری و شهرسازی، علاوه بر اینکه این آثار گرانبها را ارج می نهیم میتوانیم همانند گذشته، آثار درخشانی را به جامعهی بشری عرضه داریم.
از جملهی فضاهای انسانی که محل تعامل اجتماعی و فرهنگی نیز میباشد، بافتها و معابر با ارزش تاریخی است که ذهن شهروندان را انباشته از خاطرات جمعی و ذهنیتهای مشترک راجع به نوع و چگونگی حیات مدنی میگردانند. شبکه در هم تنیده این بافتها و معابر که نتیجه سالها تلاش شهروندان برای تداوم حیات شهری است، مملو از خاطرات، دلمشغولی ها، نیازها و مسائل شهروندان بوده و گویای نوع زندگی، طرز فکر، سطح اقتصادی، نوع روابط اجتماعی و سایر اشتراکات ذهنی و عینی شهروندان در مقیاس شهر میباشد.
از دید عملکردگرایان، معابر فضایی ارتباطی است که جهت دهنده، تقسیم کننده و تقویت کننده ساختار شهر است. آنان که به ادارک محیط اهمیت میدهند راهها را مهمترین عامل سازمان یافته در نقشه پرداری ذهنی انسان میدانند . - lynch 1960 - جامعه شناسان شهری حیات و مدنیت یک شهر را در ارتباط با فضاهای باز آن دانسته، - جین جیکوبز، - 1961 در این ارتباط میگوید: فکر کردن به شهر یعنی به تصور در آوردن خیابانهای معابر با برقرای مناسب تبادلات و ارتباطات کالبدی، فضایی و اجتماعی شهر میتواند در حیات و سرزندگی فضاهای شهری بیشترین نقش را داشته باشد.
خیابانها بیش از آنکه سازنده ساختار کالبدی شهر باشند، بیانگر ساختار اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی جامعه میباشند. به همین خاطر نه میتوان با دیدگاهی شهودی- هنری به تغییر و تزیین خیابانهای موجود شهری پرداخت و با تصمیماتی خود محورانه حافظه جمعی را از چهره خیابان زدود و نه میتوان به بهانه حل مسئله ترافیک سواره، مقام آنرا در حد یک "شریان عبوری" تنزل داد. امروزه نقش معابر به عنوان مکانی برای تعاملات اجتماعی، دیداری، برخوردها و صحنه حضورشهروندان شدیداً تضعیف شده است
تا کنون با دید فنی و سواره مداری تحقیقات فراوانی در خصوص ترافیک سواره و مقاومسازی ساختمانهای بافتفرسوده محدوده طراحی انجام گرفته، مرمت بناهای با اهمیت بازار و حواشی آن آغاز شده، اما هیچگاه به صورت جامع با تکیه بر پیادهمداری و رفتارشناسی انسانی، مطالعه و طراحی آن صورت نپذیرفته و به مجموعه بافت و ساختار آن به عنوان یک موجود زنده که نقاط و نشانهها و مکان خاطرات گوناگون دربردارد، نگاه نشده است. در این پروژه با تاکید بر مراکز محلی منطبق بر الگوهای بومی و مکانخاطرات و حفظ نشانهای بافتار موجود، به برنامه ریزی و طراحی و بهسازی آن پرداخته میشود. این پروژه به عنوان یک نمونه و الگوی نوین میتواند در طرحهای احیای بافت فرسوده مورد استفاده اجرایی واقع گردد و در سیاستگذاری نمونههای مشابه نیز راهگشا باشد.
همچنین میتوان با خلق فضا و بازپیرایی بافت ارزشمند تاریخی، جهت ایجاد و بازآفرینی حوزهی عمومی و جلب عموم مردم در جهت تعامل اجتماعی کوشید و با رهایی بخشیدن شهروند متمدن از فضاهای مجازی، انسان امروز را بیش از پیش به تعاملات و برخوردهای اجتماعی در فضاهای عمومی ترغیب کرد.
1-2روش تحقیق:
شیوه بررسی در این پژوهش توصیفی – تحلیلی می باشد در این پژوهش از روش اسنادی ومطالعات کتابخانه ای استفاده شده است.
2-1هویت:
در علوم روانشناسی هویت تعریف و مفهوم نسبتا روشنی دارد. روانشناسی یکی از مشخصات شخصیت را احساس هویت میداند و آن عبارت است از احساسی که انسان به استمرار حیات روانی خود دارد و یگانگی و وحدتی که در مقابل اوضاع و احوال متغیر در خارج همواره در حالات روانی خود حس میکند
در جامعه شناسی نیز مقوله هویت به عنوان یکی از مهمترین ویژگیها و خصوصیات افراد و گروههای اجتماعی از جایگاه با اهمیتی برخوردار است و دیدگاهها و نظریههای مختلفی در مورد آن ارائه شده است.
در فرهنگ دهخدا در بیان ریشه و اصل کلمه هویت، لفظ »هو« آورده شده است و هو »خود« پنهانی مشاهده آن غیر را درست نیاید، تعریف شده است - دهخدا، 1372، . - 20847 هویت اشاره به غیاث است و آن درباره خدای تعالی اشاره است به کنه ذات او به اعتبار اسما و صفات و یا اشعار به غیوبیت آن. هویت گاه بر وجود خارجی اطلاق میشود و گاه بر ماهیت با تشخص اطلاق میشود که عبارت است از حقیقت جزئیه
در زبانهای لاتین، واژه هویت را در برابر واژه «Identity» برگزیدهاند. این واژه از قرن شانزدهم در زبان انگلیسی کاربرد داشته است و شکلهای دیگر آن در سایر زبانهای اروپایی از واژه «Identities» در لاتین متاخر گرفته شده است. «Identities» از دو بخش «Iden» به معنای همان و «entities» به معنای وجود تشکیل شده است. از زمان پیدایش تعابیر گوناگونی چون، کیفیت یا »همان« بودن، یکتایی، فردیت، شخصیت و ....داشته است
2-2شرایط هویت مندی:
مهمترین شرط هویتمندی قابل تشخیص بودن است. بر این اساس، نخستین گام در راستای تشخیص هویت، امکان بازشناسی پدیده بر اساس شباهتهای آن با پدیدههای هم سنخ و تفاوت هایش با پدیدههای غیر هم سنخ در ذهن است. - مهدوی نژاد و همکاران، آ، - 1389 در واقع بازشناسی به معنای شناسایی اشیا نیست، بلکه تجربه معنا و مفهوم آن نیز هست.
صرف اینکه پدیدهای از پدیدههای متفاوت با خود تفکیک شد، قابل تشخیص نمیگردد، بلکه باید از پدیدههای هم سنخ خود نیز متفاوت گردد. در اینجا لزوم دارا بودن تشخص دوشادوش قابلیت بازشناسی مطرح میشود و مفهوم منحصر به فرد بودن به هویت را مییابد. بر مبنای این تفاوتها از پدیده توقعاتی میرود که باید صرفا خود آن پدیده از عهده پاسخگویی به آن برآید. توقعات را برآورده سازند. به طور کلی اگر بازشناسی و برآورده شدن توقعات موضوعی، شرط تام هویتمندی یک پدیده است، تشخص و پاسخگویی به توقعات موضعی نیز شرط خاص برای احراز و تثبیت هویت آن به شمار میرود
2-3فضا:
فضا نیز نظیر هر پدیده دیگری زمانی برای ما دارای هویت خواهد بود که از طرفی بتوانیم آن را موجودی مسستقل و عینی تلقی کرده که از طرف دیگر خود نیز بعنوان موجودی عینی در آن فعالیت و رفتار نماییم و بالاخره بتوانیم ذهنیت ناشی از اداراک آنرا با ذهنیات خود تطبیق دهیم
اینگونه اندیشیدن در مورد فضا مستلزم آنست که فضا را در رده عینیت افراد جای دهیم اگر محیط را واقعیت و محل یا جا را اطلاعاتی از رده واقعیت بدانیم فضا بخش گزینش شدهای از اطلاعات محیط است که به آن محل خاص مرتبط است.
-3کیفیت ومفهوم آن:
کیفیت مفهومی پیچیده است که در شرایط و مناسبت های مختلف، معانی گوناگونی به خود می گیرد. این مفهوم در کلیه زمینه های مرتبط با زندگی انسان به کارگرفته شده است و کارشناسان هر رشته مسائل و پدیده های مرتبط با کیفیت را با توجه به بستر و حالت آن تفسیر نموده اند .
معماری و نظام های طراحی شهری دیدی متفاوت از کیفیت در محصول و فرآیند ارائه می دهند؛ کیفیت بر این اساس، توانایی کافی برای یک محصول یا خدمات ویژه است - . - Ozsoy&Esin,2004,20 گرایش های مختلفی در شکل گیری کیفیت محیط شهری وجود دارد .
براساس نظر لینچ، مؤلفه های شکلی شهر خوب و کیفیت های مطلوب مکان شهری موفق، عبارت است از : سرزندگی - محیط سالم - ، ادراک - احساس مکان و هویت - ، تطابق - تطابق فضایی - ، دسترسی - قابلیت سرویس به مردم، فعالی تها و ادراک - و کنترل
در واقع، کیفیت ها در کلیت خود تعیین درونی و اساسی پدیده ها هستند که »آن رابه چیزی تبدیل می کند که باید باشند«و به دین وسیله یک چیز را از همه چیزهای دیگر متمایز میگردانند
کیفیت ها به شیء ثبات نسبی میبخشند و به گفته ارسطو، کیفیت ها آن هایی هستند که »تفاوت یک موجود« رابیان میکنند
