بخشی از مقاله
چکیده:
بحث تفکیک زباله در مبدأ و بازیافت مواد باارزش موجود در زباله شهری و استفاده مجدد ازآنها از جهات مختلف بهداشتی، زیست محیطی، اقتصادی، اشتغال زایی و غیره مطرح است.تقریباً درتمامی شهرهای ایران، جداسازی مواد قابل بازیافت به صورت غیررسمی توسط بخش خصوصی رواج دارد. در این مقاله سعی شده است پس از بررسی موارد مختلف در زمینه بازیافت مواد زاید جامد شهر ابرکوه به منظور کاهش هزینه های خدمات شهری، پیشنهاد طرح صنایع بازیافت مواد زاید و تولید ظروف پلی اتیلن برای شهر ابرکوه و نیز مکان گزینی این صنایع انجام گیرد.در این مقاله هدف عمده توجیه طرح بازیافت مواد جامد زائد شهری می باشد. این طرح می تواند در ساماندهی حاشیه شهر و نیز کاهش خسارت های زیست محیطی ناشی ازبازیافت غیر اصولی زباله موثر باشد.
کلید واژ ه ها: طرح توجیهی، صنایع بازیافت، ساماندهی، مواد زاید، ظروف پلی اتیلن.
.1 مقدمه
یکی از مشکلات و معضلات شهری در کل جهان مساله جمع آوری، حمل و نقل و دفع مواد زاید جامد شهری - زباله - است .تولید انبوه زباله در شهرها معضلات بهداشتی، زیست محیطی، اقتصادی - اجتماعی، حمل و نقل ترافیک و غیره را به وجود آورده است . مکان گزینی محل دفن و صنایع بازیافت مواد زاید خود یکی از مسایل عمده و پیچیده ی شهرها درآمده است.ایرانیها روزانه 50 میلیون کیلو زباله تولید می کنند در حالی که تنها 5 درصد آن بازیافت شده و به چرخه بازمی گردد و این یک فاجعه است در شهر ابرکوه نیز روزانه 25 تن زباله تولید می شود.عدم برنامه ریزی دقیق موجب شده است که صنایع و کارگاه های کوچک غیر استاندارد بازیافت در حواشی شهرها یعنی در مکان هایی که نیروی کار ارزان به وفور یافت می شد و کنترل های زیست محیطی و اجتماعی به حداقل می رسد، مستقر شوند .اینمسأله عملاً یک پدیده جهان سومی است.
کمبود یا از بین رفتن محل های سنتی دفع زباله، کنترل های سخت زیست محیطی ناظر بر دفع زایدات و پسماندها، افزایش حجم و وزن آنها به ویژه در کشورهای صنعتی و شهرهای بزرگ، همگی سهم بسزایی در ازدیاد سریع هزینه خدمات و پشتیبانی دفع پسماندها داشته اند. چون خدمات دفع پسماندها از نظر اقتصادی تغییر می کند، بازیافت پسماندها و وسیله بازیافت آنها به نحو فزاینده ای مقرون به صرفه می شود. - سازمان ملل ،1377ص - 348چون در اکثر شهرهای جهان سوم برنامه ریزی فضایی برای مکان گزینی صنایع بازیافت و محل دفن انجام نشده است، مسایل ومشکلات اقتصادی، حمل و نقل، مسایل ترافیک زیباشناختی، بهداشتی و زیست محیطی و حاشیه نشینی بر این امر مترتب شده است . بازیافت یکی از مهم ترین روش ها برای تسکین و تخفیف مسأله مواد زاید جامد است.
اهداف این مقاله، آنالیز طرح بازیافت مواد جامد شهری و برآورد مقدار هر یک از این اجزاء ، تعیین صنایع بازیافت و توجیه فنی و اقتصادی این صنایع در شهر ابرکوه بوده که از روشهای تحقیق کتابخانه ای و میدانی بهره گرفته شده است.پلاستیک ها جزء ضایعاتی هستند که به دلیل مصرف روز افزون، درصد بالایی از پسماندها را تشکیل می دهند و موادی هستند که به علت سهولت قالب گیری و شکل دهی کاربرد فراوانی در صنایع بسته بندی دارند .پلاستیک های ضایعاتی در ایران از سه منشاء تولید می گردند. پسماند شهری، صنعتی و بیمارستانی به طوری که با توجه به آمارهای به دست آمده از آنالیز پسماند شهری در حدود 15 درصد از پسماند شهر را این مواد تشکیل می دهند و بیشترین منبع ضایعات پلاستیک از پسماند شهری است که توسط صاحبان این صنعت خریدار و مورد بازیافت قرار می گیرند.
.2 چرا پلاستیک ها را بازیافت می کنیم
دلایل بسیاری برای بازیافت پلاستیک ها وجود دارد: احداث پتروشیمی های جدید و در نتیجه تولید بیشتر پلاستیکها، مصرف بیشتر حاصل از پدیده شهر نشینی برای مثال ظروف غذای یک بار مصرف و همچنین مصرف بیشتر به دلیل کاربرد در صنایع مختلف، تجزیه نشدن و ماندگاری در طبیعت حداقل به مدت 300 سال و ایجاد آلودگی های زیست-محیطی و مهمترین عامل یعنی افزایش قیمت مواد نو پتروشیمی به دلیل حذف یارانه حامل های انرژی و همچنین افزایش قیمت جهانی و غیره موجب گردیده استقبال از مواد و گرانول های بازیافتی بیشتر و بیشتر گردد. از نظر قیمت، بهای گرانول های بازیافتی معمولا در حدود 30 درصد پایین تر از گرانول های نو پتروشیمی می باشند. در واقع دلیل پیشرفت صنعت بازیافت در دنیا علاوه بر بحث محیط زیست نیز این است که محصولات ارزشمندی را می توان از موادی تهیه نمود که نسبت به نو از لحاظ قیمت پایین ترند و همین باعث ایجاد ارزش افزوده می گردد. - میرخلیل زاده ، - 1390
3.مزایای بازیافت
✓ضایعات کمتری سوزانده و یا دفن می گردد.
✓انرژی و مواد خام کمتری برای تولید مواد ضایعاتی نسبت به نو نیاز می باشد.
✓کاهش ضایعات و استفاده مجدد آن باعث کاهش آلودگی محیط زیست می گردد.
4.تعریف و مفهوم بازیافت مواد زاید جامد شهری
زباله همواره به همراه جوامع بشری خواهد بود . دفع زباله شامل دفن، سوزاندن وامحاء و بازیافت می باشد . بازیافت خود شامل بازیافت مواد زاید خشک - مانند کاغذ، پلاستیک، فلز و... - ، کمپوست - تهیه کود آلی - و انرژی - گاز، برق و ... - می باشد بنابراین بازیافت زباله یکی از راه های دفع زباله می باشد.بازیافت یکی از مهم ترین روش ها برای تسکین و تخفیف مشکل مواد زاید جامداست .بازیافت به معنای عبور دادن ماده ای از سیستمی است که این سیستم باعث می شود آن ماده دوباره مورداستفاده قرار گیرد.این امر باعث می شودمیزان مواد مصرفی لازم برای تولید محصول جدید و مصرف انرژی را کاهش دهد و نیز باعث صرفه جویی در مصرف مواد خام شود - مرتضایی، 1381 ص. - 7
با بازیافت می توان زباله را از نظرکمّی و کیفی کنترل کرد . ولی نمی توان زباله را به طور کلی از بین برد . بازیافت باید مانند هر صنعت دیگری اقتصادی باشد . بنابراین بازیافت فقط به معنی جمع آوری مواد برای استفاده مجدد نیست، بلکه ایجاد و توسعه بازار برای فروش مواد بازیافتی نیز هست - عمرانی، ص - 90 در واقع پردازش و بازیافت یکیاز عناصر موظف در سیستم مدیریت مواد زاید جامد شهری است . پردازش عبارت از بالا بردن راندمان و کارآیی سیستم و بازیافت مواد و انرژی است . در این میان تفکیک مواد یکی از تکنیک های اصلی پردازش است - عبدلی، 1372ص - 87
به این ترتیب تفکیک مواد مقدمه ای برای بازیافت به شمار می رود .برای جلوگیری از آلودگی های زیست محیطی وبهداشتی، تشویق و ترغیب صنایع بازیافتی و حمایت از محصولات بازیافتی باید در رأس برنامه های شهرداری ها باشد. - عبدلی ، 1379 ص - 82تجربه های سایر شهرهای در حال توسعه نیز مؤید این امر است که با مدیریت صحیح می توان پیکاری موفقیت آمیزبرای حفظ محیط شهری و توسعه را از سر گذراند . یکی از تجربیات موفق برنامه بازیافت زباله در این شهرها با اقدامات کم هزینه و مبتنی بر مشارکت مردمی است. - کاظمیان، 1383ص - 93
.5 پیشنهاد برای صنایع بازیافت
در برنامه ریزی برای احداث و راه اندازی هر واحد صنعتی از جمله صنایع بازیافت، به شناخت کیفیت و ترکیب مواد اولیه یا به عبارتی خوراک اولیه واحد نیاز می باشد بنابراین نمونه برداری از زباله و اندازه گیری فاکتورها و عناصر موجود در آن که درراندمان تولید محصول بازیافتی تأثیر گذارند، جزو اقدامات اولیه می بایستی در نظر گرفته شود. لذا دراین مقاله مسایل و عوامل واقع گرایانه ی زیر برای پیشنهاد طرح بازیافت در نظر گرفته شده است.
میزان و حجم مواد زاید قابل بازیافت حوزه ی نفوذ شهر ابرکوه برای زایدات قابل بازیافت حمل و نقل تأسیسات زیربنایی وجود بازار مصرف
نزدیکی به محل مواد اولیه نیز یکی ازپارامترهای مؤثر در مکان یابی واحدهای صنعتی است. بخصوص آن که مواد اولیه ساماندهی صنایع بازیافت مواد زاید مورد نیاز واحدهای بازیافت بایستی از زباله ی شهری تأمین شود .در واقع می توان گفت صنایع تبدیل و بازیافت مواد جزو نادر صنایعی هستند که جریان مواد اولیه در آنها با دیگر صنایع تفاوت دارد . در سایر صنایع مواد اولیهعمدتًا از طبیعت و خارج ازمحدوده ی شهرها تهیه می شود و پس از انجام مراحل تولید یا تبدیل برای مصرف به شهرها و مراکز جمعیتی حمل می شود . در صورتی که در مورد صنایع بازیافت و تبدیل مواد بایستی مواد اولیه از شهرها و مراکز جمعیتی برای تولید یا تبدیل به واحدهای صنعتی حمل شود . در واقع صنایع تبدیل و بازیافت مواد جزو معدود صنایعی هستند که مواد اولیه آن از شهرها تهیه می گردد و کالای تولید شده آنها هم بیشتر در شهرها مصرف می شود .لذا صنایع مربوطه باید در نزدیکی شهرها مستقر گردند تا استفاده از مواد اولیه و بازار فروش مقرون به صرفه باشد.یعنی زمانی این صنایع سودآورخواهند بود که هزینه حمل و نقل آنها کاهش یابد. - پاپلی یزدی، ص - 151
