بخشی از مقاله
چکیده
بعلت گسترش سریع صنایع، شهرنشینی و جوامع دیگر و سیستم حمل و نقل ، آلودگی صوتی به میزان قابل توجهی در سالهای اخیر افزایش یافته است. گیاهان بعنوان ارزانترین و طبیعیترین عناصر برای کاهش آلودگی صوتی محیط در مقایسه با عناصر سخت از جمله سیمان، فلز، پلاستیک و مصالح دیگر مورد توجه قرار گرفته است. هدف نهایی کنترل صدا افزایش آسایش، رضایتمندی و سلامتی افراد ساکن شهرها میباشد.
بعبارتی،کمربندهای سبز در شاهراهها،خیابانها به عنوان عوامل محافظت کننده اماکن مسکونی از آلودگی صوتی ناشی از تردد انواع وسایط نقلیه از مهمترین خدمات شهری فضای سبز به شمار می آید. براساس مطالعات انجام گرفته، درختان نسبت به سایر موانع هم ردیف خود در تقلیل آلودگی صدا از قابلیت بیشتری برخوردار بوده و موثر عمل میکنند.روشهای متعددی برای اندازهگیری اثرات عناصر منظر بر کاهش صدا در سالهای اخیر مورد مطالعه قرار گرفته است
این مطالعه تلاش دارد مهمترین روشهای رایج در این زمینه را مورد بررسی قرار دهد. نتایج بدست آمده از روشهای مورد بررسی نشان میدهد که عناصر سبز بعنوان یکی از عوامل کاهنده صوت در محیطهای شهری نهتنها با کاهش صوت بلکه با افزایش جذابیتهای بصری سطح تحمل افراد را نسبت به صوتهای مزاحم افزایش میدهد و نحوه ترکیب این گونه ها وجنبه های زیباشناختی آنها میتواند تاثیر مثبتی بر روی کاهش اثرات صوتهای مزاحم بر روی افراد داشته باشد.
مقدمه
صدای ناخواسته، یکی از مشکلات مشترک در بین شهرهای جهان است، مشکلی که بیشتر در روستاها و مناطق دورافتاده با گسترش شبکه های حمل و نقل موتوری گسترش یافته است
سر و صدا - Noise - صدای ناخواستهای است، که میتواند مکالمات را قطع کند یا باعث اذیت و آزار شود - Stansfeld & Matheson, 2003 - ، همچنین از آسایش فعالیتهای زندگی در محیط زیست ممانعت مینماید
امروزه سر و صدا بعنوان مشکل اساسی برای مردم تبدیل شده است، از آنجاییکه فرآیندهای صورت گرفته در منظر به طور غیر قابل اجتنابی با یکدیگر مرتبط هستند و الگوهای صدایی در منظر را منعکس میکنند، اکولوژی صوت با اکولوژی منظر برابری میکند
طبق نظر سازمان بهداشت جهانی، آلودگی صوتی سومین نوع خطر مهم آلودگی محیطی است. آلودگیها قبلاً فقط منحصر به آلودگی هوا - انتشار گازها - و آلودگی آب بود . - Khilman, 2004 - اما اخیراً، آلودگی صوتی بعنوان یکی از مهمترین اختلالاتی که بر زندگی انسان در مناطق شهری بر روی زمین تاثیر میگذارد، مطرح شده است. بعلت افزایش سریع صنایع، شهرنشینی و جوامع دیگر و سیستم حمل و نقل ، آلودگی صوتی به میزان قابل توجهی در سالهای اخیر افزایش یافته است
آلودگی صوتی به عنوان یکی از مخاطرات عمومی و یکی از عوامل مشکلات سلامتی جامعه هم در کشورهای توسعه یافته و هم در حال توسعه محسوب میشود . - Yang et al., 2010 - مطالعه نشان میدهد که فضای سبز نقش مهمی در جذب آلودگی هوا و خفیف تر کردن صدای محیط دارند
فضاهای سبز به حفظ تعادل و کاهش آلودگیها از جمله آلودگیهای هوا و آب کمک میکنند. روشن است که عناصر سبز در پارکها علاوه بر ایجاد فضای مناسب برای انجام فعالیت، نقش موثر و کارآمدتری در حفظ کیفیت فضاهای شهری نیز ایفا میکند . - Hami et al., 2011 - همچنین گیاهان برای جذب صدا در بخشهایی که دارای برگهای ضخیم ، گوشتی با تعداد زیادی از ساقه برگ دارند، موثر هستند. در واقع ، امواج صدا توسط برگها ، شاخهها، درختان دوساله و بوتهها جذب میشود. این ترکیب میزان بالایی از انعطاف پذیری و ارتعاش را به وجود میآورند. گیاهان در تصفیه هوا، تثبیت خاک، کاهش آلودگی آب و هوا و فیلترینگ صوت نقش مهمی را بر عهده دارند - . - Hami et al ., 2011 صدا توسط شاخهها و شاخههای درختان بزرگ منحرف و شکسته میشود
از آنجاییکه عناصر سبز بعنوان یکی از عوامل کاهنده صوت در محیطهای شهری به حساب میآیند قادرند نه تنها صوت در محیطهای شهری را کاهش دهند بلکه با ترکیب گونه ها و بالابردن جنبههای زیباشناختی و جذابیتهای بصری سطح تحمل افراد را نیز افزایش دهند. بعبارتی گیاهان منظر قادرند شدت صوت در محیط را متعادل یا مانع تاثیرات آن بشوند.
1-1ویژگیهای صوت
صوت در واقع به ارتعاش درآمدن منبع صوت و سپس حرکت امواج و نوسانهای فشار هوا از فرستنده به گیرنده است و برای تمایز اصوات از سه صفت بلندی، ارتفاع، طنین استفاده میشود که بلندی صوت با میزان حساسیت گ وش ارتباط مستقیم دارد. صدای بالای 65-80 دسی بل میتواند به گوش آسیب برساند و همچنین با سلامت ذهنی ، استرس و تنش فردی در ارتباط است
علاوه بر این، صدای ناخواسته در مدت زمان طولانی تاثیرات مخربی بر جسم و روح انسان خواهد گذاشت و آنگاه که تعداد و انواع فرستندههای ناخواسته در محیط زیاد میشود، آلودگی صوتی را به دنبال خواهد داشت - عرفانی، . - 1387 پیژانوفسکی و همکاران در سال 2011 طی پژوهشی اکولوژی کاهش صدا که از شش جزء تشکیل شده است را بشرح زیر بیان میکنند: - 1 اندازهگیری و تجزیه و تحلیل چالشها ؛ - 2 پویایی مکانی- زمانی؛ - 3ارتباط کاهش صدا با متغیرهای محیط زیست ؛ - 4 تاثیر گذاری انسان بر روی صداها ؛ - 5 تاثیرات صدا بر روی انسان ؛ - 6 تاثیر صداها بر اکوسیستم
آلودگی صوتی براساس منبع و ویژگیهای توزیع، تاثیر منفی بر سلامتی و آسایش انسان میگذارد، و براساس مدت و میزان تاثیر به چهار دسته طبقه بندی شده است:
- 1 تاثیرات فیزیکی همچون آسیب دیدن گوش
- 2 تاثیرات فیزیولوژیکی، مانند افزایش فشار خون ، بی نظمی ضربان قلب و زخم معده
- 3 تاثیرات روانشناسی، اختلالات ، خواب آلودگی و دیر به خواب رفتن، زود رنجی و استرس
- 4 تاثیر بر روی عملکرد کار، از قبیل کاهش بهرهوری و برداشت اشتباه چیزهایی که شنیده میشوند
تحقیقات نشان میدهد که صدا تاثیر منفی بر سلامتی ذهنی و روانی بر جای میگذارد و صدای محیط یک فاکتور بحرانی برای ایجاد سلامتی شهر به حساب میآید
-2-1 کاهندههای صوت مطالعات نشان داده است که حضور عناصر طبیعی در مناطق دارای صدا تاثیر متعادل کنندهای در پاسخ مردم به صدا دارد به همین علت، کاربرد درختان و درختچهها فقط برای زیبایی شهرها نیست، بلکه آنها قادرند صدای ناخواسته ایجاد شده از ترافیک و سایر منابع تولید صدا در مناطق مسکونی، مدرسه و محل کار را کاهش دهند که این یکی از مهمترین مزیت-های آنها به شمار میرود
بعبارتی گیاهان بعنوان ارزانترین و طبیعیترین عناصر برای کاهش آلودگی صوتی محیط در مقایسه با عناصر سخت از جمله سیمان، فلز، پلاستیک و مصالح دیگر مورد توجه قرار گرفته است. هدف نهایی کنترل صدا افزایش آسایش، رضایتمندی و سلامتی افراد ساکن شهرها میباشد
به عنوان مثال، گونه های چنار بعلت اینکه قادر هستند آلودگی صوتی را کاهش دهند در لبههای جادههای عمومی و شهری کشت میشوند
سرو صدای محیط در کیفیت زندگی، حتی زمانیکه صدا خیلی شدید نیست نیز جهت تحریک نشانههای فیزیولوژیکی و دارویی در مردمی که در آن ناحیه قرار گرفتهاند، تاثیر گذار است
ارتعاش امواج صوتی بوسیله برگها و شاخههای درختان جذب میشود. عواملی نظیر نور و دیوارههای متخلخل انعطاف پذیر در جذب صدا موثر میباشند. به همین جهت درختان در جذب صداهای ناخوشایند با داشتن ویژگیهای فوق تاثیر میگذارند. انبوه بودن درختان، چرمی بودن برگها و انعطاف پذیری شاخها اجازه میدهد که صداهای ناهنجار جذب درختان شوند. درختان در پخش و درهم شکستن صداها نیز موثرند.
- 1987 - Greya & Deneke دریافتند که در مناطق جنگلی میزان صدا را میتوان در هر فاصله 30 متری با فاصله و فراوانی حدود 1.000cps1 میتوان 7 دسی بل کاهش داد.
بطور کلی صداها از سه منبع »آواهای طبیعیٍ« از موجودات زنده مثل پرندگان، »صداهای طبیعیَ« از اجسام غیرزنده همچون رودخانه یا باد و نیز »صداهای غیرزنده و مصنوعیُ« که از ماشین ها و سایر وسایل انسان ساخت نشأت میگیرند، ایجاد شوند
گری و دنگ - 1987 - مطرح کردند که سه عامل میتوانند در چگونگی کنترل صدا بوسیله گیاهان تاثیرگذار باشند: - 1 نوع گونهها ، ارتفاع گیاه، تراکم و فاصله رشد - 2 فاکتورهای آب و هوایی - سرعت باد، دما و رطوبت - - 3 نوع صدا، منشأ و میزان شدت .
همچنین مطالعه دیگری بیان میکند که گیاهان قادرند میزان صدا را از طریق سه روش زیر کاهش دهند:
- 1 صدا میتواند به وسیله اندامهای گیاهی همچون تنهها، شاخه، شاخههای کوچک و برگها انعکاس یابد و پخش شود.گیاهان بسیار نزدیک به هم و تاج درخت رو به پایین، منجر به افزایش شدت صدا توسط پخش کنندههای روبه پایین می-گردد . - Lyon 1977 - انرژی صدایی از خط دید مابین صدا و گیرنده، زمانیکه در تعامل با گیاهان است و منجر به کاهش سطح میزان فشار میگردد، عبور میکند.
- 2 مکانیسم دوم، جذب است که توسط گیاهان انجام میشود این تاثیر میتواند به مکانیسم ارتعاش عناصر گیاهی توسط امواج صدایی باشد - 3 . - Tang et al., 1986 - مکانیسم سوم، شدت صدا، تاثیرات مخرب امواج صدایی را میتوانند کم کنند
