بخشی از مقاله
چکیده
رشد و توسعه شهرها و افزایش ناگهانی آهنگ شهرنشینی و عدم هماهنگی خدمات کافی در برابر این رشد باعث کاهش کیفیت شهرها شده و این کاهش کیفیت به نوعی سبب برهم زدن پایداری شهرها میشود. از آنجا که این امر عامل مهمی در ایجاد رقابت میان شهرهای مختلف برای کسب فرصتهای توسعه و جذب سرمایههای اقتصادی، اجتماعی میباشد و به عنوان فاکتور کلیدی جهت ارزیابی شهرها به شمار میآید ، در نتیجه الزام توجه به این کیفیات را در رویکردهای طراحی شهری در ساماندهی فضاهای شهری توجیح می نماید.
از آنجا که یکی از رویکرد های طراحی کیفیت فضای شهری، بررسی وضعیت زیست محیطی فضایی است، با اعمال و ارتقا این امر که سبب ارتقا پتانسیلهای زیادی در زمینه فضاها، عملکردها و فعالیتهای جمعی خواهد شد، تلاش این پژوهش بر آن است که با ساماندهی خیابان لالهزار آن را به عنوان فضایی مطلوب تبدیل نماید.
در پژوهش حاضر از طریق برداشت میدانی وکتابخانهای، طرح پرسشنامه از سه طیف استفاده کننده از فضا - مراجعه کنندگان، شاغلین اعم از الکتریکی فروشیها و غیر از الکتریکی فروشیها و ساکنین - و با استناد به شاخصهای زیست محیطی در منطقه 12 و بررسی آنها و از طریق اقدامات کالبدی، عملکردی و زیر ساختی - ساخت پیاده راه - گامی در جهت بهبود این شاخصه ها و در نهایت به بهبود وضعیت ترافیکی، بهبود وضعیت زیست محیطی، جذب توریست و جذب سرمایه - بهبود وضعیت اقتصادی - و برطرف نمودن معضلات و مشکلات موجود در این محدوده بر آمده است.
.1 مقدمه
به دنیال گسترش شهرسازی در پی مدرنیته و تخریب دیوار ناصری در راستای تحقق این امر در عصر پهلوی، روند فزاینده شهرنشینی و مهاجرت به شهرها صورت گرفت. با شروع سکونت گروههای جدید به برخی از محورها و در برخی موارد نداشتن حس تعلق افراد ساکن به فضاهای جدید کیفیت فضاهای شهری با روند کاهشی صورت گرفت. خیابان لالهزار که با دارا بودن حجم عظیم گردش سرمایه و مبادلات و موقعیت تجاری از همان سابق دارای اهمیت بوده، از این امر مستثنی نبوده است.
خیابان لالهزار که هویت و یا شناسنامه منطقه نام برده میشود، در جوار مرکز شهر و با مقیاس انسانی خود با فعالیتها و عملکرد خاصش، جاذب جمعیت خاص و عام، بومی و غیر بومی بوده است؛ از دیر باز دارای اهمیت بوده و پذیرای طیف وسیعی از افراد در تمام گروههای سنی بوده است. با گذشت زمان و با فراگیر شدن صنف فروشندگان لوازم برقی درینا محور، به تدریج کاربری مسکونی جای خویش را به کاربری صرفاً تجاری و در شرایط بدتر به انبار و فضاهای خالی از سکنه داد. این امر سبب کاهش جمعیت شرکت کننده در این محور نیز شد.
به عبارت دیگر فقدان کاربری مسکونی در لایه اول و عدم وجود پشتیبان مراقب و ناظر به چگونگی استفاده از فضاها به خودی خود موجب کاهش کیفیت ادراکی و زیست محیطی گردیده و در عملکرد و کیفیت فروش مغازهها و پاساژها نیز تاثیر سوء گذاشته است و به عبارتی تمامی ابعاد پایداری را تحت تاثیر قرار داده است. با این وضعیت کمتر کسی حاضر میشود وقت خود را صرف ورود به فضایی نماید که با مشکلات عدیده کالبدی و فضایی دچار است و هیچگونه خدمات جانبی رفاهی، تفریحی و خدماتی ندارد.
ارزانی، حراج و تخفیف ویژه کالا را به صِرف وقت و هزینه و جابجایی میبخشد و همان کالا را با قیمتی بالاتر از نزدیک منزل خویش میخرد، حتی اگر تنوع آن کالا مانند خیابان لاله زار نباشد. دیدگاه توسعه پایدار، حل مشکلات شهری را در استفاده از نیروهای توانمند درون زا در محلات شهری یعنی، گروهها و اجتماعات محلی به عنوان سرمایههای اجتماعی، که از جایگاه و کارکرد ویژه ای از لحاظ حفظ و توسعه تنظیمات اجتماعی در کلانشهر برخوردار هستند، میداند.
- معصومی، . - 11:1390 از آنجا که توسعهی پایدار به معنای بهرهبرداری و استفاده صحیح از منابع طبیعی، انسانی و اکولوژیکی میباشد، و موجب می شود همه اعضا یا اجتماعات محلهای در حال حاضر و آینده از سطوح مناسبی در بهداشت و سلامت، زندگی مطلوب، امنیت، یکپارچگی میان محیطزیست و فعالیت انسانی و اقتصادی پویا برخوردار شوند . - Kline. 1997:4 -
درواقع استفاده از سرمایههای نامبرده به عنوان راه حلی قابل اجرا در سطوح مختلف جهت از میان بردن مشکلات توسعه و پایداری مورد توجه سیاستگذاران و مسئولان قرار گرفته است - شارع پور،. - 11:1380 در این تحقیق سعی بر آن شده که با برنامه ریزی وارایه راهکارها و سیاستهای مناسب در بازههای زمانی، و با تکیه بر اصول زیست محیطی این مهم را بر قرار سازیم.
.2 ادبیات تحقیق
نظریه توسعه پایدار شهری حاصل بحثهای طرفداران محیط زیست درباره مسائل زیست محیطی بخصوص محیط زیست شهری است که به دنبال نظریه توسعه پایدار برای حمایت از منابع محیطی ارائه شد - پاپلی یزدی، . - 340 :1382 تعریفی که میتوان از توسعه پایدار شهری ارائه داد این گونه است که توسعهای که به نیازهای مردم شهر پاسخ میگوید، اما بقا و دوام آن تضمین گردد، و در عین حال آب، خاک و هوا، آلوده و بلا استفاده نگردد - برآبادی، . - 1384
این امر مستلزم تهیه برنامهریزی پایدار در سطح محله در سه زمینه فرهنگی و اجتماعی، اقتصادی و محیطی - اکولوژی - صورت میپذیرد که زمینه اکولوژیکی آن با اهداف تقویت کیفیت محیطی، حفاطت از منابع طبیعی و کاهش انتشار گازهای مخرب صورت میپذیرد . - Barton, 2003:16 - چوگول نیز »توسعه پایدار را به حداقل رساندن مصرف منابع تجدید ناشدنی میداند و در این راستا استفاده پایدار از منابع تجدید شونده جذب ظرفیت های محلی و پاسخگویی به نیازهای بشر را مد نظر قرا میدهد« - عزیزی،. - 5 :1380
اکولوژی در لغت به معنی »بوم شناسی« به مفهوم رابطه طبیعی میان گیاهان، حیوانات و انسانها از یک طرف و محیط زیست آنها از طرف دیگر میباشد. عنوان اکولوژی مفاهیم گستردهای را در همه زمینهها بیان میدارد. این عنوان ابتدا در مورد »وابستگی گیاهان و حیوانات به محیط طبیعی« به کار گرفته شد . از اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم مفاهیم اکولوژی مورد توجه دانشمندان شاخههای مختلف علوم قرار گرفته و مطالعات شهری نیز از این جریان به سرعت متأثر شده است - ایرانی بهبهانی، . - 31:1386
طرح مفاهیم اکولوژی در مباحث شهرسازی و طراحی اکولوژیکی و علمی، حرکتی جدید است. بررسی اکولوژی، مفاهیم اولیه و ارتباط آن با شهر و کاربرد آن در شهرسازی مورد بحث این پژوهش میباشد. اکولوژی به نگرش و برخورد با انرژی، آب، زمین، گیاهان، جانوران، هوای تنفسی و فضا میپردازد. کار اکولوژیستها مطالعه تعاملات میان ارگانیسمها و محیط زندگیشان در انواع و اقسام مقیاسها است. مفهوم اکو شهر1 - اکوسیتی - اولین بار توسط سازمان ملل در سال 1971 مطرح شد.
ریچارد رجیستر2 یکی از اولین نویسندگانی بود که به تعریف واژه اکو-سیتی در کتاب »اکوسیتی برکلی: ساخت شهرهایی برای آینده ای سالم« در سال 1987 کمک کرد. - رجیستر و همکاران، . - 2008 رجیستر، اکوسیتی را چنین تعریف میکند: »اکوسیتی شهری است که با توجه به تأثیرات محیطی آن طراحی شده باشد، مردمی در آن ساکن باشند که دغدغه به حداقل رساندن انرژی مورد نیاز برای غذا، آب و ضایعات خروجی گرما، آلودگی هوا -دی اکسیدکربن، متان و آلودگی آب را داشته باشند«؛ و در ادامه بیان میدارد که »شهر پایدار خودش را از طریق حداقل نیاز به محیط طبیعی اطرافش تغذیه میکند و از منابع انرژی تجدید پذیر بهره میبرد.
از این تعریف مبرهن است که هدف کاهش ردپای اکولوژیکی3 تولید حداقل مقدار آلودگی، استفاده از زمین و تخصیص کاربریهای کارآمد است. توسعه اکولوژیک سعی بر آن دارد تا با درک کاملی از تعامل میان محیط، اقتصاد، سیاست و فاکتورهای فرهنگی-اجتماعی که براساس اصول اکولوژیکی هستند انسانها را قادر سازد که در هارمونی و هماهنگی با طبیعت به شکوفایی رسیده و به توسعه پایدار دست یابند - جدول . - 1
.3 روش تحقیق
تحقیق حاضر در سه بخش نظری، پرسشنامه ای و عملی - طراحی - ارائه گردیده است. در بخش نظری به عوامل تعیین کننده کیفیت زیست محیطی منطقه مورد مطالعه در نمونه موردی که موقعیت ویژه و منحصر به فردی در سیستم فضایی کالبدی شهر تهران دارد پرداخته شده است. سپس تدوین اصول و معیارهای موثر در بهبود معیارهای زیست محیطی محدوده ارائه میگردد. در بخش دوم به بررسی نتایج مربوط به پرسشنامه به طیف های مختلف استفاده کنندگان از فضا میپردازد و در بخش سوم به طراحی محدوده مطالعاتی با توجه به نتیجه یافتهها در دو بخش قبلی میپردازد.
