بخشی از مقاله
چکیده
موفقیت و پیشرفت یک شهر در جوامع امروزی در گرو خلاقیت شهروندان آن و سازماندهی و استفاده از این خلاقیت ها توسط مسئولین شهری است. فضاهای معماری یکی از عناصر مهم در ایجاد خلاقیت در شهروندان هستند. هدف این پژوهش ارائه راهکارهایی جهت ایجاد فضاهای شهری کارآمد و افزایش تعاملات اجتماعی، در راستای شکوفایی خلاقیت شهروندان و بکارگیری این خلاقیت ها در جهت پی شرفت شهرها ا ست. این پژوهش با ا ستفاده از روش تو صیفی- تحلیلی و مطالعات کتابخانه ای انجام گرفته ا ست.
در ابتدا مطالعاتی در ارتباط با مفاهیم پایه در شهرهای خلاق انجام شده است و سپس به بررسی زمینه های ایحاد خلاقیت در شهرها و همچنین بررسی مکان هایی که به خلاقیت شهروندان کمک می کند پرداخته شده است و در ادامه به تاثیرات متقابل تعاملات اجتماعی و شهر خلاق پرداخته شده است و نتایج حاصله مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در نهایت مشاهده شد توجه به ب سترهای شهری و ا ستفاده از پتان سیل های تاریخی، هنری و فرهنگی آن و ایجاده ف ضاهای شهری عمومی جهت افزایش تعاملات اجتماعی می تواند نقش موثری در ایجاد فضاهای خلاق داشته باشد و البته این تاثیر دو جانبه است.
.1 مقدمه
خلاقیت نیاز به زمینه هایی جهت ایجاد و رشد دارد. فضاهای شهری به عنوان مراکز جمعی پتانسیل های خوبی جهت پرورش خلاقیت در شهروندان دارند. شهروند خلاق موجبات پیشرفت و توسعه اقتصادی و فرهنگی شهر را فراهم می کند. زمینه های خلاقیت در مکان های مختلف، متفاوت هستند و در طول زمان نیز تغییر می کنند. بنابراین ایجاد پویایی و استفاده از مشارکت خود شهروندان می تواند در ایجاد فضاهای خلاق یاری رسان باشد.
در شهرهای بزرگ جهان مانند لندن، نیویورک، برلین و شهرهای کوچکتری مانند آ ستین تگزاس و نیوک سل تو سعه اقت صاد خلاق به یک اولویت راهبردی تبدیل شده ا ست. اما این اولویت فقط برای ایجاد فر صت های تولید ثروت و ا شتغال نی ست. بلکه فعالیت های خلاق و فرهنگی باعث افزایش کیفیت زندگی شهری می شوند، به کیفیت زندگی در محلات کمک می کنند، باعث توانمندی تفکر نوآورانه و حل م ساله در سرا سر بخش های اقت صاد می شوند و به هویت شهر در مواجهه با رقابت فزاینده برای ا ستعدادها، سرمایه گذاری و بازشناسی هویتی شکل می دهند. همچنین فعالیت های خلاقانه و فرهنگی وسیله ای قدرتمند برای توسعه اجتماعی هستند و فرصتهایی را برای محلات و گروههای اجتماعی که دچار وضعیت نامساعدی می باشند، فراهم می سازند.
2. تعاریف
.1-1خلاقیت در واقع خلاقیت یعنی بکارگیری توانایی های ذهنی برای ایجاد یا تبلور یک فکر یا مفهوم جدید که برخی نیز آنرا به ترکیب ایده ها یا ایجاد پیوستگی بین ایده ها تعبیر کرده اند
شهر خلاق
شهری است که به دلیل اهمیت زیبایی شناختی و توانایی آن برای پرورش قوه ادراک و ارتباطات مورداحترام است؛ جایی که تنوع فرهنگی غنیمت شمرده شده و بیان خلاقیت در تمام ا شکال آن مورد ت شویق قرار میگیرد و مردم می توانند در زندگی روزمره خود از فعالیتهای خلاق لذت ببرند. هنر بعنوان یکی از ضرورتهای آموزشی مطرح است و خلاقیت به عنوان یک مهارت ارزشمند در عصر اطلاعات به رسمیت شناخته می شود و هنر نه تنها به دلیل نقش مهمش در اقتصاد بلکه بدلیل منافع معنوی، فکری و اجتماعی خود با ارزش محسوب می شود. در شهر خلاق گرچه هنرمندان و فعالان در اقتصاد خلاق نقش مهمی را ایفا می کنند اما تنها منشأ خلاقیت محسوب نمی شوند. خلاقیت می تواند از هر منبع و از سوی هر شخصی باشد. - داکسبری، - 1389 .3-1 هفت زمینه فعالیتی
اصول توسعه خلاق
هفت زمینه فعالیتی اصول توسعه خلاق که کاربری ها و فعالیت ها باید شامل آنها باشد، عبارتند از : ادبیات، سینما، موسیقی، مهارت و هنر فلکوریک ، طراحی ، هنرهای رسانه ای و تغذیه. صنعت شهرها و مناطق خلاق به صنایع فرهنگی، چند رسانه ای و خدمات برتر و در مقیاس حوزه های محلی، بیشتر در صنایع دستی و بومی خلاصه می شود
.4-1 تعاملات اجتماعی
تعامل اجتماعی به معنای ایجاد رابطه بین دو نفر یا بی شتر ا ست که منجر به واکن شی میان آنها شود و این نوع واکنش برای هر دو طرف شناخته شده است .بنابراین روابط بدون معنا در زمره این تعریف قرار نمی گیرند .البته تعاریف دیگری نیز برای تعاملات اجتماعی وجود دارد به عنوان نمونه، تعامل اجتماعی و برقراری ارتباط، می تواند یک مو ضوع فیزیکی، یک نگاه، یک مکالمه و ارتباط بین افراد باشد که خود مستلزم تعریف رویدادها و فعالیت های متناسب و در نتیجه نقش پذیری مردم در فضا و عضویت آنها در گروه ها و شبکه های اجتماعی است
اما آنچه ما در جوامع امروزی شاهد آن هستیم کاهش سطح ارتباط افراد با یکدیگر است. چنانکه با افزایش اندازه، وسعت شهرها، سرعت، تراکم و غیره، مدنیت، شهروندی و روابط اجتماعی به عنوان اصول اولیه شهری، ت ضعیف شد. افراد مختلف به سطوح مختلفی از تعامل اجتماعی تمایل دارند. تعریف سطح مطلوب تعامل، به طور ذهنی از گفته های مردم و به طور عینی از مو ضع گیری هنجاری ن سبت به زندگی خوب به د ست می آید. هر دو از تعریفی دارای ارزش بالا برخوردارند و دارای جهت گیری اجتماعی و سیاسی هستند
ما بین نسل های گوناگون اتفاق می افتد. فضاهای عمومی این امکان را به مردم می دهد که ن سل های مختلف با هم ح ضور دا شته با شند. به عبارت دیگر طریقه د ستیابی به روابط اجتماعی من سجم و پایدار و ارتقای تعامل و ح ضور در ف ضاهای عمومی نیازمند این ا ست که ما دانش خود را درباره چگونگی الگوهای مختلف اجتماعی شدن توسعه دهیم و این خود حوزه گسترده ای از مطالعات را در زمینه های مختلفی چون بررسی تعاملات بین نژادی، بین سنی، بین جنسی و بین طبقانی را می طلبد. این شناخت از یک سو نیازمند تحلیل محتوایی، مطالعه کمی و کیفی متناسب با زمان و مکان تک تک روابط اشاره شده در بالا و از دیگر سو نیازمند تحلیل فضایی عناصر تشکیل دهنده بستر شکل گیری این نوع روابط است.
3. نقش محیط در رشد خلاقیت
برای پرورش خلاقیت تنها آموزش مطالب مناسب یا برنامه ریزی برای توسعه استعدادهای خلاق کافی نیست، بلکه باید به افراد در تشخیص نقاطی که انگیزه و مهارت ها با یکدیگر منطبق و یا محل تقاطع خلاقیت هستن، کمک کرد. محل بروز خلاقیت ترکیب پرقدرتی است، چرا که در این نقطه امکان خلاقیت فراهم می شود. - حسینی، - 1380 در مورد تاثیر محیط فیزیکی و به دنبال آن تاثیر عوامل فیزیکی و عنا صر طراحی بر افزایش ر شد خلاقیت شش شاخ صه ذیل مطرح شده است:
- پیچیدگی جزئیات بصری
- منظر طبیعی
- استفاده از مواد و مصالح طبیعی
- بهره گیری کمتر از رنگ های سرد
- استفاده کمتر از مصالح مصنوعی
- وجود گیاهان و محیط طبیعی
محیط کالبدی با عناصر تشکیل دهنده خود مانند رنگ، بافت، سایه روشن، نور، صدا، فرم، کاربری و ... بر جسم و روان انسان تاثیرگذار است.
.4 شهرهای خلاق
محیط شهر خلاق به شکل گیری ایده ها و تبدیل آنها به پدیده هایی راه گشا در راستای حل چالش های مختلف و چند بعدی شهری می انجامد.
هدف شهر خلاق، مشتمل بر جذب نهادها، افراد و شرکت های خلاق در فعالیت های مرتبط با شهر و همچنین ایجاد زمینه درک شهر به عنوان یک پدیده خلاق است.
- حمایت از نوآوری در عرصه های مختلف شهری، به ویژه عرصه هنری و ایجاد فضاهای لازم برای انجام این امور از جمله سایر فعالیت های لازم در این محور است. ایجاد فضاهایی مانند کارگاه های هنری برای فراهم کردن زمینه بروز خلاقیت شهروندان به ویژه کودکان، نوجوانان و جوانان و ایجاد امکان برقراری ارتباط آنها با متخصصان حرفه ای در حیطه های مختلف، در فضاهای چند منظوره عمومی مدیریت شهری، به عنوان یک اولویت در رسیدن به شهر خلاق مطرح و اجرایی شده است.
- حمایت از هنرمندان و افراد خلاق به ویژه جوانان با کمک هزینه هایی که از طرف مدیریت شهری تامین می شود. این حمایت ها به منظور خلق آثار هنری و فعال سازی محیط های شهری و فراهم کردن زمینه ح ضور آثار و افراد در ج شنواره های مختلف و نمایش آثار آنها در نمایشگاه های شهری.
- برگزاری جشنواره ها، کارگاه ها و نمایشگاه ها برای گروه های سنی و خانواده ها و ایجاد خانه های هنر برای حمایت از طرح های خلاقانه در شهر.
- حفاظت و نگهداری از مجموعه های هنری و فرهنگی که علاوه بر زمینه نمای شی، بقای آنها به عنوان میراث شهری را برای نسل های بعدی، بازدیدکنندگان و گردشگران فراهم می کند. مجسمه ها، بناهای یادبود، عناصر شاخص هنری در فضاهای شهری و آثار هنری مرتبط با شهر، در این مجموعه ها نگهداری و حفاظت می شوند.
- حمایت از هنرهای بومی و محلی
- ایجاد امکان ا ستفاده مردم از ف ضاهای شهری در ساعات مختلف شبانه روز و برگزاری طرح های مرتبط با آن نیز در گروه اقدامات حمایت از ایده شهر خلاق قرار می گیرد.
مردم خلاق م ستقل، به عنوان مثال هنرمندان، نوی سندگان و مخترعان، ب سیاری از کارهای خلاق خود را خارج از سازمان و بدون هیچ گونه پ شتیبانی کار می کنند. این مردم معمولا به دنبال پیدا کردن و یا ساختن محیط های کار خود به منظور ت سهیل کار خلاق خود هستند. جالب توجه است که آن ها به دنبال محیط هایی هستند که برخی از ویژگی های کاربردی اجتماعی و فیزیکی در آنها به اشتراک گذاشته شوند، این فضاهای کاری خلاق مانند استودیوها، دفاتر و کتابخانه ها، حمایت خلاقانه همسران، همکاران و دوستان، ملاقات های غیر ر سمی که تعاملات شخ صی را ترویج می دهد مانند کافه ها و محله های خلاقانه فعال، و حتی مراکز بزرگ تر خاص که برای پرورش خلاقیت طراحی شده اند مانند کلنی هنرمندان و مراکز مطالعاتی پی شرفته، و شهرهای تاریخی خلاق مانند پاریس
نمودار- 1 مزایای فضای عمومی و جمعی شهر و تاثیرگذاری آن بر خلاقیت شهری
