بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به تراکم جمعیت و رشد روز افزون افقی وعمودی شهرها سعی می شود ساختمان ها را از لحاظ اقتصادی ، اجتماعی و خدمات شهری با تراکم بیشتر و در ارتفاع بنا کنند؛نتیجه نیز توسعه ی ساختمان های بلند مرتبه است که با کاربری های مختلف مورد بهر ه برداری قرار می گیرند. با ظهور این پدیده ها ،ضرورت ایجاب می نماید تا کلیه ی کار گزاران و متخصصان دست اندر کار،پیش بینی ها وتمهیدات لازم را در همه ی جهات؛از جمله ایمنی لحاظ کنند.
در این میان، رعایت اصول پیشگیری و حفاظت از حریق از اولویت و اهمیت ویژه ای برخوردار است و اقشار و آحاد جامعه نیز در جهت حفظ وحراست و جلوگیری از بروز خسارات جانی و مالی ملزم به رعایت قوانین و مقررات مرتبط در این زمینه هستند. توجه داشته باشید جهت پیشگیری از حریق لازم است ابتدا علل بروز حریق شناسایی شوند.روش های دستیابی به ایمنی از حریق عبارت است از:
-1 شناخت علل حریق و کوشش برای جلوگیری از بروز آن.
-2 شناسائی علل رشد و گسترش حریق و کوشش برای مصون و محفوظ ماندن در مقابل آن . -3 یادگیری اداره کردن - مهار - حریق و کوشش برای کنترل و خاموش نمودن آتش سوزی .
در همین راستا ما سعی داریم تا در این مقاله با بررسی علل عمده حریق شما را درجهت نیل به ایمنی بیشتر یاری دهیم
مقدمه
امروزه میدانیم دنیای پیشرفته صنعتی مدیون آتش است . آتش گرما می دهد روشنی می بخشد، کوره های صنایع را داغ می کند، پخت و پز را آسان میکند و بطور کلی میتوان گفت بدون آتش زندگی خیلی سخت و مشکل ، صنایع و کارخانجات تعطیل و برگشتن جامعه به زمان عصر حجر خواهد بود . بنابراین می بینیم که آتش خدمت بزرگی به دنیا و جهان بشریت کرده و به همین لحاظ از قدیم الایام مورد توجه و احترام بشر قرار گرفته است .
ضرب المثلی است که می گوید آتش خدمتگزار خوبی است اما ارباب بدی است ، یعنی هر کجا که ما خطر آتش را جدی نگیریم و یا آگاه به خطرات آن نباشیم هر لحظه ممکن است حریقی رخ دهد و هر آنچه را در پیرامون خود دارد بسوزاند
خطرات حریق همواره متناسب با پیشرفتهای تکنولوژی برق آسا منحنی صعودی می پیماید ، لذا پیوسته بر تعداد و شدت حریق ها و انفجارات و در نتیجه بر مقدار خسارات و تعداد تلفات و جراحات بمراتب افزوده می شود و دانش بشری با وجود قرنها تلاش پیگیر راه حل قاطعی برای خنثی کردن کامل حریق و انفجار نیافته است . اما بررسی آمارهای دقیق حریق توسط کشورهای مترقی ثابت نموده که بیش از 75 تا 80 درصد حریقها قابل پیش بینی و پیشگیری می باشد و در صورت استفاده صحیح از ادوات و تجهیزات آتش نشانی عصر حاضر و آموزش و تمرین واقعی کافی و مداوم می توان خسارات و تلفات حریقهای غیر قابل پیش بینی را نیز به حداقل ممکن کاهش داد .
پیش بینی و پیشگیری خطرات حریق ، ایجاد اطلاعات پر دامنه و عمیق علمی و فنی می نماید که از یک قرن پیشضرورت آن کاملاً احساس و به ایجاد رشته مهندسی حفاظت از حریق منجر گردید که همواره وسعت معلومات و اهمیت آن سیری صعودی داشته ، زیرا به ناچار بایستی با تکنولوژی روز همگام شود و با تهیه و تدوین انواع آئین نامه ها و استانداردهای معتبر و رعایت و اجرای آنها تا جایی که ممکن است از بروز حریقهای احتمالی کاسته شود .
حریق ممکن است به هر نوع ساختمان ، تأسیسات یا محوطه ای حمله ور شود ، هیچ خانه ، مدرسه ، اداره ، کارخانه، آزمایشگاه ،بیمارستان ، انبار ، جنگل ، مزرعه ،کشتی ، هواپیما ، قطار، خودرو و... نیست که از خطر آتش سوزی مصون باشد .
اگر چند سال در بجای معینی حریقی رخ ندهد علامت مصون بودنش از آتش نیست همانطور که اگر چندین سال شخصی بیمار نشود دلیل مصون بودنش از بیماری نمی باشد . پس آتش سوزی جنبه عمومی داشته در هر جا و برای هرکس امکان اتفاق دارد و اغلب متضمن خسارات سنگین مالی و تلفات و جراحات جانی است . باید در نظر داشت که حفاظت از حریق به هیچ وجه در انحصار سازمانهای آتش نشانی و یا واحدهای آتش نشانی نمی باشد . اینها اگر به وظایف خود خوب عمل کنند و وسایل کافی و تجهیزات به روز در دست داشته و آموزش و تمرین صحیح و مداومی نیز دارا باشند تنها کمک یار خواهند بود و حفاظت اصلی با خود اشخاص و صاحبان صنایع و حرف و مدیران سازمانها و دستگاههای مختلف دولتی و غیر دولتی است .
در غیر اینصورت به این ماند که شخصی بدلیل بیمه عمر بودن و وجود بیمارستان در شهر مربوطه به سلامت خود و پیشگیری از خطرات و تصادفات توجه نکند . بدیهی است که نتیجه ای جز تباهی نیست .
اصول و مبانی پیشگیری از حریق:
برای پیشگیری از آتشسوزی و مهار آن در زمان وقوع، وظفیه همه ما است که اطلاعاتی در خصوص شناخت آتش، نحوه وقوع و نیز استفاده از تجهیزات اطفا و مهارت کاربرد آنها را کسب کرده باشیم.
پروسه سوختن یک جسم زمانی شروع میشود که در حضور اکسیژن، درجه حرارت بر حسب نوع ماده به میزان کفایت برسد - درجه اشتعال مواد - . در عمل سوختن، اکسیژن مورد نیاز از هوا تأمین میشود. هرچه سطح جسم قابل سوختن، تماس بیشتری با هوا داشته باشد، عمل سوختن آسانتر و سریعتر انجام میشود. به همین دلیل است که گازها زودتر از مایعات و مایعات زودتر از مواد جامد آتش میگیرند.
در حریق ساختمانهای مسکونی، آتش در اتاقهای بسته با ملایمت شروع میشود و بعد از مدتی حرارت به حدی میرسد که لوازم موجود به درجه حرارت اشتعال میرسند و بعد یک مرتبه تمام اتاق شعلهور میشود. در بعضی موارد، اتفاق میافتد که حرارت به اندازه کافی بالا است ولی اکسیژن هوا کافی نیست؛ در این صورت دو حادثه رخ میدهد، یا شعلهور شدن متوقف میشود یا با باز شدن پنجره و شکستن در، یکباره هوا وارد و یکمرتبه انفجار رخ میدهد. این اتفاق برای بعضی از مأموران آتشنشانی نیز در هنگام مأموریت اطفا پیش آمده است.
بنابراین اولین قدم برای مهار و اطفای حریق، قطع ارتباط سه عامل آتشزا و جداسازی مواد سوختنی از میدان آتشسوزی است.
تحقیقات نشان داده علاوه بر سه عامل فوقالذکر، عامل چهارمی نیز در ایجاد آتشسوزی میتواند دخالت داشته باشد و آن عکسالعمل زنجیرهای بین مولکول جسم قابل احتراق و اکسیژن است. عکسالعمل زنجیرهای باعث شکستن و دوباره ترکیب شدن مولکولهای جسم قابل احتراق با اکسیژن محیط میشود و آتشسوزی به وجود میآید.
آتش سوزیها بر اساس نوع مواد سوختنی، طبقهبندی میشوند. شناخت نوع آتشسوزی و مواد سوختنی روشی است که توسط آن میتوان نوع کنترل و مهار آتشسوزی را تعیین کرد. این طبقهبندی ممکن است در کشورهای مختلف اندکی متفاوت باشد. به طور کلی آتشها به چهار دسته تقسیمبندی میشوند؛
آتشهای نوعA ، که آتشهایی هستند که از سوختن موادی که پس از سوختن از خود خاکستر به جا میگذارند، بهوجود میآیند. آتشسوزیهای ناشی از کاغذ، چوب، پارچه و پلاستیک و نظاریر آنها از این دسته هستند. برای خاموش کردن آتشهای نوع A بهترین ماده، آب است.
اولین قدم برای مهار و اطفای حریق، قطع ارتباط سه عامل آتشزا و جداسازی مواد سوختنی از میدان آتشسوزی است. آتشهای نوعB ، که آتشهای ناشی از مایعات قابل اشتعال هستند. نظیر نفت، بنزین، بنزن و....
آتشهای نوعC ، که آتشهای ناشی از جریان الکتریسیته هستند. مانند آتشسوزی ناشی از وسایل برقی که در اثر اتصالی، اضافه بار و... ایجاد میشوند .
آتشهای نوعD ، که آتشهای ناشی از سوختن فلزات قابل اشتعال نظیر سدیم، پتاسیم و... هستند. این آتش سوزیها اغلب در صنایع و در پروسههای تولیدی ایجاد میشوند.
آتشسوزی ناشی از گازهای قابل اشتعال و انفجار به دلیل اهمیت، جزء طبقه دیگری از آتش سوزیها مطرحند. آنچه در مورد گازها مهم است، مشکلات با ریسک بالای کنترل و جلوگیری از اشتغال یا انفجار آنها در زمانی است که در هوا منتشر میشوند. اما اگر گاز داخل مخزن باشد و آتشسوزی رخ دهد، با عملیات سرد کردن و جابه جایی آن در مراحل اولیه قابل کنترل است.
ایمنی از حریق در ساختمانها و اماکن به کمک تحقیق ، طراحی و مدیریت میسر می گردد ، دامنه مطالعاتی آن بسیار وسیع و شامل علوم مختلف در رشته های گوناگون می باشد. علاوه بر علوم فنی و تجربی در صنعت ساختمان ، از علوم اداری ، روان شناسی ، جامعه شناسی و دانش های مشابه نیز استفاده می شود که هر یک به نحوی و اندازه ای در آن سهیم هستند .
در عمل ، با علم و آگاهی به اینکه حریق ها چگونه بروز می کنند ، چطور گسترش می یابند و به چه نحوی می توان آنها را کنترل و خاموش نمود ،از طریق انجام برنامه هایی جداگانه برای فراهم نمودن ایمنی به شرح زیر میتوان اقدام نمود:
الف - تدوین و اجرای استانداردها و آئین نامه های پیشگیری از بروز حریق این گروه برنامه ریزی ها شامل تمام ملزومات و اقداماتی است که به نحوی موجبات آتش سوزی و بروز حریق را از میان بردارند . فعالیتهایی مانند کوششهای تحقیقاتی و تعلیماتی پیرامون مسائل گوناگون آتش گیری و آتش سوزی ، تهیه و تنظیم و آموزش توصیه ها و پیشگیریها ، توسعه روش های اداری و خدمات ایمنی و به طور کلی تمام اقداماتی که در مجموع به خاطر رو به رو نشدن با آتش سوزی بکار میروند ، از این زمره اند . این گروه فعالیتها معمولاً در مراکزی مانند دانشگاهها ، آزمایشگاههای آتش و حریق شناسی ، سازمانهای پژوهشهای علمی و صنعتی ، مؤسسه های تحقیقاتی و تهیه استاندارد و گاهی شرکتهای بیمه آتش سوزی انجام می گیرد ، این اقدامات همگی تحت عنوان ممانعت از حریق نام برده می شوند
