بخشی از مقاله
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر سرمایه اجتماعی بر عملکرد نیروی انسانی سازمان تبلیغات اسلامی استان خوزستانانجام شده است. بدین منظور پرسشنامه ای به منظور سنجش متغیرها طراحی شد و پس از اطمینان از پایایی و روایی ابزار اندازه گیری توسط آلفای کرونباخ، روایی محتوایی و تحلیل عاملی تاییدی در میان نمونهای متشکل از 146 نفر از یک جامعه 245 نفری در سال 1393، با استفاده از جدول مورگان و روش نمونه گیری تصادفی ساده، متشکل از کلیه کارکنان سازمان تبلیغات اسلامی استان خوزستان توزیع شد. دادهها با آزمون کولموگروف- اسمیرنوف، آزمون t تک نمونه ای، همبستگی پیرسون، رگرسیون و معادلات ساختاری به وسیله نرم افزارهایSPSS و LISREL مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین سرمایه اجتماعی و عملکرد نیروی انسانی رابطه معناداری دارد، بعبارتی بین بعد ساختاری، ارتباطی و شناختی سرمایه اجتماعی و عملکرد نیروی انسانی رابطه معناداری وجود دارد.
واژه های کلیدی: عملکرد نیروی انسانی، سرمایه اجتماعی، بعد ساختاری، بعد ارتباطی، شناختی.
مقدمه
در سالهای اخیر، ادارات توجه بیشتر به کارکنان و اعضای خود را آغاز کرده و روش های بهسازی محیط کار و تشویق کارکنان را جستوجو میکنند. این توجه از آنجا ناشی میشود که »انسان ارزندهترین سرمایه هوشمند« ادارات به شمار میرود. دستگاههایی که سرمایه هوشمند خود را از دست میدهند، شانس اندکی برای بقا دارند. برای ارج نهادن به این سرمایه عظیم، به مدیریت عملکرد و بویژه نظام ارزیابی عملکرد نیاز داریم. مدیریت عملکرد، به منظور آگاهی از مهارتها، تواناییها، دانش و رفتار کارکنان پیوندی راهبردی از طریق ارزیابی آنان فراهم میسازد. به این ترتیب، مدیریت ارشد در مورد چگونگی تأمین نیازهای کنونی و آتی سازمان خود آگاهی مییابد و نسبت به همسویی رفتار کارکنان در راستای تحقق اهداف، بازخورد مناسب میگیرد و در مییابد که آیا افراد، موارد لازم دستیابی به اهداف سازمانی را رعایت میکنند؟ آیا افراد از اینکه در تحقق اهداف سهیم هستند، احساس رضایت میکنند؟ آیا تشکیلات اداری، رفتارهای مورد نیاز برای تحقق اهداف استراتژیک و پیشرفت را شناسایی، تشویق و ترغیب می کند؟ و آیا سازمان فرهنگ سازمانی مطلوبی را تقویت میکند؟
بیان مسئله
عملکرد هر سازمانی، تابع عملکرد منابع انسانی آن سازمان و تعامل آنها با منابع، امکانات و تکنولوژی موجود در سازمان است. از سوی دیگر عملکرد منابع انسانی، تابع انگیزش و توانایی آنهاست. توانایی منابع انسانی خود تابع دانش شغلی و مهارت در کاربرد دانش مذکور در انجام وظایف و فعالیت های شغلی است. انگیزش منابع انسانی، تابع نگرش آنها و شرایط و موقعیتی است که در آن کار می کنند.تحقیقات موجود، نمایانگر این واقعیت است که بین انجام وظایف و مسئولیتهای اجتماعی یک سیستم اداری از یکسو و عملکرد واحد مدیریت منابع انسانی آن از سوی دیگر، رابطه های بسیار نیرومند وجود دارد. - حبیباله دعائی، . - 1387
سازمان ها تا زمانی که برای بقا تلاش می کنند و خود را نیازمند حضور در عرصه ملی و جهانی می دانند، باید اصل بهبود مستمر را سرلوحه فعالیت خود قرار دهند. این اصل حاصل نمی شود، مگر این که زمینه دستیابی به ارتقاء سرمایه اجتماعی امکان پذیر باشد - ون بارن لیرنا، . - 2011 بنابراین برای رشد و توسعه که پیش نیاز اساسی آن بهبود عملکرد سازمانها است، باید متغیرهای سرمایه اجتماعی شناخته شود و به بهترین نحو ممکن مورد بهره برداری قرار گیرد.در عصر حاضر، تأثیر و نقش سرمایه اجتماعی، در کنار سایر عوامل، می تواند نقش بسیار مهمی در موفقیت سازمان ها ایفا کند. سرمایه اجتماعی با ایجاد و گسترش شبکه های روابط جمعی و گروهی و تقویت همبستگی میان افراد سازمان می تواند در گسترش و تثبیت فرهنگ سازمانی مطلوب نقش بسیار مؤثری ایفا نماید.
در غیاب سرمایه اجتماعی، سایر سرمایهها اثر بخشی خود را از دست می دهند و بدون آن پیمودن راه های پیشرفت و تکامل فرهنگی، آموزشی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در سازمان ها ناهموار و دشوار خواهد بود.امروزه در کنار سرمایه های انسانی، مالی و اقتصادی، سرمایه استراتژیک دیگری در سازمان ها و جوامع، مطرح شده است با عنوان »سرمایه اجتماعی«، این مفهوم، از مفاهیم نوین در جامعه شناسی است که ارتباط بسیار نزدیکی با سرمایه انسانی به عنوان مهم ترین منبع سازمان ها دارد. سرمایه اجتماعی، بستر بسیار مناسبی را برای بهره برداری وبهره وری نیروی انسانی در سازمان های مختلف فراهم می آورد. از سوی دیگر، بهره گیری از سرمایه های دیگر سازمانی نیز در پرتو این سرمایه امکان پذیر است و همین نکته بر اهمّیت این سرمایه در سازمان اشاره دارد - الوانی، . - 1388
از سرمایه اجتماعی تعاریف مختلفی ارائه شده است. یکی از تعاریف مطرح این است که سرمایه اجتماعی مجموعه هنجارهای موجود در سیستم های اجتماعی است که موجب ارتقای سطح همکاری اعضای آن جامعه گردیده و پایین آمدن سطح هزینه های تبادلات و ارتباطات می شود - فوکویاما، - 1379، بانک جهانی نیز سرمایه اجتماعی را پدیده ای می داند که حاصل تأثیر نهادهای اجتماعی، روابط انسانی و هنجارها بر روی کمیت و کیفیت تعاملات اجتماعی است و تجارب این سازمان نشان داده شده است که این پدیده، تأثیر قابل توجهی بر اقتصاد و توسعه کشورهای مختلف دارد. سرمایه اجتماعی برخلاف سایر سرمایه ها به صورت فیزیکی وجود ندارد، بلکه حاصل تعاملات و هنجارهای گروهی و اجتماعی است و از طرف دیگر افزایش آن می تواند موجب پایین آمدن جدی سطح هزینه های اداره جامعه و نیز هزینه های عملیاتی سازمان ها می شود.
سرمایه اجتماعی را می توان حاصل پدیده هایی ذیل در یک سیستم اجتماعی دانست: اعتماد متقابل، تعامل اجتماعی متقابل، گروه های اجتماعی، احساس هویت جمعی و گروهی، احساس وجود تصویری مشترک از آینده، کارگروهی. برخی معتقدند این مفهوم به پیوندها و ارتباط ها میان اعضای یک شبکه، به عنوان منبع با ارزش اشاره دارد که با خلق هنجارها و اعتماد متقابل، موجب تحقّق اهداف اعضا می شود.سرمایه اجتماعی، نقشی بسیار مهم تر از سرمایه فیزیکیمادّی - - ، و انسانی در سازمان ها و جوامع ایفا می کند و شبکه های روابط جمعی و گروهی، انسجام بخشِ میان »انسان ها« و »سازمان ها با انسان ها« و »سازمان ها با سازمان ها« استو. بدون سرمایه اجتماعی، سایر سرمایه ها، اثرْ بخشی خود را از دست می دهند - سلیمی و همکاران، . - 1388ناهاپیت و گوشال با رویکرد سازمانی، جنبه های مختلف سرمایه اجتماعی را در سه طبقه جای می دهند: ساختاری، ارتباطی - رابطه ای - و شناختی - فرهنگی - .
بعد ساختاری: اشاره به الگوی کلی تماس های بین افراد دارد؛ یعنی شما با چه کسانی و چگونه دسترسی دارید؟ شاخص های بعد ساختاری شامل روابط شبکه ای، پیکربندی روابط شبکه ای و سازمان است - قلیچ لی، . - 1389
بعد شناختی - فرهنگی - : عنصر شناختی سرمایه اجتماعی اشاره به منابعی دارد که فراهم کننده مظاهر، تعبیرها و تفسیرها و سیستم های معانی مشترک در میان گروه هاست.
عنصر رابطه ای: عنصر رابطه ای سرمایه اجتماعی توصیف کننده نوعی روابط شخصی است که افراد با یکدیگر به خاطر سابقه تعاملاتشان برقرار می کنند. این مفهوم بر روابط ویژه ای مثل احترام و دوستی که افراد دارند و بر رفتارشان تأثیر می گذارد، تمرکز می کند. از شاخص های این بعد می توان اعتماد و صداقت، هنجارها، تعهدات و انتظارات و احساس هویت را نام برد - قلیچ لی، . - 1389
از آنجاییکه مطالعات انجام شده در سایر کشورها بدلیل تفاوت شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی قابل تعمیم به سازمانهای مورد نظر در کشورمان نمی باشند، لذا باتوجه به اینکه سازمان تبلیغات اسلامی و همچنین سازمانهای مردم نهاد بعنوان بالاترین مراکز ارائه برنامه های بصیرت دینی، فرهنگی، مذهبی، مراسم ملی هر شهر می باشند، لذا به منظور به انجام رسانیدن این وظایف خطیر، پویا و همچنین ارتقا و ارزیابی میزان کارایی و اثر بخشی، نیازمند ابزار مناسب جهت تعیین میزان عملکرد نیروی انسانی می باشند.
