بخشی از مقاله
چکیده
عنصر کلیدی و یکی از حلقههای اصلی زنجیره حملونقل دریایی، کشتی یا بهعبارتدیگر، صنعت کشتیرانی است. این پدیده پیوسته با مخاطراتی برای تهدید و امنیت دریایی رویارو است، ازجمله حضور دوباره دزدان دریایی در عرصه دریاهای آزاد میباشد که موجب تحمیل خسارات هنگفتی بر صنعت کشتیرانی جهان و ایران و نیز ایجاد مخاطراتی برای صلح و امنیت بینالمللی شده است.
وجود منابع سرشار نفت و گاز و دیگر مواد معدنی در آبهای سرزمینی و فلات قاره ایران، وجود بیش از 3 هزار کیلومتر مرز آبی، انجام بیش از نود درصد تجارت جهانی ایران از طریق دریا، قرار گرفتن در قسمت شمال خلیج فارس، تنگه هرمز و دریای عمان و مجاورت با دریای خزر بیش از پیش، اهمیت دریا و حضور در دریای آزاد را برای کشور ما ضروری مینماید.
باتوجهبه اهمیت این مسیر دریایی برای اقتصاد ایران و جهان و عبور ناوگان تجاری و نفتکش ج.ا.ا از این منطقه و حضور ناوگان صیادی در شمال اقیانوس هند و دریای عمان و ضرورت تردد ایمن و دور از خطر، موجب شد تا سازمانهای دریایی کشور جمهوری اسلامی ایران با همکاری یکدیگر بکوشند تا امنیت کشتیرانی و حملونقل دریایی و نیز صلح و امنیت بینالمللی را حفظ کنند. در این مختصر سعی بر آن است که به بررسی عملکرد سازمانهای دریایی کشور برای مقابله با پدیده دزدی دریایی در پرتو تحولات حقوقی بینالمللی بپردازیم.
.1 مقدمه
امروزه دزدی دریایی ومشخصاً سرقت مسلحانه علیه کشتیهامجدداً به یکی از معظلات جامعه بینالمللی تبدیل شده و بهعنوان تهدیدی جدی علیه حیات دریانوردان، امنیت دریانوردی، محیط زیست دریایی و امنیت کشورهای ساحلی محسوب میشود؛ چنانکه بر روند کلی صنعت حملونقل دریایی تأثیرات منفی گذاشته و موجب افزایش هزینههای بسیاری - افزایش نرخ بیمه و توقف اجباری یا تعلیق فعالیت تجاری - گردیده است
در عصر ما نیز در نقشه جغرافیایی جهان مناطقی چون آسیای جنوب شرقی و شبه قاره هند، بنگلادش، اندونزی، تنگه مالاگا، تنگه سنگاپور، آفریقا، نیجریه، بنین، کوتنو، گینه، خلیج عدن، و دریای سرخ به جولانگاه دزدان دریایی مبدل شده است
در میان مناطق یادشده دزدی دریایی در سومالی حملونقل تجاری را بیشتر از همه تهدید میکند و درواقع، تهدیدی بالفعل و قابل توجه برای صلح و امنیت بینالمللی است . - Percy, Shortland,2011,2 - همچنین، دزدی دریایی در سواحل سومالی هزینه حملونقل از طریق خلیج عدن را بهطور چشمگیری افزایش داده است - Shortland, . - Vothknecht, 2011,2 درواقع، دزدان دریایی سومالی از طریق خلیج عدن، بین آبهای یمن و سومالی واقع شدهاند که به محموله کشتیهای غیرنظامی حمله میکنند
کشتیهای جمهوری اسلامی ایران به دلیل فروش نفت و صادرات محصولات خود به کشورهای حوزه مدیترانه و نیز واردات محصولات مختلف به کشور مجبور هستند از مسیر خلیج عدن و آبهای سومالی حرکت کنند. دزدان دریایی سومالی نیز تاکنون کشتیها و نفتکشهای ایرانی را بینصیب نگذاشته و برای نمونه، دو فروند کشتی ایرانی به نامهای ایران دیانت به مدت 63 روز و کشتی دیلانت به مدت 59 روز را به همراه پرسنل آن به گروگان گرفتند و در ازای باجهای کلان آزاد نمودند.
به طور تقریبی هفتاد درصد از مرزهای ما خشکی است، و سی درصد از مرزهای ما دریایی است و تنها هفت درصد از صادرات و واردات ایران از طریق خشکی صورت میگیرد - سیاری، تیر و مرداد . - 20 :1392 درواقع، بخش اعظم منافع ملی و منابع ما در دریا قرار دارد یا از طریق دریا تأمین میشود و درعینحال، بزرگترین تهدیدهای منابع، منافع و امنیت ملی ما از طریق دریاها متصور میشود - سیاری، مهر . - 110 :1392 برای نمونه، جمهوری اسلامی ایران در سال حدود 125 میلیون تن نفت خام صادر میکند که بیش از هشتاد درصد آن از طریق دریا صورت میپذیرد - سوری، - 59 :1389، که بیشتر آنها از طریق دریای عمان و خلیج عدن صادر میشود.
باتوجهبه اهمیت این مسیر دریایی برای اقتصاد ایران و جهان و عبور ناوگان تجاری و نفتکش ج.ا.ا از این منطقه و حضور ناوگان صیادی در شمال اقیانوس هند و دریای عمان و ضرورت تردد ایمن و دور از خطر، موجب شد تا سازمانهای دریایی کشور، از قبیل سازمان بنادر دریایی، به عنون تنها مرجع حقوقی در عرصه دریا و شرکت ملی نفتکش نیز با اتخاذ تدابیر امنیتی و در کنار آنها نیروی دریایی نیز با »پیشنهاد شورای امنیت ملی و تصویب مقام عظمای ولایت و فرمانده معظم کل قوا، از اردیبهشت 1388 با اعزام نخستین ناوگروه خود به آن منطقه این وظیفه مهم را بر عهده بگیرند
بیشک، ناوگان نظامی و قدرت نظامی دریاییعملاً، امنیت در دریا، که لازمه هر فعالیتی است، را به وجود میآورد تا ناوگان تجاری، نفتکش، شیلات و... فعالیتهای اقتصادی و بهرهبرداری از دریا و صنایع دریایی از نظر سختافزاری پشتیبانی این فرایند را محقق کنند.
مسئله اصلی پژوهش پیشرو این است که آیا سازمانهای دریایی کشور توانستهاند با تعامل و همکاری با یکدیگر، حفظ و حراست از خطوط مواصلاتی تجاری کشور را تحقق دهند؟ آیا توانستهاند با حضور در عرصه دریایی آزاد، ضمن رعایت موازین حقوق بینالملل، جمهوری اسلامی ایران را بهعنوان کشوری که در تحقق صلح و امنیت بینالمللی نقشآفرینی میکند معرفی نمایند؟ شیوه گردآوری مطالب در این پژوهش کتابخانهای است. و روش تحقیق نیز تحلیلی - توصیفی میباشد.
یافتههای تحقیق: یافته این تحقیق بر این مبناست که سازمانهای دریایی کشور با اجرای مقررات و موازین حقوق بینالملل و نیز با حضور در دریای آزاد، اثبات کردهاند که ضمن حفظ و حراست از خطوط مواصلاتی کشتیرانی، جمهوری اسلامی ایران را بهعنوان کشوری که حافظ صلح و امنیت بینالمللی است به جامعه بینالمللی معرفی نمایند.
.2 مفهوم دزدی دریایی از منظر حقوق بینالملل
.2-1 پیشینه دزدی دریایی
موضوع مقابله با دزدی دریایی امروزه از اهمیت بسیار زیادی دارد و شاید نخستین اسناد مربوط به این پدیده را میتوانیم در قرن سیزدهم پیش از میلاد ببینیم که این پدیده در طول سالها و قرنهای طولانی ادامه پیدا کرده است. آزادی دریانوردی چنان اهمیتی دارد که از دیرباز نه فقط در دریای آزاد، بلکه با محدودیتهایی در قالب عبور بیضرر در دریای سرزمینی و حتی در مواردی در آبهای داخلی دولتهای ساحلی پذیرفته و تضمین شده است.
البته، بر این آزادی دریانوردی در دریای آزاد استثنائاتی وارد است که مهمترین آن دزدی دریایی میباشد که در زمره قدیمیترین جنایت بینالمللی است. بههمیندلیل، انسان همراه با دزدی دریایی به اعماق یکی از کهنترین و درعینحال، مستمرترین حوادث دریاها کشانده میشود.
باتوجه به فجیع بودن جنایت دزدی دریایی، این جنایت نه فقط بحث استقرار امنیت در دریاها را مطرح میکند، بلکه سبب اعمال »صلاحیت جهانی« نسبت به دزدان دریایی میشود. چنین صلاحیتی هم در کنوانسیون 1958 ژنو درباره »دریای آزاد« و هم در کنوانسیون 1982 حقوق دریاها در قالب همکاری تمام دولتها برای سرکوب دزدی دریایی به هر شکل ممکن مشاهده شدنی است.
دزدی دریایی در طول قرنها با تساهل و تسامح و حتی در مواردی با رضای کمابیش ضمنی جوامع سیاسی و بعد دولتها روبهرو بوده است. حتی در مواقعی از این »جنایت« در تنظیم روابط قدرت نیز استفاده میشد.
