بخشی از مقاله
چکیده
اکوتوریسم وژئوتوریسم یا گردشگری طبیعت نوعی توریسم طبیعی وپایداربمنظور پتانسیلهای طبیعی مناطق بهره گیری از انها می باشد واین امر اثارمثبت ومنفی را برای مناطق ببار خواهد اورد.وجود محیطهای طبیعی وجاذبه های منحصربفرد درجزیره قشم فراوان می باشدکه با جاذبه های توریستی کشورهای پیشرفته قابل مقایسه می باشد.
این تحقیق با این فرض مطرح شده است که صنعت زئوتوریسم وزئوپارک در جزیره قشم می تواند با زیباییهای جزایر هاوایی وگراند کانیون درامریکا برابری کند.دراین تحقیق از روش کتابخانه ای ،توصیفی استفاده شده است.جزیره قشم با داشتن جاذبه های توریستی فراوان نظیر کوههای قشم ،تندیسهای دیدنی ،غارهای نمکی ،جنگلهای حرا و...........سبب گردیده است که این جزیره بعنوان اولین ژئوپارک خاورمیانه شکل بگیرد .
.1مقدمه
صنعت گرد شگری و خ صو صاً ژئوتوری سم امروزه به یکی از بزرگترین منابع اقت صادی تبدیل شده؛ ک شورهای پی شرفته با شناخت پتان سیلهای بالقوه سرزمینهای خود و تقویت آن سعی در جذب هرچه بی شتر گرد شگر و افزایش درآمد حا صل از آن دارند؛ شاید مقای سه یک ک شور فرا صنعتی همچون آمریکا با ایران به عنوان یک ک شور در حال تو سعه در وهله اول یک مقای سه بی ا ساس و غیر علمی تلقی شود. امّا هدف از ارائه این مقاله بیان تجارب با ارزش این ک شور در صنعت ژئوتوری سم در ابعاد و جنبه های مختلف اعم از ثبت گسترده پدیده های موجود به عنوان آثار ناب زمین شناسی، حفاظت، نظارت، احیاء، تخصیص بودجه فراوان، ساخت اماکن متنوع و همچنین تبلیغات و سیع در ر سانه های ارتباط جمعی با هدف نهایی که نهایتاً منجر به جذب بی شترین درآمد در صنعت توری سم و خصوصاً در بخش ژئوتوریسم میگردد.
جزیره پهناور قشم با مساحتی نزدیک به 1500 کیلومترمربع بزرگتر از بسیاری از کشورهای مستقل جهان می باشد : این جزیره همچون دلفین زیبا و عظیم در تنگه استراتژیک هرمز واقع شده و فاصله آبی آن تا بندرعباس 22 کیلومتر و نزدیکترین فاصله آبی تا سرزمین مادری خود 1/8 کیلومتر در حد فاصل بندر لافت و روستای پهل از توابع بندر خمیر است.جمعیتی افزون بر 102 هزار نفر که در 60 آبادی و 5 شهر به سر میبرند این شهرها عبارتند از : قشم، درگهان، طبل، رمکان و لافت
در کل سواحل زیبا، هکتارها جنگل شناور در آب دریا »جنگل حرا«، ده ها گونه پرنده مهاجر و بومی جزیره، کوه های تندیس مانند و گنبد و غارهای نمک، چشمه آب معدنی، تنگه چاهکو، تنگه عالی، مجسمه های طبیعی و نقش برجسته های پراکنده در سراسر جزیره و به خصوص در بخش غربی و همچنین دور بودن از مراکز شهری باعث شده تا جزیره قشم به عنوان منطقهای ویژه در بحث در مبحث صفت ژئوتوریسم به حساب آید؛ این قابلیت باعث شده تا اولین ژئوپارک خاورمیانه با مساحتی بالغ بر 500 کیلومتر مربع در بخش غربی جزیره شکل بگیرد
جزیره باریک و بلند قشم که در امتداد ساحل از شرق به غرب کشیده شده تنگه هرمز را به دو بخش شمالی باریک و کم عمق و بخش جنوبی پر عمق تقسیم کرده؛ گِلْولای رودخانه های سیلابی اطراف که همه در سواحل شمالی ق شم به دریا میریزند، جزایر کوچک و بزرگ ر سوبی به وجود آورده اند که سطح همه آنها از پو ششهای گیاهی همیشه سبز حّرا با وسعتی در حدود 100 هزار هکتار پوشیده شده است.
از لحاظ جاذبه های گردشگری و خصوصاً ژئومرفولوژی میتوان به کوه های قشم اشاره کرد به واسطه فرسایش آبی و بادی حاکم در سطح جزیره تنه کوه ها در معرض فرسایش قرار گرفته و باعث فرو ریختن پوشش مرجانی که در اصل لایه محافظ این کوه ها بوده است شده است؛ در اثر این فعل و انفعالیها نمادها و تندیسهای دیدنی و زیبایی در سراسر جزیره پدید آمده که از همین حیث جزیره قشم و جزایر اطراف را از دیگر جزایر خلیج فارس ممتاز و به را ستی ا ستثنایی کرده ا ست.
در بخش دیگری از جزیره انبا شتگی آب دریا در گ سلهای عمیق و رسوب نمک تبدیل به کوه ها و غارهای نمکی شده است بلورهای نمک و جریان آب نمک آلود، منظره دلپذیری به غارهای نمکی جزیره قشم بخشیده است؛ که میتواند علاقهمندان به جاذبه های زمین شناسی را از سراسر جهان به این مکان جذب کند
.2بحث و نتایج
-2-1 ژئوتوریسم و ژئو پارک
ژئوتوریسم یکی از رشته های تخصصی اکوتوریسم است که به معرفی پدیده های زمین شناسی به گردشگران با حفظ هویت مکانی آنها می پردازد.ژئوتوریسم از علوم ژئومرفولوژی، ژئوتکنیک، ژئوفیزیک زمینی، ژئوشیمیایی و کلیماتولوژی بهره برده و کارشناسان علوم زمین و علاقه مندان به طبیعت را برای بازدید از جاذبه های زمین دعوت می کند. حفظ محیط زیست و چشم اندازهای آن، عدم تغییر و خودداری از دخالت انسان در برهم زدن چهره زمین از اهداف اصلی ژئوتوریسم است.
ژئوتوریسم زیر مجموعه توریسم پایدار نیز می باشد و هدف آن حفظ منابع گردشگری در مقاصد است. یعنی هدایت گردشگران به نحوی که محل مورد بازدید برای نسلهای آینده هم همانطور باقی مانده و قابل استفاده باشد. مرحله فراتر از از توریسم پایدار، توریسم پایدار موفق است به این معنا که علاوه بر حفظ و کمال محدوده باید این فعالیت باعث سود و درآمد مادی برای جامعه میزبان و همچنین سود و بهره معنوی چه از بُعد علمی و چه از بُعد تفریحی برای فرد بازدید کننده داشته باشد.
مشابه بحت توریسم پایدار موفق را رئیس جمهور برزیل »لوئیس انیا سیلولولا دایسلوا« با عنوان »توریسم خوب« برای اولین بار مطرح کرد و هدف او در بیان این موضوع، گردشگریی بود که منجر به رفاه بیشتر اهالی محلی شود و به صورت محسوس و مستقیم در رفاه اجتماعی، آنها نقش داشته باشد تا آنان اثرات توریسم را دریافت کرده و در حفظ هر چه بی شتر محیط و منابع گرد شگری بکو شند - وب سایت ، آفتاب - . ژئوتوری سم این امکان را برای محققان و بهره برداران فراهم می کند که بتوانند کیفیت محیط طبیعی را با دخالت خود، برای نشان دادن برجستگی ویژه و تازه از طبیعت بالا ببرند.
ژئوتوری سم سعی دارد تا از طریق ایجاد و تعریف ژئوپارکها دیدار از جاذبه های زمین را سازماندهی و هدفمند نموده و از تخریب این آثار توسط انسان جلوگیری نماید.سازمان علمی فرهنگی یونسکو ژئوپارک را یک محدوده معین جغرافیایی تعریف کرده که شامل چند پدیده بِکْر و زیبای زمین شناسی باشد که در این محدوده ممکن است علاوه بر جاذبه های زمین شناسی تعدادی جاذبه های طبیعی، فرهنگی، هنری و تاریخی هم وجود داشته باشد که بر روی توسعه اقتصادی منطقه اثر مثبت خواهد گذاشت
-2-2 عوامل به وجود آورنده پدیده های ژئوتوریسم
مهمترین عوامل پیدایش رهنمونها و جلوه های زمین که باعث جلب بیننده از سرا سر جهان به این بُعد از بحث گرد شگری می شود عبارتست از :
-1 فرسایش
-2آتشفشانها
-3 چین خوردگیها و گسلها
-4 حرکت یخچالها
-5 بالا آمدن و تبلور نمک می توان گفت خالق پدیده های مورفولوژیک همکاری عوامل درونی و بیرونی است که معمولاً عوامل بیرونی وسیع تر و دائماً باعث خلق چنین آثاری می شوند. از جمله مهمترین عوامل بیرونی که باعث ایجاد پدیده های زمین شناسی می شود فرسایش است که به شکلهای مختلف مانند فرسایش آبی، بادی، دما و یخچال می باشد
از جمله پدیده هایی که به واسطه این عوامل »درونی و بیرونی« به وجود می آید میتوان به غارها، دره ها، شکستگیها، آبشارها، چشمه ها، ناودیسها و طاقدیسها، رسوبات دوره های مختلف زمین شناسی، آتشفشانها، فیوردها، لایه ها و دیواره های سنگی، توده های مواد معدنی، فلات ها، تخته سنگ ها و قطعه سنگ های بزرگ تعادلی، برخان، یاردانگ، قارچ های منحصر به فرد، پلهای طبیعی و فسیلها اشاره کرد که هر کدام به واسطه شرایط اقلیمی و جنس مواد تشکیل دهنده دارای ویژگی های خاص و بی همتا میباشد
-2-3 ضرورت ثبت ژئو پارک ها و پدیده های ژئوتوریسم
عدم استقبال مردم از سفر با تور در کشورها جهت دیدار از جاذبه های اکوتوریستی و پدیده های ژئوتوریسم می تواند در دراز مدت به دلیل عدم اطلاع کافی از اهمیت و ارزش پدیده ها و آثار طبیعی باشد. نوع استفاده و هجوم بدون کنترل و نظارت شهروندان بومی منجر به تخریب منابع میگردد. این اتفاق زمانی شدت بیشتری میگیرد که پدیده ها و چشم انداز طبیعی در نزدیکی قطبهای جمعیتی واقع شده باشد و دسترسی به آنها ساده و سهل باشد.
چنین وضعیتی نه تنها منابع و درآمدی را نصیب کشور و جوامع محلی همجوار این آثار و پدیدهها نمیکند بلکه مزاحمت های اجتماعی، آلودگی صوتی، ترافیک، افزایش زباله ها و پسماندها را برای جامعه میزبان به ویژه شهرکها و رو ستاهای اطراف به وجود خواهد آورد. آنگاه به جای اینکه جامعه میزبان و ساکنین محلی به دا شتن چنین پدیده هایی افتخار کنند از همجواری با آن اح ساس خ ستگی و نار ضایتی کرده که عامل ب سیار خطرناکی برای از بین رفتن و نابودی این آثار و پدیده ها است
این مسئله در ایران به وفور به چشم می خورد علل اصلی این مسئله عدم اطلاع کافی و شاید بی اطلاعی افراد آن مناطق از سودآوری چنین پدیده هایی باشد.آمار ایران از لحاظ فراوانی میراث فرهنگی و آثار تاریخی و تنوع جاذبه های طبیعی رتبه پنجم جهان را به خود اختصاص داده است. ولی سهم ایران از کل درآمد ارزی گردشگری جهان حدود ./14 درصد بوده، به عبارت دیگر تقاضای گردشگری در ایران بنا به دلایل بسیاری روند مطلوبی را دنبال نکرده است
بیشتر مناطق حفاظت شده و پارک های ملی ایران میتوانند به عنوان پارکژئو های بِکْر تلقی شوند مانند منطقه البرز مرکزی، قلل، آتشفشانی، تپه های مارنی خلیج کواتر منطقه چابهار، کلوت های کویری، مجموعه پارک ملی کویر و دریاچه حوضه سلطان و دشت ارژن استان فارس.
اولین ک شور که به طور ر سمی از واژه ژئوتوری سم »گرد شگری زمینی« به عنوان یک استراتژی برای جلب و جذب گرد شگر ا ستفاده نمود، هندوراس بود اما ایالات متحده گوی سبقت را در این صنعت از سایر رقبای خود ربوده است و با انتشار آمار رسمی گردشگران طبیعی این کشور نشان می دهد که سالانه بیش از 100 میلیون گردشگر برای مشاهدات علمی و گذراندن اوقات فراغت خود به این مکانها میآیند به طور مثال میتوان از هاوایی و کرانه کانیون یاد کرد
-2-4 جزایر هاوایی قلب تپنده کره زمین
هاوایی تنها ایالت آمریکا ست که به شکل مجمع الجزایری میباشد. ر سماً 8 جزیره از شرق به غرب وجود دارد که عبارتند از : جزیره بزرگ هاوایی، کهولا، کوای، لنای، مایوی، مالاکای، نیاهوواهایو؛ این هشت جزیره تنها قسمت کوچکی از زنجیره جزایر هاوایی را تشکیل می دهند و میتوان گفت آنها جوانترین جزایر آتشفشانی جهان هستند. در کل هاوایی 80 کوه آتشفشانی و 132 جزیره و تپه زیردریایی میبا شد که خط الرأس این جزایر همان جزیره بزرگ می با شد؛ طول خط الرأس هاوایی از جزیره بزرگ در شمال شرقی تا جزیره میدوی بالغ بر 1500 مایل است.
جزیره بزرگ توسط 5 آتشفشان تشکیل شده که معروفترین آنها مونالوآ نام دارد که لقب بزرگترین آتشفشان جهان را داراست این آتشفشان هر 4 سال یکبار فوران می کند و به صورت دورهای ژئوتورهای مختلف را از سراسر جهان به این مکان جذب میکند. جزایر هاوایی از دور افتاده ترین و کم جمعیت ترین مناطق جهان ب شمار میرود این جزایر تقریباً در فا صلهی 3850 کیلومتری غرب سانفران سی سکو در کالیفرنیا، 6500 کیلومتری غرب توکیو ژاپن و در حدود 7300 کیلومتری شمال شرق سواحل ا سترالیا واقع شده ا ست
هاوایی جایی ا ست که در آن میتوان آت شف شان های زنده جهان را از فا صله ب سیار نزدیک م شاهده و برر سی کرد. میتوان گفت هاوایی محل زایش آت شف شانهای غول آ سا ست. چون عمق آب در این ق سمت از اقیانوس آرام در حدود 4000 تا 5000 متر است و برای اینکه یک جزیره آتشفشانی بتواند به وجود آید و در سطح آب ظاهر شود باید ارتفاع کوه حداقل به 5000 متر برسد زمینه های فعالیت اقتصادی در هاوایی ب سیار محدود و و سیع میبا شد؛ اما در جنبه های موجود دارای حجم بسیار گستردهای بوده - به علت شرایط اقلیمی و جنس زمین و ..... - در طول تاریخ شکر و آناناس را میتوان دو جنبه مهم تشکیل دهنده اقتصاد هاوایی برشمرد؛ شکر و آناناس برای سالهای زیاد اقتصاد این کشور را تقویت کرد از این لحاظ یکی از بزرگترین ک شورها در تأمین شکر جهان و از لحاظ صادرات آناناس بزرگترین تولید کننده این مح صول شناخته می شود »سالانه حدود650000تن
