بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با به کارگیری شیوه اسنادی و بهره گیری از روش توصیفی - تحلیلی به بررسی مراحل گفتمان سازی قرآن در باب مبارزه با مفسده ی اقتصادی ربا پرداخته است. ماهیت ربا این گونه تبیین شد که عبارتست از افزونی خاص که در مال و ثروت به وجود می آید به طوری که یکی از مهمترین مفاسد اقتصادی را شکل می دهد که قرآن کریم برای اقتصاد جوامع معرفی نموده است و به شیوع و ترویج آن در جوامع هشدار داده که زمینه ی فروپاشی جوامع از طریق استثمار انسان از انسان، تضییع حقوق افراد فقیر توسط سرمایه داران و رکود و کاهش فعالیت های اقتصادی را فراهم می کند.
نتایج پژوهش نشان می دهد که به رغم جدید بودن طرح مسئله ی گفتمان سازی قرآن در جهت مبارزه با ربا، با توجه به اهمیتی که اقتصاد در جوامع بشری دارد و تمام جوانب بشری را تحت شعاع قرار می دهد و قوام جامعه به اقتصاد آن است و بروز مفسده ی ربا چه پیامدهایی خواهد داشت به این مهم پرداخته شده است.
گفتمان سازی، طراحی مطلوبیت های اقتصادی تشخیص داده شده بنا بر آموزه های قرآن است تا ارزش ها و هنجارهای قرآنی در جامعه حفظ شود و یک اندیشه دینی به ادبیات رایج جامعه و زندگی مردم تبدیل شود. به این منظور، گفتمان سازی قرآن برای مبارزه با مفسده ی ربا به روش تدریجی است که ابتدا با شناخت و معرفی جامعه آغاز شده و سپس با تبلیغ و الگوسازی ارزش ها و فرهنگ سازی و تبیین پیامدها به گفتمان سازی پرداخته شده است.
-1 مقدمه
قرآن، کتاب هدایتی است که ضامن سعادت انسان ها و اصلاح جامعه بشری است و مهمترین و استوارترین روش ها برای تبیین برنامه زندگی را پیش پای انسان می نهد. از روش های موثر مذکور در قرآن، طرح مفاسد اقتصادی و بیان راهکارهای مقابله با این معضل اقتصادی است. در این میان، موضوع ربا از جمله آفات اقتصادی جوامع بشری بوده که از قدمت بسیاری برخوردار است که در بین ادیان الهی بزرگ نیز وجود داشته است.
ربا به عنوان یکی از مصادیق کسب حرام و از گناهان کبیره در قرآن به شمار می رود. خداوند در قرآن، ربا را به شدت نهی نموده است تا جایی که عمل به این گناه کبیره اعلان جنگ با خدا و رسول - ص - بیان شده است به طوری که گناهان کبیره دیگر تا این حد مورد مذمت و نکوهش واقع نشده اند.
علت تأکید قرآن بر نهی و مذمت ربا این است که به دلیل آثاری که در حوزه های مختلف اقتصادی، اعتقادی، اخلاقی بر جوامع بشری وارد می آورد مانند اینکه ربا بنیان دین و نظام اجتماعی را مختل می سازد و بهم زننده ی نظام اقتصادی معتدل است سبب بروز فاصله طبقاتی در جامعه می شود. بر این اساس،سوال اصلی این است که گفتمان سازی قرآن در جهت مبارزه با ربا چگونه است؟ مقاله حاضر تلاشی در جهت پاسخگویی به سوال مهم فوق است که با استناد و تأمل در آیات قرآن به انجام رسیده است.
-2 ادبیات نظری تحقیق
-1-2 ربا در لغت و اصطلاح:
ربا، مصدر ثلاثی مجرد از مادهرَبا» یَربوا« به معنای زیاده است؛ خواه این زیاده در مال و ثروت باشد یا موارد دیگر
راغب اصفهانی معنای لغوی ربا را زیاده بر سرمایه معنا نموده است. ولی ربا از نظر اصطلاحی و شرعی به هر نوع زیاده ای گفته نمی شود، بلکه به یک نوع زیاده و افزونی خاصی که با وجود شرایط ویژه، در مال و ثروت پدید آید، اطلاق می گردد
