بخشی از مقاله
چکیده
فرآیند تحلیل سلسله مراتبی - AHP - یکی از گسترده ترین ابزارهاي تصمیم گیري چند معیاره است. در فرآیند مکان یابی با استفاده از روش - AHP - که در نرم افزار Expert Choice عملی میشود، بعد از تعیین سطوح سلسله مراتبی شامل هدف، معیارها، زیر معیارها و مکانهاي مورد نظر، مقایسه زوجی بین مجموعهها براي وزندهی انجام میشود. در عین وزندهی به مجموعه ها تجزیه و تحلیل سازگاري قضاوت ها صورت می گیرد که باید کمتر از 0.1 باشد. براي انجام این پژوهش شهر شیراز در نظر گرفته شد. در این شهر سرانه تولید زباله هاي خانگی و شهري در سال 1388به 748 گرم - نفر/روز - رسید.
محل کنونی دفع زباله هاي این شهر، برمشور واقع در جنوب شرقی این شهر است که از سال 1375 تا کنون مورد استفاده بوده است. هدف اصلی پژوهش حاضر، در نظر گرفتن نقش عوامل ژئومورفیک چه از لحاظ سازندهاي منطقه دفن و چه از لحاظ شرایط و فرآیندهاي حاکم بر این منطقه در آینده با استفاده از روش AHP و تکنیکهاي سیستم اطلاعات جغرافیایی و بهرهگیري از نرم افزار Expert Choice میباشد. از بین چهار مکان مجاز دفن در منطقه مورد مطالعه، مکان شماره یک به عنوان بهترین مکان دفن انتخاب شد و سایر گزینهها در اولویتهاي بعدي قرار گرفتند.
1 مقدمه
شهر مجموعه اي است از پدیده هاي پیچیده که تمامی اجزاي آن به صورت سازمان یافته در ارتباط کامل با یکدیگر هستند، به طوري که ایجاد اختلال در هر کدام از اجزاي این مجموعه، باعث ایجاد نارسایی در کل سیستم میشود. انسانها بر محیط تاثیر گذاشته و از نتایج و پیامدهاي آن متاثر میشوند، این بیانگر رابطه متقابل انسان و محیط زیست است - مشکینی و همکاران، . - 1387 سیستم اطلاعات جغرافیایی1 با توانایی بالا در ترکیب و تلفیق لایههاي مختلف اطلاعاتی مورد نیاز جهت مکان یابی مناسب محل دفن، از ابزار هاي مناسبی است که میتواند به این منظور مورد استفاده قرار گیرد.
قابلیت بالاي سیستم اطلاعات جغرافیایی در مدیریت و تحلیل لایهها موجب میشود که بتوان از این سیستم براي مدیریت بهینه زباله هاي شهري بهره جست. به علاوه با توجه به این که عوامل زیادي در انتخاب محل دفن مواد زائد نقش دارند، این موضوع به عنوان یک مسئله چند معیاره - MCDM - 2 در نظر گرفته میشود . - Kontos, 2005 - درکشورهاي پیشرفته مدتهاي مدیدي است که از سیستم اطلاعات جغرافیایی در مدیریت محل دفن زباله استفاده میشود و تحقیقات زیادي در این رابطه صورت گرفته است.
Vastava & Nathawat - ٢٠٠٣ - در تحقیق خود در اطراف شهر رانسی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور با در نظر گرفتن معیارهایی چون زمین شناسی، گسل ، شیب زمین، نوع سنگ مادر، خاك، منابع آب سطحی و عمق آب زیرزمینی، مراکز شهري، شبکه ارتباطی موجود، فاصله از فرودگاه و... با استفاده از این سیستمها و وزن دهی به شاخص ها ا ز طریق مقایسات زوجی 5 محل مجزا در اندازه هاي مختلف را جهت دفن زباله این شهر 800 هزار نفري انتخاب نموداند.
در ایران نیز مطالعاتی در جهت بررسی و انتخاب محلهاي مناسب دفن مواد زائد جامد صورت گرفته است. از جمله عادلی - 1386 - به بررسی ویژگی هاي ژئومورفیک در مکان یابی محل دفن مواد زائد شهر بناب پرداخته است. فرایند مکان یابی با در نظر گرفتن معیارهاي ژئومورفولوژي و معیارهاي فرعی چون سنگ، خاك، شیب،گسل، اراضی ناپایدار و ... صورت گرفت. در سالهاي اخیر شهر شیراز همچون دیگر شهرهاي کشور، با رشد بیرویه جمعیت روبرو گشته است، بطوریکه این شهر مطابق با سرشماري آمار و نفوس مسکن سال 1388 داراي جمعیتی معادل 1455073 نفر در غالب 371025 خانوار میباشد - مدیریت پسماند شهرداري استان فارس، . - 1388 با افزایش جمعیت شهري و در نتیجه افزایش تولید پسماند، نیاز براي یافتن محل جدید به منظور دفن پسماند ضرورت دارد.
با توجه به عوامل متعدد موثر در مکان یابی محل دفن و وسعت زیاد منطقه مورد مطالعه روش هاي سنتی جهت مکان یابی محل دفن پسماند بسیار وقتگیر، هزینهبر و کم دقت خواهد بود. بدین جهت استفاده از سیستمهاي اطلاعات جغرافیایی جهت یافتن بهترین و مناسبترین مکان جهت دفن پسماند ضروري به نظر میرسد. مکان یابی و یافتن محل مناسب براي دفن زباله یکی از مهمترین بخشهاي سیستم مدیریت مواد زائد جامد شهري است و از طرف دیگر علم ژئومورفولوژي با توجه به ماهیت خود که به منشاء و تحول اشکال زمین، فرآیندهاي تشکیل آنها یا ترکیب مواد سازنده آن مربوط می شود، در امر مکان یابی نقش بسزایی دارد.
- محمودي،. - 1381 معیارها و عوامل متعددي در انتخاب محل مناسب دفن بهداشتی مواد زائد جامد شهري دخالت دارند که هر کدام به نوبه خود از اهمیت خاصی برخوردارند و محدودیتهایی را در انتخاب محل ایجاد خواهند کرد - عبدلی، . - 1379 از مهمترین این معیارها، عوامل ژئومورفیک - سنگ بستر، خاك، اراضی ناپایدار، گسل، شیب، ژئوهیدرولوژي و... - می باشند. علاوه بر معیارهاي ژئومورفولوژي عوامل مختلفی نظیر: عمق آبهاي زیرزمینی، وضعیت اقلیم، عوامل زیست محیطی، کاربري اراضی، شبکه جاده ها و.... نیز در این زمینه دخالت داشته اند که در انتخاب مکان دفن زباله مفیدند - اصغري مقدم، . - 1378 شناخت مکانی که به عنوان دفن مواد زائد شهري انتخاب میشود بسیار ضروري است و این ضرورت به طور عام باید جغرافیایی طبیعی و به طور خاص باید ژئوموفولوژي را در برگیرد.
