بخشی از مقاله
چکیده:
کودکی از دوران پر اهمیت زندگی آدمی است که به اعتقاد بسیاری از محققین زیربنای سایر مراحل زندگی میباشد با توجه به رشد شهرنشینی و تغیر ساخت خانوادگی، مهاجرت، زاغه نشینی، بیکاری عدم سیاست گذاری درست در مورد جمعیت و... شاهد بروز پدیده کودکان خیابانی میباشیم. این پژوهش با هدف شناخت و برسی مهمترین عامل اجتماعی موثر بر خیابانی شدن کودکان به انجام رسیده. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه کودکان خیابانی شهر تهران در زمان انجام پژوهش میباشد.
روش تحقیق ما پیمایش بوده، جامعه آماری تحقیق را کلیه کودکان خیابانی شهر تهران در زمان انجام پژوهش تشکیل میدهند که اطلاع دقیقی از آنها در دست نبود. به همین خاطر از نمونه در دسترس که خاص چنین مطالعاتی است بهره بردیم. و با 86 نفر از کودکان مزبور که در فروردین و اردیبهشت 1395 شناسایی شدند مصاحبه به عمل آمد. یافتههای تحقیق رابطه مستقیمی بین متغیرهای آنومی خانواده، مهاجرت و محل سکونت ، پایگاه اقتصادی اجتماعی با خیابانی شدن کودکان را آشکار ساخت.
مقدمه و بیان مسئله
افزایش نگرانیهای عمومی درباره مسایل مختلف اجتماعی هم از این رو که خسارت وصدمات زیادی به پیکره جامعه از ناحیه این مسایل رو به فزونی دارد وهم از آن رو که مقابله با آن نیز روز به روز دشوارتر می شود ، شناخت علمی دقیق مسایل اجتماعی را ضروری می سازد .پدیده جدیدی که به دنبال توسعه شهرنشینی به سرعت در حال گسترش است پدیده کودکان خیابانی است . اندیشه مطالعه وبررسی کودکان خیابانی بدون شک از سالهای گذشته توجه کارشناسان ومسایل اجتماعی را جلب کرده است واکنون گروه بیشتری به این مسئله اجتماعی توجه نشان می دهند
.طبق تعریف یونیسف واژه کودکان خیابانی به کلیه افراد زیر 18 سال اطلاق می شود که در خیابان از طریق گدایی، بزهکاری ، واشتغال به شغل کاذب فصلی ادامه زندگی می دهند وبسیاری از آنها بی سرپناه نیز محسوب می شوند ، یعنی خانه ای برای سکونت ، خواب واستراحت ندارند . در حال حاضر پدیده کودکان خیابانی ، پدیده شایع کلان شهرها بیشتر جوامع معاصر است وکشور ایران نیز از بروز این پدیده وپیامدهای اجتماعی ناگوار آن مصون نیست .
پدیده کودکان کار وخیابان به عنوان یک واقعیت اجتماعی ودر عین حال یک معضل اجتماعی امروز به مثابه یک بیماری اجتماعی دردناک ، حساس ودر عین حال مهم تبدیل شده است که باید در بررسی آن همه جوانب را هم در سطح کلان وهم در سطح میانه وخرد در نظر گرفت.به نقل از مدیر کل دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی کشور بر اساس آمارهای غیر رسمی بین یک تا دو میلیون کودک کار وخیابان وجود دارد
هزار کودک کار وخیابان توسط سازمان بهزیستی جمع آوری وسامان دهی شد. که 24 هزار و 700 نفر آنها مربوط به کلانشهر تهران بوده است . - امیر دیوانی ، . - 58 :1390و به نقل از رییس سازمان بهزیستی کشور در اولین سمینار کودکان خیابانی در سال 92 ، 2600 کودک خیابانی را سامان دهی کرده اند. که حاکی از شیوع این پدیده در کلان شهر تهران است .
ازجمله پیامدهای شیوع این پدیده دوری وجدایی جمعیتی از کودکان در وضعیت دشوار وآسیب پذیر از نهادهای اجتماعی کننده ، تربیتی وحمایتی مانند خانواده ، مدرسه ونهادهای جایگزین خانواده و روی آوردن آنها به انحرافات اجتماعی است .با توجه به آنچه که ذکر شد وجود کودکان خیابانی درواقع شیوع آسیب پذیری نسلهای بعدی جامعه است .به جرات می توان گفت که چنین جمعیتی از کودکان خیابانی درصورت نبود برنامه ریزی مناسب وصحیح موجد بحران های عظیم وغیر قابل کنترل در جامعه می شود .
بحران های که صرف نظر از ضایعات فکری ومعنوی ، آسیب های جدی به پیکره اقتصادی واجتماعی جامعه وارد خواهد آورد .لذا مطالعه آسیب شناسی و پی بردن به عوامل اجتماعی موثر بر پیدایش کودکان خیابانی یکی از گامهای اساسی در پیگیری از این مسئله اجتماعی است . آنچه مسئله این پژوهش را تشکیل می دهد در نهایت رسیدن به جوابی برای سوال اصلی زیراست که چه عوامل اجتماعی بر پیدایش مسئله کودکان خیابانی موثر است؟
ضرورت و اهمیت موضوع :
پدیده کودکان خیابانی ، مسئله شایع در بیشتر شهرهای بزرگ وکلان شهرهای جوامع معاصر است وکشور ایران نیز از بروز این پدیده وپیامدهای اجتماعی ناگوار آن مصون نیست ، برخی مطالعات مقدماتی که دراین زمینه صورت گرفته ، حاکی از روند رو به گسترش این پدیده در شهرهای بزرگ ایران است . چنان که بر اساس مطالعات مقدماتی که در سال 1377 توسط دفتر صندوق کودکان ملل متحد - یونیسف - درایران انجام گرفته ، شواهدی دال بر وجود گسترش این پدیده درتهران وسایر شهرهای بزرگ ایران به دست آمده است .
همچنین آمارهای مختلفی که بعضا به نقل از مسئولان بهزیستی ، شهرداری ، وکانون اصلاح وتربیت منتشر می شود وجود وگسترش این مسئله را در تهران تایید نموده است . وگسترش وشیوع فزاینده این پدیده در کلان شهر تهران ، امری انکار ناپذیر است .قدان اطلاعات و تحقیقات منظم آماری درباره کم وکیف این پدیده که از راهکارهای لازم برای یرنامه ریزی در زمینه اقدامات اصلاحی برای مقابله با آن است ضرورت مطالعاتی از این دست را آشکار می سازد .
از سوی دیگر با توجه به تحولات آینده کشور ،همچون ادامه رشد وافزایش سریع جمعیت در دهه های آینده ، روند فزاینده مهاجرت روستاها به شهرها وسکونت در حاشیه شهر تهران افزایش بار تکفل خانواده ها که زمینه مساعد گسترش پدیده کودکان کار وخیابان را فراهم می کند، ضرورت مطالعه و رسیدگی درباره این پدیده را بیش از پیش محرز می سازد . نکته دیگر که ضرورت پرداختن به این مساله را آشکار می سازد این است که شرایط خاص کودکان کار و خیابان به گونه ای است که بی توجهی و غفلت نسبت به پیا مد های گسترش آن ، میزان معضلات و انحرافات اجتماعی را در آینده افزایش می دهند .
شرایط کودکان خیابانی به گونه ای است که ایشان را به مستعد ترین و در دسترس ترین افراد برای انحرافات اجتماعی تبدیل می کند . پس غفلت از پدیده کودکان کار وخیابان و عدم مداخله در شرایط زندگی نابهنجار آنها ، آسیب ها و انحرافات اجتماعی را درجامعه بازتولید خواهد کرد .فرهنگ خیابانی و شرایط آسیب زای حاکم برزندگی خیابانی و فقدان نظارت وکنترل نهادهای جامعه پذیر کننده کودکان مذکور ، به گونه ای است که بیشتر آنها را به سمت کجروی ها وانحرافات اجتماعی متمایل می سازد .بنابراین ضرورت دارد عوامل اجتماعی موثر بر پیدایش کودکان خیابانی مورد بررسی قرار گیرد تا امکان تدوین تدابر پیشگیری ودرمان بوجود آید.
با توجه به مباحث مذکور در شهر تهران ضرورت پرداختن به این مسئله به دلایل زیر از اهمیت ویژه ای برخورداراست .-پدیده کودکان کارو خیابان در شهر تهران در حال کسترش روز افزون است .این گروه کودکان از محرومترین کودکان هستند که ازبیشترین حقوق اساسی خود بی بهره اند و ضرورت حمایت از آنها در چهارچوب وحمایت ازحقوق کودکان به شدت احساس می شود .-کودکان کار و خیابان به علت شرایط خاص خود به شدت مورد انواع سوء استفاده ها و آزارها قرار می گیرند و به سلامت جسمی و سلامت اجتماعی روانی آنها آسیب های جدی وارد می شود.
پیشینه پژوهش:
زندی - - 1380 در پژوهشی تحت عنوان آسیب شناسی کودکان و نوجوانان خیابانی در تهران با استفاده از روش تحقیق پیمایشی و میدانی و تکنیک مصاحبه و پرسشنامه و همچنین روش کتابخانهای مطالب مربوط به موضوع خود را جمعآوری کردند و برای تحلیل دادها و سنجش همبستگی میان متغیرها از آزمون x2 یا کای اسکوئر استفاده کردند که نتایج پژوهش انان نشان داد بین خانوادههای مهاجر، تحصیلات والدین، فقر و بیکاری سرپرست خانواده، اعتیاد والدین، و احساس امنیت با فرار کودکان از خانه هیچ رابطهای وجود ندارد.
هاشم زاده - - 1381 در پژوهش خود با عنوان بررسی عوامل موثر در بروز و شیوع پدیده کودکان خیابانی در شهرستان مشهد، هدف پژوهش خود را شناخت دقیق عوامل پدیده آورنده کودکان خیابانی وارائه راه حلهایی جهت کاهش و نیز جلوگیری از پیدایش کودکان خیابانی اعلام کردند. برای رسیدن به هدف خود نمونه مورد بررسی را 227 پرونده مربوط به کودکان خیابانی را انتخاب کردندکه از بین کلیه پرونده های موجود به طور تصادفی ساده انتخاب گردیده اند. در این پژوهش ابزار جمع آوری اطلاعات پرسشنامه بوده و از آمار توصیفی و استنباطی برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شده است.
نتایج نشان داد %66 -1 از کودکان خیابانی مورد بررسی با خانواده خود در ارتباط بودند و برای کار و کسب درآمد جهت امرار معاش از منزل بیرون و در خیابانهای آواره می شدند. -2 طی بررسی 6 ساله به عمل آمده حدود %30 خانوده های کودکان خیابانی سابقه محکومیت داشتند کهاحتمالاً یکی از دلایل خیابانی شدن کودکان وجود جرم در خانواده های آنان می باشد . -3 طی بررسی به عمل آمده تعداد %99 این کودکان عضو باند خاص نبودند و تنها %1 آنان عضو باند بودند. -4 تعداد %59 این کودکان از سواد برخوردار بودند که تعداد %30 ابتدایی و %12 آنان راهنمایی و بالاتر بودند . -5 حدود %60 آنان در سنین 9 -15 سالگی مصرف مواد مخدر را شروع کرده بودند
فشانی و همکاران - 1391 - در پژوهشی با عنوان »تحلیلی بر وضعیت کودکان خیابانی« به مطالعه سبک زندگی، فعالیتها، تجربیات، زمینههای خانوادگی، ویژگیهای تحصیلی و خصوصیات رفتاری آنان از نظرارتکاب جرم و نظایر آن میپرداخت. براساس یافتههای تحقیق، بیشتر کودکان کار و خیابانی مورد مطالعه، پسر، مهاجر، دارای میزان درآمد پایین و والدین معتاد و کسانی هستند که توسط والدین مورد آزار جسمی قرار گرفتهاند وبیشتر به کار دست فروشی مشغول هستند.
