بخشی از مقاله
چکیده
بی شک مسکن جزء کالاهای ضروری و اساسی زندگی میباشد و اهمیت تأمین آن در طرحهای شهری به گونه ای است که بالغ بر 50درصد از سطح شهرها را معمولاً به خود اختصاص می دهند. از این رو در برنامه ریزی شهری و به ویژه برنامه ریزی کاربری اراضی شهری، کاربری های مسکونی از حیث اختصاص زمین کافی، مکانیابی و طراحی، از جایگاه مناسبی برخوردار هستند. این موضوع، به ویژه در انبوه سازی مسکن مهر نمود بیشتری می یابد. بنابراین، توجه به آن ارزش صرف وقت و هزینه را دارد.
با توجه به تأثیرات بلندمدت طرح مسکن مهر بر سیما و عملکرد شهرها لازم است احداث آن ها با توجه به معیارهای برنامه ریزی شهری صورت پذیرد تا در عملکرد و کیفیت زندگی شهری تأثیر منفی نداشته باشد. اصولاً برای اینکه طرحهای اجرایی بتوانند با موفقیت اجرا گردند نیاز به این است که یک ارزیابی از ضوابط و معیارهای مکان و فضای استقرار آن ها به عمل آید.
هدف اصلی این مقاله شناسایی ضوابط و معیارهای مکانیابی اراضی مسکن مهر می باشد. روش تحقیق مقاله حاضر به روش توصیفی- تحلیلی شکل گرفته و به منظور جمع آوری داده های آن از روش اسنادی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان میدهد که مکان فعلی مسکن مهر یاسوج به این نتیجه می رسیم که به غیر از مسکن مهر نجف آباد و شهرک الغدیر که با مکانیابی صورت گرفته همپوشانی دارد، چهار محل دیگر به صورت مطلوب مکانگزینی نشده اند..
.1 مقدمه و بیان مسأله :
از مسائل اساسی مسکن در کشورهای در حال توسعه، کمبود قطعی و چشمگیر مسکن است. همچنین، تولید غیرقانونی مسکن وجه بارز اغلب این کشورهاست که گاهی این واحدهادرصد 50تا 75درصد واحدهای مسکونی شهری می رسد
بی شک مسکن از کالاهای ضروری و اساسی زندگی است که امروزه دسترسی به این کالای اساس ی با توجه به ویژگیهای آن مشکم و پیچیده است. به عبار دیگر از میان نیازهای اولیه بشر - غذا، لباس و مسکن - ، تأمین مسکن مشکل ترین آنهاست. اهمیت تأمین مسکن در طرحهای شهری به گونه ای است که معمولاً بیش از پنجاه درصد از سطح شهر را شامل می شود. مسلماً در حال حاضر در سطح جهانی مسأله ای که درباره ی مسکن از آن صحبت می شود، کمبود واحدهای مسکونی است؛ در عین حال آنچه به کیفیت واحدهای مسکونی باز می گردد نیز در بسیاری از نقاط دنیا رعایت نمی شود
در سالهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی، مشکل تأمین مسکن گروههای کم درآمد همواره از مسائل اساسی دولتها بوده و به این منظور سیاستهای مختلفی از آنها در پیش گرفته شده است. سیاستهایی همچون وا گذاری زمین دولتی، فروش متری مسکن، وا گذاری مسکن به صورت اجاره به شرط تملیک، حمایت از انبوه سازان، حمایت از مسکن اجاره ای، وا گذاری حق بهره برداری از زمین و سیاست فعلی تأمین مسکن اقشار مختلف اجتماعی با عنوان مسکن مهر
طر ح مسکن مهر، طرحی است که در سال 1386با اهداف ایجاد تعادل میان عرضه و تقاضای مسکن با حذف قیمت زمین، تأمین مسکن اقشار کمدرآمد و بی بضاعت، کنترل و جلوگیری از افزایش بیرویه قیمت زمین و مسکن، رونق بخشی به تولید مسکن و افزایش حجم تولید مسکن، کاهش هزینه های مسکن - اجاره بها، رهن و خرید - از سبد هزینه خانوار، تأمین نیازهای انباشتی و آتی مسکن و برقراری عدالت در دسترسی به مسکن مناسب و به تبع آن کاهش فقر و تأمین مسکن جوانان مطر ح گردید
در واقع آنچه طی سالهای اخیر به نام »پروژه مسکن مهر« در وزارت مسکن و شهرسازی مطر ح شده، تجربه ای جدید برای تأمین مسکن گروههای کم درآمد بوده است
حال با توجه به موارد فوق در این پژوهش محقق به دنبال پاسخگویی به این سوال می باشد که آیا سنجش و ارزیابی عوامل تاثیرگذار بر مکانیابی و ساخت مسکن مهر شهر یاسوج به درستی انجام شده است؟ مهمترین عوامل تاثیرگذار بر مکانیابی مسکن کدامند؟ مهمترین معیارها جهت انتخاب سایت مناسب برای اجرای پروژه مسکن مهر کدامند؟ آیا پروژه مسکن مهر شهر یاسوج قبل از اجرا به درستی مکانیابی شده است ؟ نقش مدیران و برنامه ریزان شهری درارزیابی عوامل موثردر مکانیابی کدامند؟ و... بنابراین هدف اصلی این پژوهش سنجش و ارزیابی عوامل تاثیرگذار برمکانیابی و ساخت مسکن مهر در شهر یاسوج است.
.2 پیشینه تحقیق
رفیعیان و همکاران - 1389 - به ارزیابی میزان کیفیت مجتمعهای مسکونی با تاکید بر رویکرد رضایتمندی در محله نواب اقدام نموده اند، در این پژوهش از دو روش مستقیم - طراحی سؤالات - و روش غیرمستقیم - روش تجربی سلسله مراتبی در سه سطح - برای ارزیابی رضایتمندی استفاده شده است. نتایج نشان میدهد که نتایج رضایتمندی ساکنان نواب از واحدهای مسکونی تقریبا در حد متوسط است.
مشکینی و همکاران - 1391 - در مقاله ای با عنوان »ارزیابی مکان یابی پروژههای مسکن مهر با رویکرد کالبدی- زیست محیطی، با استفاده از مدل سلسله مراتبیAHP »به ارزیابی مسکن مهر در شهر یزد اقدام نموده اند. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و در ادامه از روش تحلیل سلسله مراتبی - AHP - برای ارزیابی معیارها که از طریق پرسشنامه به دست آمده استفاده شده است. نتایج ارزیابی نشان از مکانیابی مناسب پروژههای مسکن مهر بوده و البته نواقصی نیز در این پروژهها وجود دارد.
هدف از پژوهش حاضر، تجزیه و تحلیل و ارزیابی محیطی مسکن مهر در شهر یاسوج می باشد. در این پژوهش تلاش شده است به این سؤال پاسخ داده شود که آیا در مکانیابی مجتمعهای مسکن مهر در شهریاسوج مسایل محیط طبیعی لحاظ شده است و همچنین موقعیت این مجتمعها نسبت به عامل بحران آفرین طبیعی چه شرایطی را دارا می باشد؟
.3 دادها و روش ها
دستیابی به هدفها ی علم یا شناخت علمی میسر نخواهد بود؛ مگر زمانی که با روششناسی درست صورت پذیرد. به ،عبارت دیگر پژوهش از حیث روش است که اعتبار ؛ابدی یم نه موضوع پژوهش
با توجه به فرضیه ماهیت آنها، روش پژوهش حاضر، از لحاظ هدف کاربردی و از حیث شیوه مطالعه به روش توصیفی از نوع پیمایشی شکل گرفته است. به منظور گردآوری اطلاعات، این پژوهش از روش اسنادی مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و گزارش ها و اسناد تصویری مانند نقشه ها ی تفکیکی و پایه رقومی و غیرقومی و همچنین روش میدانی شامل مشاهدات میدانی و برداشت کاربری های پیرامونی طرح مسکن مهر استفاده شده است.
.4 تعاریف و مفاهیم مسکن
مقوله مسکن گسترده و پیچیده است، ابعاد متنوعی دارد، و نمی توان تعریف واحدی از آن ارائه کرد. مسکن یک مکان فیزیکی است و به عنوان سرپناه نیاز اولیه و اساسی خانوار به حساب می آید. در این سرپناه برخی از نیازهای اولیه ی خانواده یا فرد مانند خوراک، استراحت و حفاظت در برابر شرایط جوی تامین می شود - اهری، 1367 ،ص. - 7
مفهوم مسکن علاوه برمکان فیزیکی، کل محیط مسکونی را در برمی گیرد که شامل کلیه ی خدمات و تسهیلات ضروری مورد نیاز برای بهزیستن خانواده و طرح های اشتغال، آموزش و بهداشت افراد است. در واقع تعریف و مفهوم عام مسکن یک واحد مسکونی نیست بلکه کل محیط مسکونی را شامل می گردد - مخبر، 1363 ،ص. - 17 به عبارت دیگر مسکن چیزی بیش از یک سرپناه صرفا فیزیکی است و کلیه ی خدمات و تسهیلات عمومی لازم برای بهزیستن انسان را شامل می شود و باید حق تصرف نسبتا طولانی و مطمئن برای استفاده کننده ی آن فراهم باشد.
در دومین اجلاس اسکان بشر - 1996 - که در استانبول برگزار شد مسکن مناسب چنین تعریف شده است: سرپناه مناسب تنها به معنای وجود یک سقف بالای سرشخص نیست؛ سرپناه مناسب یعنی آسایش مناسب، فضای مناسب، دسترسی فیزیکی و امنیت مناسب، امنیت مالکیت، پایداری و دوام سازه ای، روشنایی، تهویه و سیستم گرمایی مناسب، زیرساخت های اولیه ی مناسب از قبیل آبرسانی، بهداشت و آموزش، دفع زباله کیفیت مناسب زیست محیطی، عوامل بهداشتی مناسب، مکان مناسب و قابل دسترسی از نظر کار و تسهیلات اولیه است، که همه ی این موارد باید با توجه به استطاعت مردم تأمین شود
.5 دیدگاه در رابطه با مسکن
ابعاد گسترده مسکن باعث شده است تا شاخه های علمی گوناگون به نوعی آن را بررسی کنند و در هر رشته دانشمندان آن نظریاتی را در مورد آن بیان کرده اند. در این بخش، به بررسی چهار مورد از نظریات و دیدگاه های گوناگون علمی در مورد اهمیت و مسأله مسکن می پردازیم این دیدگاه ها عبارتند از:
نگرش ساخت منطقه واحدهای مسکونی، ایده بلوکهای بزرگ مسکونی، نظریه توسعه پایدار شهری و نظریه پخش فضایی
جدول - 1 - دیدگاه های مختلف در رابطه با مسکن
رویکرد
جیمز وانس معتقد است منطقه جدید واحد مسکونی شامل ویژگی های زیر است:
-1 منطقه جدید واحدهای مسکونی در نقاطی به وجود می آید که قبلاً هیچ گونه مرکزیت تجاری و خرده فروشی نداشته باشد.
-2 منطقه جدید مسکونی از بخش مرکزی شهرها فاصله زیادتری می گیرد.
-3 منطقه جدید واحدهای مسکونی در طول مسیرهای ترافیک عمومی ساخته نمی شود: زیرا در زمان ما علت وجودی آنها بیشتر به اتومبیلهای شخصی وابسته است.
-4 منطقه جدید واحدهای مسکونی معمولاً به مثابه یک» واحد خودیار« عمل می کند و در مغازه های آن انواع مختلفی از کالاها به فروش می رسد
کلرنس اشتاین در سال 1900 طرح قطعه بندی بزرگ را پیشنهاد کرد. این طرح عبارت است از ایجاد قطعات با ابعاد
بزرگ که در داخل این قطعات بزرگ. شبکه ای از پیاده روها برای وصول به ساختمان ها احداث می شود و به این ترتیب، خانه ها در معرض ناراحتی های ناشی از سر و صدا و حرکت اتومبیل ها قرار نمی گیرد
این نظریه حاصل بحث های طرفداران محیط زیست درباره مساثل زیست - محیطی: به خصوص محیط زیست شهری است که به دنبال نظریه توسعه پایدار برای برای حمایت از منابع محیطی ارائه شد. در این نظریه به موضوع نگهداری منابع برای حال و آینده از طریق استفاده بهیه از زمین و وارد کردن کمترین ضایعات به منابع تجدید ناپذیر مطرح است
اصول و مبانی توسعه پایدار شهری می تواند به سه روش مختلف در بهبود محیط زیست مسکونی به کار رود:
-1 با اعمال توسعه متراکم با ساختمان های کوتاه مرتبه
-2 با نوآوری در تدوین اصول تفصیلی طراحی شهری
-3 با ایجاد فرمی از شهر که استفاده از انرژی را تضمین می کند. برخی از معماران و هواداران محیط زیست خواستار خلق شهری بسیار فشرده و از لحاظ بصری به هم چسبیده هستند
