بخشی از مقاله
چکیده
تمدن انسان ساز اسلام بر اساس آموزههای اصیل الهی پایه گذاری شده است و همچون دیگر جوامع و تمدنها از آفت انحراف مصون نمانده و با گذر زمان از اهداف اصلی و بنیادین، همچنین از روشها و عملکرد حقیقی خود فاصله گرفته است. شناسایی عوامل دخیل در این مسئله از منظر قرآن از آن جهت که آخرین و جامعترین ذخیره خداوند سبحان است، مورد اهمیت میباشد.
این نوشتار با تحلیل آیات قرآن به بررسی عوامل انحراف تمدن اسلامی برآمده و مهمترین عوامل بیرونی انحراف را توطئههای دشمنان خارجی و کینه توزیهای اهل کتاب دانسته و مهمترین عوامل درونی انحراف را چنین بر شمرده است: سرپیچی از فرمانهای رهبر صالح، فساد نخبگان جامعه، جهل و بی بصیرتی، تسامح در دینداری و لذت طلبی.
مقدمه
پیامبر خدا صلی الله علیه و آله به عنوان نمونه کامل و اسوه حسنه در ظهور و اعتلای تمدن بزرگ اسلام توانسته است برای بشریت روح ایثار، فداکاری و گذشت را جایگزین فرهنگ جاهلیت عرب کند و این حقیقت را به اثبات رساند که هر گاه دین با چهره واقعی و آموزههای زلال وحی در جامعه عملی شده زمینه ساز شکوفایی و رشد تمدن انسانی فراهم گشته است، ولی در صورت عدم توجه به آنها جامعه دچار انحراف شده و از مسیر اصلی خود باز میماند. در اینجا سوالی مطرح است که از منظر قرآن چه عواملی باعث شده تا این جوامع از دستیابی به اهداف اصلی خود بازمانند؟ و چه مواردی میتواند باعث انحراف تمدن اسلامی از مسیر اصلی خود گردد؟
بی شک پاسخ به این سؤال راه را برای جلوگیری از ورود عوامل انحراف و درمان در موارد بروز آن کمک خواهد کرد. برای پاسخ به این سؤال ضرورت دارد که این عوامل شناسایی شده و تمدن اسلامی با حداکثر توان خود، از این خطرها برحذر باشد تا در مسیر صحیح به سوی کمال مطلوب خود حرکت نماید. بررسی این آسیبها از دیدگاه قرآن کریم با توجه به نگاه فرابشری به موضوعات، جامعیت و جاودانگی آن اهمیت دوچندانی دارد
بویژه اگر با تحلیل آیات و تبیین آیات صریح و غیر صریح در این زمینه به موضوع پرداخته شود. با بررسیهای به عمل آمد مشخص میشود که پژوهشهای انجام شده در این زمینه بسیار کم است به طوری که کتب نوشته شده در باره انحراف تمدن اسلامی و مقالات منتشر شده در این زمینه به صورت محدودی به بحث پرداختهاند و هیچ یک از آنها به طور مستقیم به موضوع انحراف تمدن اسلامی از دیدگاه قرآن کریم نپرداخته است. از این رو نوشتار حاضر دارای جنبه نوآوری نیز خواهد بود.
-1 مفهوم شناسی
-1-1 تمدن
از دیدگاه واژه شناسان عرب، واژه »مدینه« از »مدن بالمانک و مدوناً « به معنای »اقامت« است وظاهراً شهر را از آن رو »مدینه« گویند هک مردم در آن اقامت دارند؛ امّا تمدّن«» بمعنی خروج از جهل و ورود به راه و رسم انسانتی و ترقّ ی است. چناچه بعضی مدینه را از »دان یدین« دانسته و میم آنرا زاید گرفتهاند.
تمدّن«» در لغت به معنای شهرنشینی و تخلق به اخلاق اهل شهر و انتقال از خشونت و جهل به حالت ظرافت و انس و معرفت، انتظام شهر نمودن و اجتماع اهل حرفه ومجازاً به معنای تربیت و ادب میباشد
افزون بر این، مؤلف کتاب »التحقیق« واژه »مدن« را مأخوذ از لغت عبری و سریانی دانسته و واژه مدین و مدینه را مشتق از مادّه »دین« و به معنای پذیرش و خضوع در برابر برنامهها، قوانین و مقررات میداند
صاحبنظران با تکیه بر معنای لغوی برای تمدن تعاریف اصطلاحی مختلفی ارائه کردهاند که همانند بسیاری دیگر از مفاهیم رایج در علوم انسانی معنای مورد قبول همگانی پیدا نکرده است
