بخشی از مقاله
چکیده
امروزه در مدیریت ساخت و ساز، موازنه زمان و هزینه پروژه بسیار حائز اهمیت است. از آنجایی که تمامی فعالیتهای یک پروژه به گونهای با یکدیگر در ارتباط بوده و انجام هریک زمینهساز آغاز یک یا تعدادی فعالیت دیگر میگردد، و از سوی دیگر انجام هر فعالیت مستلزم صرف وقت و هزینه است، لذا میبایست تک تک فعالیتهای پروژه طبق یک برنامه زمانبندی به ترتیب آغاز و تکمیل گردند. ضرورت انجام این تحقیق بدان جهت است که مدیران و صاحبان پروژهها، تمایل دارند تا آنجاییکه امکان دارد زمان را در کنار هزینه های پروژه کمینه کنند.
اما میبایست از روشهایی استفاده شود تا علاوه بر کاهش زمان، هزینه را هم تا حد ممکن کاهش دهد چرا که با کاهش زمان، هزینه افزایش مییابد. این تحقیق رویکردی را ارائه میدهد که قادر است عملکرد بهتری در مقایسه با روشهای موزانه زمان هزینه ارائه کند. بنابراین با استفاده از این رویکرد میتوان قبل از اتمام فاز طراحی پروژه را استارت زد. با توجه به آنچه گفته شد، در این تحقیق مدلی ارائه شد که قادر است هزینههای مستقیم و غیر مستقیم را حتی الامکان کاهش دهد و حداقل مقدار هزینههای کل پروژه را نشان میدهد. مدل مسئله با نرم افزار گمز اجرا شد. نتایج نشان داد اجرای مدل باعث کاهش هزینهها و مدت زمان اجرای پروژه میشود.
مقدمه
امروزه لزوم برنامهریزی مناسب بهمنظور برآورد صحیح از زمان و هزینه انجام پروژهها و میزان منابع مورد نیاز آنها که تأثیر مستقیم بر اجرا، اداره و بهرهبرداری مناسب از پروژههای ساخت دارند، بر کمتر کسی پوشیده و اصل مهمی در موفقیت پروژههای عمرانی محسوب میشود. با گسترش سریع به کارگیری سیستمهای متنوع تحویل پروژه، تمرکز عمده مدیران در امر ساخت و اجرا تنها بر کاهش هزینههای پروژه معطوف نمیباشد و کاهش زمان اجرا نیز در نظر گرفته میشود در چند دهه ی اخیر روشهای مختلفی جهت بهینهسازی توام زمان و هزینه و کیفیت ساخت در پروژههای عمرانی ارائه شده است.
هر پروژه شامل مجموعه ای از فعالیتهای اجرایی است که برخی میتوانند بهصورت همزمان و بهعبارت دیگر بهصورت موازی با هم انجام شده و برخی نیز به هم وابسته بوده و با رعایت تقدم و تأخر زمانی اجرا میشوند برای انجام هر فعالیت روشهای مختلفی میتواند وجود داشته باشد که هر یک از نظر مدت زمان و هزینه اجرا میتواند با دیگری متفاوت باشد. پروژههای ساخت با استفاده از روش طراحی - برون سپاری - اجرا1 اجرا میشدند.
این روش همانطور که نام آن پیداست، دارای سه فاز بود. فاز اول مربوط به طراحی، فاز دوم مربوط به برونسپاری بخشی از فعالیتها و نهایتا فاز ساخت است - Krishnan, V., Eppinger, .S.D., and Whitney, D.E, 1997 - در این روش فعالیتها تنها در صورتی شروع میشوند که فعالیتهای پیش نیازی آنها، انجام شده باشند.کاهش زمان اتمام پروژه در این روش تا حد معینی امکانپذیر است. بنابراین برای کاهش زمان اتمام پروژه میبایست از روشهای جدیدتری استفاده کنیم. روش ساختو ساز سریع2 به عنوان یک روش کارآمد در مدیریت زمان پروژههای ساختو ساز است . - Blacud, N., Bogus, S., Diekmann J. and Molenaar, K, 2009 -
سیستمهای تاسیساتی ساختمانی رایج در ایران نیز گرچه نسبت به دهههای گذشته سیر تکاملی خود را طی نمودهاند و تجهیزات و ماشین آلات مربوطه از لحاظ کیفیت و میزان بهرهوری پیشرفتهای قابل ملاحظهای داشتهاند ولی از لحاظ سرعت عملیات اجرا پیشرفت چشمگیری به وجود نیامده است. اجرا تاسیسات ساختمان از مهمترین بخشهای زمان بر پروژه است و می باید ضمن هماهنگی کامل با معماری، سیستمهای جدیدی را معرفی نمود تا سرعت اجرا و احتمالا پیش ساختگی واحدهای تاسیساتی را امکان پذیر ساخت تا در مجموع بتوان زمان اجرا را کاهش داد. در کنار آن، طراحی و ایجاد ساختمانهای پیش ساخته کمک شایانی به مهندسان و سازندگان و اجرا کنندگان تاسیسات ساختمانی خواهد کرد.
البته لازم به ذکر است که در مدیریت ساختو ساز سریع، موازنه رابطه زمان و افزایش هزینه معقول پروژه بسیار حائز اهمیت است. این پژوهش یک مدل بهینهسازی را بهمنظور سیستم پشتیبانی تصمیم برای زمانبندی روش ساختو ساز سریع ارائه میکند. این کار با استفاده از در نظرگرفتن تبادلات بین فعالیتهای بالادست و فعالیتهای پایین دست انجام میشود.
اهمیت موضوع
ضرورت انجام این تحقیق بدان جهت است که مدیران و صاحبان پروژهها، تمایل دارند تا آنجاییکه امکان دارد زمان را در کنار هزینههای پروژه کمینه کنند. اما میبایست از روشهایی استفاده شود تا علاوه بر کاهش زمان، هزینه را هم تا حد ممکن کاهش دهد چراکه با کاهش زمان، هزینه افزایش مییابد.این تحقیق رویکردی را ارائه میدهد که قادر است عملکرد بهتری در مقایسه با روشهای موزانه زمان هزینه ارائه کند. بنابراین با استفاده از این رویکرد میتوان قبل از اتمام فاز طراحی پروژه را استارت زد. این کار اگرچه در نگاه اول باعث افزایش هزینههای دوباره کاری میشود، اما در یک نگاه بلند مدت - مثلا کل دوره اتمام پروژه - باعث صرفه جویی هزینهها نسبت به قبل میشود.
بیان جنبه های مجهول و مبهم مساله
بعد پنهان روش ساختو ساز سریع، دوباره کاریهایی است که ممکن است در فرآیند ساختو ساز ایجاد کند. در این روش به دلیل اینکه فعالیتها بر پایه اطلاعات ناقص از پیش نیازیهایشان شروع میشوند، این احتمال وجود دارد که اطلاعات کسب شده از فعالیتهای بالا دست به نحوی تغییر کند که باعث ایجاد تغییر در فعالیتهای انجام شده پایین دست گردد. بنابراین در نظر گرفتن اینکه حجم فعالیتهای دوباره در این روش از مقدار معقولی فراتر نرود ضروری است . - Hwang,B.G., Thomas , S.R., Haas , C.T., and Caldas, C.H, 2009 -
مدلهایی که تا کنون در زمینه کاهش زمان اتمام پروژهها ارائه شده است، با توجه به مشخص بودن روابط پیش نیازی فعالیتها در فاز طراحی پروژه بوده است. بهعبارت دیگر تا کنون سعی شده است که در حین اجرای فعالیتها روابط پیش نیازی و پس نیازی به همان شکل اولیه رعایت شود؛ اما در این تحقیق قصد داریم این روابط را بهصورت انعطاف پذیر در نظر بگیریم. یعنی یک فعالیت میتواند بدون اینکه فعالیت پیش نیازی اش تکمیل شود، شروع شود. بنابراین بررسی این موضوع از این منظر بحثی است که خصوصاً در بخش پروژههای صنعت ساختو ساز تاکنون بررسی نشده است.
مبانی نظری
بدون تردید تهیه و بههنگام نمودن برنامههای زمانبندی اجرائی و مالی یکی از مهمترین ارکان مدیریت صنعت ساختو ساز می باشد زیرا در صورت اتمام به موقع پروژه، کارفرما و پیمانکار هردو از منافع مادی و معنوی بسیاری برخوردار میگردند. در کشورهای صنعتی، تحویل به موقع پروژهها یکی از مهمترین دغدغه های مدیران میباشد. متاسفانه در کشور ما برنامه ریزی مالی در نزد اکثر پیمانکاران مقولهای نا آشناست در صورتی که امور مالی، شالوده صنعت ساخت و ساز را تشکیل میدهد - کریملو، علیرضا ؛ - . - 1382
یکی از کمبودهای اساسی در زمینه مدیریت ساخت وساز و صنعت ساختمان در کشور ما عدم برقراری یک سیستم معین جهت محاسبه و تعیین هزینههای واقعی و مدیریت مالی بخشهای مختلف در حین انجام پروژهای ساختمانی میباشد. یکی از اهداف اصلی در گرایش به صنعتیسازی عملیات اجرایی ساختمانی، افزایش سرعت و ارتقا کیفیت ساختو ساز و مدیریت دقیق مالی میباشد.
در کشور ما بهعلت عدم مدیریت صحیح مالی در پروژههای ساختمانی هر شرکتی جهت تخمین سود و زیان خود، در مدت اجرای پروژه روشی را ابداع مینماید که به دلیل عدم رعایت نکات علمی و اصولی همواره احتمال فراموش نمودن و یا در نظر نگرفتن برخی از هزینهها وجود دارد. از این رو مطالعه و برآورد دقیق هزینهها و بررسی منابع مالی مورد نیاز پروژه و مدیریت و برنامهریزی صحیح مالی و کنترل پروژه یکی از موثرترین روشها جهت نیل بسوی صنعتیسازی بخش ساختمان و اتمام و تحویل به موقع پروژهها میباشد.
روشهای ساخت وساز بسیار زیادند لیکن میتوان آنها را بدو گروه کلی تقسیم نمود: الف- روشهای مبتنی بر تمایز طراحی و ساخت، ب- روشهای مبتنی بر جدائی ناپذیر بودن طراحی وساخت. در مورد الف روش مرسوم و سنتی برای تدارکات پروژههای ساخت وساز شامل تامین منابع مالی، مطالعات اولیه، طراحی، تولید، نصب، ساخت و بهرهبرداری بوده و در مورد روش ب کارفرما منابع مالی را تامین نموده و مشاورانی را برای اجرای مطالعات اولیه پروژه به کار میگیرد.
