بخشی از مقاله
چکیده
حفاظت از محیط زیست یکی از وظایف اصلی نسل حال و آینده است ، به طوری که امروزه حفظ محیط زیست یکی از ارکان مهم حقوق بشر بشمار می رود و محیط زیست نه فقط برای نسل امروز بلکه برای ادامه حیات آیندگان می باید حفظ شود . تولید انبوده مواد زائد جامد و پسماند روستایی ناشی از افزایش جمعیت و تغییر الگوی مصرف در جوامع شهری و روستایی باعث آلودگی های زیست محیطی و در نتیجه به خطر افتادن سالمت و بهداشت افراد جامعه شده است این موضوع در جوامع روستایی به دلیل برخورداری روستا از محیط زیست پاک از اهمیت بیشتری برخوردار است .
روش جمع آوری زباله ها در اکثر روستاها به روش سنتی و توسط کارگران آموزش ندیده دهیاری با وسایل غیر استاندارد صورت می گیرد در روستاهایی که عملیات جمع آوری در آنجا وجود دارد پس از جمع آوری زباله توسط ماشین حمل - که اغلب دارای شرایط ویژه ماشینهای حمل نیست و معموالً وانت های شرکت های تعاونی روستایی است - روش تحقیق از نظر هدف کابردی و از نظر روش توصیفی است و در گرد آوری اطالعات از روش کتابخانه ای استفاده شده است.
-1 مقدمه
متاسفانه با وجود دانش و آگاهی ما به قوانین علمی و روابط موجود در طبیعت ، روند تخریب و بهره برداری بی رویه منایع محیط زیست بسیار بیشتر از راهکارهایی است که برای جلوگیری از آن اندیشیده می شود . کلیه عملکردهای انسانی بر روی محیط زیست اثر گذار است بطوری که آسیب رساندن به هر جزء آن کل چرخه زندگی را با تهدید جدی روبرو خواهد کرد. بدلیل تاثیر این اقدامات ، چالش های زیست محیطی در عصر حاضر از مسئله شخصی و منطقه ای به مساله ای جهانی تبدیل شده است .
ادامه و گسترش بحرانهای زیست محیطی موجب گردیده تا ضرورت بازنگری انسان در نحوه عملکرد و طرز نگرش نوع بشر به طبیعت و ارتباط آن با جریان توسعه یافتگی و رشد و پیشرفت مورد تعمق بیشتر قرار گیرد لذا در سرتاسر جهان تالشهای گسترده ای برای بهره برداری بهینه از طبیعت و نظام بخشیدن و قانونمند کردن روابط انسان با محیط آغاز شده و در همین راستا تحقیقات مربوط به حفظ محیط زیست در حال گسترش می باشد . بدیهی است محیط زیست عرصه های روستایی یکی از مسائل اساسی است که نیازمند توجه ویژه در طراحی برنامه های ملی و منطقه ای می باشد
چرا که مدیریت و برنامه ریزی روستایی جهت نیل به توسعه پایدار زمانی می تواند جامعیت داشته و به اهداف واقعی خود دست پیدا کند که تمامی جوانب و مشکالتی که روستائیان با آنها دست به گریبان هستند به صورت همه جانبه مورد بررسی قرار گرفته باشد که نمونه کوچکی از این مسائل و مشکالت زیست محیطی جمع آوری مواد زائد روستایی می باشد .
-2 بیان مساله و ضرورت تحقیق :
در بین ابعاد مختلف توسعه روستایی به برنامه ریزی زیست محیطی توجه کمی مبذول شده است . در حالی که امروزه حفظ محیط زیست یکی از ارکان مهم حقوق بشر به شمار می رود . یکی از اقدامات اساسی در این زمینه ، مدیریت پسماندهای جامد ، شناخت دقیق مقدار و نوع این گونه مواد زاید می باشد
اهمیت این موضوع با توجه به تغییرات زیاد در سبک زندگی و تنوع مصرف روستاییان و در نتیجه افزایش و تغییر روند رو به تزاید کمیت و کیفیت پسماندها در روستاهای کشور دو چندان خواهد شد
اینطور به نظر می رسد که با توجه به رشد جمعیت و تغییر الگوی مصرف مسائل و چالشهای زیست محیطی در نواحی روستایی به عنوان یک دغدغه مطرح شده است و نیاز به سازماندهی آن نیز احساس می شود . در این راستا آگاهیهای علمی از کاهش منابع زمین کارشناسان را بر آن داشت که موضوع منابع تولید زباله و دفع آن را از طریق بازیافت مواد زائد جامد به شکل جدیدتر در صدر برنامه های خود قرار دهند
. برنامه ریزی در جهت مدیریت صحیح پسماندهای جامد روستایی در کشور نیازمند اطالعات درست بوده و از سویی بی توجهی و عدم اطالع از وضعیت وجود این گونه مواد زائد نیز پیامدهای نامطلوب بهداشتی و عوارض ناگوار زیست محیطی نظیر آلودگی خاک ، آب و هوا را در پی دارد
بدین ترتیب با اطالع از منابع تولید زباله در مناطق مختلف و دانستن این نکته که در کدام منطقه کدام زباله بیشتر تولید می شود می توان به بازیافت زباله کمک شایانی کرد . به نظر می رسد افزایش جمعیت ، مصرف گرایی شدید ، افزایش روز افزون میزان تولید زباله ، مکان یابی های نادرست دفع زباله ، ایجاد بیماریهای گوناگون ناشی از عدم دفع بهداشتی زباله های روستایی ، آلودگی آبهای زیرزمینی ، منابع گوناگون تولید زباله در روستاها ، تخزیب محیط زیست و ... از جمله مشکالت ناشی از عدم مدیریت صحیح آن در مناطق روستایی می باشد .
با توجه به مساله بیان شده در ارتباط با مخاطرات زیست محیطی ناشی از تولید زباله و نحوه جمع آوری آن و اهمیت بسزایی که این مهم در مناطق روستایی دارد و همچنین کم توجهی هایی که به این موضوع در مناطق روستایی می شود خود را بر آن دیدم تا پژوهشی تحت عنوان تحلیل کیفیت زیست محیطی نواحی روستایی بخش کوچصفهان با تاکید بر جمع آوری زباله ارائه دهم . هدف از این تحقیق شناخت ، بررسی ، تحلیل منابع تولید زباله در روستاهای بخش کوچصفهان همچنین نحوه جمع آوری و تاثیر آن بر روی محیط زیست روستایی می باشد.
-3 مبانی نظری
-1 -3 محیط زیست
محیط زیست عبارت است از محیطی که فرآیند حیات را فراگرفته و با آن بر هم کنش دارد . محیط زیست از طبیعت ، جوامع انسانی و نیط فضاهایی که با فکر او و به دست انسان ساخته شده اند ، تشکیل یافته است و کل فضای کره زمین ، یعنی زیستکره - بیوسفر - را فرا می گیرد . تردیدی نیست که زندگی انسان اولیه در طبیعت و در تماس مستقیم با آن طی شده است ، از این رو برای آن دوران می توان مفهوم محیط زیست و طبیعت را مترادف دانست . آنچه که در فرآیند زیستن دخیل بوده و آن را احاطه کرده و با آن در کنش است ، محیط زیست نامیده می شود . یعنی مجموعه شرایط و عوامل خارجی موثر بر زیست ، رشد و نمو و سالمتی انسان و سایر جانوران و گیاهان
*محیط زیست اصلی انسان را زیست کره تشکیل می دهد و آن الیه بسیار نازکی است که سطح کره زمین و پوشش خاکی آن را شامل می شود . این الیه حیات آفرین را بیوسفر و یا زیست کرده می نامند . همچنین موجودات زنده و محیط زیست پیوستگی و وابستگی وجود دارد و هیچ موجودی بدون محیط مناسب قادر به ادامه حیات نخواهد بود
-2 -3 ضرورت های ملی توجه به محیط زیست روستا
محیط زیست یکی از ابعاد حساس و آسیب پذیر روستاها می باشد که نسبت به شهرها کمتر تحت تأثیر آالینده های مختلف قرار گرفته است. ولی گسترش الگوی مصرف شهری و هجوم بعضی منابع آالیندۀ شهری به حریم روستاها و تغییر الگوی مصرف روستائیان زمینه های تخریب محیط زیست در روستاها را گسترش داده است. از سوی دیگر حفظ محیط زیست یک وظیفۀ همگانی و ملی است و هر شخصی و سازمانی بایستی در حیطه وظایف و مسئولیت های فردی و اجتماعی خود به حفظ محیط زیست حساسیت داشته باشد
امروزه نزدیک به 14 درصد از مردم کشور ما در نقاط روستایی و جوامع کوچک نیمه شهری و نیمه روستایی زندگی می کنند و با گسترش شهرنشینی حریم برخی شهرها تا نزدیکی های نقاط روستایی گسترش پیدا کرده است. بنابراین نمی توان حفاظت از محیط زیست روستا را به حال خود رها نمود. مدیریت و برنامه ریزی روستایی زمانی می تواند جامعیت داشته و به اهداف واقعی خود دست پیدا کند که بایستی به تمامی جوانب و مسائل و مشکالتی که روستائیان با آنها دست به گریبان هستند راه حل و چاره جویی داشته باشد. محیط زیست روستایی یکی از مسائل مهمی است که در برنامه های ملی بایستی توجه ویژ های به آنها بشود
-3 -3 تغییر الگوی مصرف و شیوه زندگی روستائیان
تا 14 سال اخیر روستائیان یک زندگی خودکفا و متکی به محیط خودشان را داشته اند. به ویژه تهیه و تولید مواد غذایی و عوامل وابسته به آن به شکل طبیعی بوده و آسیب های جدی به محیط زیست وارد نمی ساخته است. در گذشته روستائیان مواد غذایی خود را خودشان تولید می نمودند، ظروف مورد استفاده آنهااکثراً فلزی و سفالی بوده و برای تسهیل زندگی خود وابسته به تکنولوژی بومی و دانش بومی خود بوده اند. مراودات و ارتباطات اقتصادی و اجتماعی بین نقاط روستایی و شهری نیز در قالب این چهارچوب بوده است.
بنابراین هر آنچه تولید می کردند و پس از استهالک و سپری شدن تاریخ مصرف آن، بازیافت آن در طبیعت به سهولت انجام می پذیرفت. مواد سوختنی مورد استفادۀ آنها اغلب از هیزم و فضوالت حیوانی بوده و پسماندهای آن آسیبی به محیط زیست روستا وارد نمی ساخته است. البته این بدان معنا نیست که محیط زیست روستا در گذشته فاقد مشکالت بوده است بحث بر سر این است که امروزه بر اثر تغییر شیوه زندگی و الگوی مصرف در مناطق روستایی، روز گذشته بکلی دگرگون گردیده است.
بطوریکه رواج مصرف ظروف پالستیکی ، مواد شوینده و آالینده منابع آب و خاک مواد سوختنی فسیلی - نفت، گازوئیل و ... - و تولید مواد زائد جامد و رهاسازی آن در محیط روستا، اثرات و پیامدهای منفی بر محیط زیست روستا برجای می گذارد. جالب توجه اینکه تا 31 سال پیش هیچ برنامه و اقدامی از سوی متولیان مدیریت روستایی برای ساماندهی و مدیریت محیط زیست روستا در کشور ما وجود نداشت، فقط در بخش محدودی خانه های بهداشت روستایی توجهاتی به محیط زیست روستاها می نمودند. اما بایستی توجه داشت که محیط زیست روستا همانند محیط زیست شهری دامنۀ گسترده ای دارد و با توجه به تغییر شیوۀ زندگی روستائیان، بایستی طرح ها و برنامه های متناسب با این تغییرات برای حفظ محیط زیست روستا تدوین و اجرا گردد.
