بخشی از مقاله
چکیده
معماری خلق فضاست،یک معمار امکان این را دارد که با طراحی خود احساسات و تجربیاتی متفاوت در آن مکان ایجاد کند و به آن معنا ببخشد.این تفاوت ها به سبب عوامل مختلفی به وجود می آید که تعدادی از آن ها عبارتند از رنگ،نور و طبیعت.جهان مملو از رنگ است و این رنگ ها در کنار هم ترکیب هایی زیبا می افرینند.طبیعت دریای بیکران رنگ وزیبایی است، اما هیچ یک از این رنگ ها و زیبایی ها بدون وجود نور قابل روئیت نیستند.زیرا نور است که با تجلی متافیزیکی خود بر فیزیک اجسام به آن ها معنا می بخشد.
معماران گذشته ی ایران زمین از سه عنصر نور- رنگ و فضای سبز آگاهی کامل داشتند و از آن ها در معماری خود به خوبی استفاده میکردند. قبل از تولد کاشی کاری در ایران مردم بنا های خود را با رنگ کردن و نقاشی تزین می کردند و این حاکی از قدمت این عناصر در معماری است.همان قدر که رنگ و نور در بنا از خواص مفید زیادی برخوردار هستند استفاده ی نا به جا و ناردرست از آن ها عواقبی به همراه دارد که ممکن است موجب اختلالاتی در سیستم عصبی بدن شود.
از این رو بررسی و مطالعه ی دقیق این عناصر و تاثیرات روانشناسانه ی آن ها بر انسان در جهت به کار گیری این عناصر در بنا حائز اهمیت است.در این مقاله که از نوع کاربردی میباشد قصد بر آن است که با تکیه بر استدلال های علمی و در نظر گرفتن سه عنصر نور- رنگ و فضای سبز در معماری به خصوص معماری اماکن تفریحی نظیر کافه دربیابیم که تا چه حد به کارگیری این عوامل در بنا به جلب مشتری این مکان ها کمک میکند.
بیان مساله
امروزه متاسفانه به دلیل درک نادرست از واژه ی مدرن و تقلید کور کورانه ی برخی از معماران از بناها ی غربی صورتی این چنین به شهر های ما داده است.حال آن که اگر نگاهی به گذشته کنیم و رمز موفقیت معماری آن زمان را واکاوی کنیم عملا به کلید حل مشکلاتمان رسیده ایم.ایرانیان باستان چنان ماهرانه به این مساله واقف شده بودند که به نوعی بنا را همچون تصویری از طبیعت میپنداشتند.توسط آب تصویر بنا را که با طبیعت گره خورده بود زیبا تر نمایان میکردند و با رنگ و نقاشی به آن جلا میبخشیدند.
بنای معماری را در میان طبیعتی همچون باغ با رنگ های گوناگونش محصور کرده ونور طبیعی را که از میان شاخه و برگ های درختان وگیاهان عبور میکند به نوعی فیلتر کرده تا فضایی متفاوت ایجاد کند.ایرانیان مفهوم زمان را به خوبی درک کرده بودند و از آن در بنا های خود استفاده می کردند به طور کلی یک بنا به همراه فضای سبز اطرافش در فصول مختلف سال و در ساعات مختلف شب و روز حس های متفاوتی به شخص میدهد.
طراحی اماکن تفریحی هر روزه دستخوش تغییرات و نوآوری است. - - 1معماران سعی دارند تا در این نوع طراحی ها نهایت خلاقیت خود را به کار گیرند تا نتیجه ای منحصر به فرد به دست اید. امروزه متقاضیان کافه ها به طور چشمگیری در حال افزایش اند و رقابت تنگاتنگی را بین صاحبان این مکان ها به وجود اورده اند و در این بحث به جز کیفیت غذاها و موسیقی که در آنجا پخش میشود،مبحث معماری آن مکان ها از اهمیت فوق العاده بیشتری برخوردار است.به بیان دیگر مردم به دلیل حس شیفتگی که به آن مکان دارند آنجا میروند تا حریم امنی را برای وقت گذراندن با دوستان و خوردن یا نوشیدن پیدا کنند و علاوه بر درک آن مکان درونش خاطره بیافرینند
برای اینکه بتوانیم در معماری خود حس ادراک حوادث محیط را به کاربران القا کنیم نیاز است که نسبت به علم روانشناسی محیط آگاهی داشته باشیم.آغاز روانشناسی محیط معمولا سال های 1966-1961 که اولین کنفرانس های روانشناسی محیط در آمریکا برگزار شده عنوان شده است.
در روانشناسی محیط به آداب و رسوم و ارزش های اجتماعی-فرهنگی توجه میشود.با علم بر آین که امروزه مردم گرفتار زندگی هایی مدرن و ماشینی شده اند و مشکلات زندگیشان محور اصلی ذهن آن ها را در بر گرفته لازم است تا با طراحی محیطی گرم و صمیمی که بتواند تاثیرات مثبتی بر روی روان افراد حاضر در آن مکان بگذارد تا حدودی به سلامت روحی روانی جامعه ی خود کمک کنیم.
رنگ یکی از عوامل تاثیر گذار بر انسان است.رنگ ها میتوانند تامین کننده ی نیازهای روحی انسان باشند. یکی از حواسی که به انسان در درک فضا مستقماًی کمک میکند حس بینایی است و این حاکی از اهمییت کاربرد مناسب رنگ در فضا است
یکی دیگر از عوامل تاثیر گذار معماری بر انسان نور است.نوری که به رنگ ها معنا می بخشد و آن ها را از هم متمایز میکند.نور یکی از برجسته ترین خصوصیات معماری است که اگر به درستی آن را به کار گیریم نتیجه ای شگفت به ما میدهد
با استفاده از نور میتوانیم بحث زمان را در بنای خود معنا ببخشیم و آن را در ساعات مختلف شب و روز از هم متمایز کنیم .مورد دیگری که در این مقاله به آن پرداخته ایم فضای سبز است.انسان از طبیعت امده است و به آن باز میگردد متاسفانه انسان مدرن تنها به فکر بهره جویی از طبیعت است و با ویژگی ها و انرژی های آن آشنایی ندارد .
فضای سبز و به طور کلی طبیعت تاثیرات مثبت فراوانی می تواند بر انسان ها از لحاظ جسمی و روحی بگذارد و بسیاری از این مشکلات را حل کند. - - 5با وجود اینکه در اکثر موارد جای کافی برای ایجاد فضایی سبز موجود نیست می توان از گلدان های کوچک و گیاهان آپارتمانی برای جبران این کمبود استفاده کرد.با توجه به موارد بالا در کافه ها نیز ایجاد فضایی سبز هرچند کوچک حائز اهمیت است.
این فضاهای سبز میتوانند یاداور طبیعت از یاد رفته در ذهن افراد مراجعه کننده به این مکان ها یعنی کافه باشند و به آن ها حسی متفاوت از زندگیصرفاً مدرن خود دهند.هدف اصلی این مقاله بررسی عوامل تاثیر گذار در معماری کافه ها به منظور جلب مشتری بیشتر است و با توجه به افزایش این مکان ها در سطح شهر اهمییت این موضوع که باید طراحی آن ها با فکر بیشتری صورت گیرد نمایان می شود.
بدین منظور در راستای انجام تحقیق سوالات مطرح زیر میشوند:
- چگونه میتوان با استفاده ازرنگ در بنا و روش های روانشناسانه به منظور جلب مشتری بیشتر در کافه تدابیری اندیشید؟
- آیا نور در فضا در ادراک شخص از بنای طراحی شده تاثیر دارد؟
- آیا میتوان با استفاده از فضاهای سبز حس آرامش بخش بازگشت به طبیعت را درون شخص زنده کرد؟
- چگونه میتوان شخص را برای مدت کوتاهی از مشغله هایش جدا کرد و به آن آرامش بخشید؟
پیشینه ی تحقیق
رنگ معنا بخش زندگی است و اگر رنگ نباشد زندگی بی معناست.میتوان گفت که رنگ ها فرزندان نوراند زیرا اگر نور نباشد رنگی وجود ندارد.برای اولین بار اسحاق نیوتون در سال 1676 با آزمایش منشور بلورین و عبور دادن نور خورشید از آن طیفی از رنگ ها را به دنیا شناساند. در این طیف همه ی رنگ ها به جز ارغوانی وجود داشتند.این رنگ ها شامل قرمز- نارنجی ، زرد ، سبز ، آبی و بنفش هستند.
می توان گفت که طبیعت بهترین منبع الهام گرفتن برای کاربرد رنگ ها است،مثلا جنگل سبز در بهار،درختان در پاییز و درختان پوشیده شده از برف در زمستان هیچگاه خسته کننده نیستند و بر عکس همیشه آرامش بخشند و انسان از دیدن آن ها لذت میبرد. یکی از راه های ایجاد ترکیب های رنگی مناسب با روحیات انسان الهام گرفتن از رنگ های یک منظره ی طبیعی و به کار بردن آن رنگ ها در فضا است. .رنگ ها بسیار تاثیر گذاراند و با بیننده تماس عاطفی و احساسی بر قرار میکنند بنابراین آگاهی از خواص آن ها در طراحی الزلمی است. - - 7 نور اصلی ترین محور زیبایی شناسی در عرفان و معنا است
نور هم مانند رنگ به فضا حیات میبخشد و به عبارتی میتوان گفت که این دو مکمل یکدیگر هستند.نور پاسوخگوی بسیاری از نیاز های فیزیکی و روحی بدن ماست. هرجا که پای سلامتی انسان در میان است،اهمییت موضوع دوچندان می شود بنابراین نور گیری فضای داخلی بسیار مهم است زیرا مرتبط با سلامتی انسان است. - - 8نور عنصر ی بنیادین است که حال و هوا و عاطفه ی انسان را دگرگون میکند و قادر به تاثیرگذاری بر ادراک حسی در رفتار انسان است.
کم و زیاد شدن نور بر انسان تاثیر می گذارد و عدم نور مناسب سبب ایجاد اختلالات عصبی و روانی می شود. - - 9 البته نورپردازی مناسب آن است که هم از نور طبیعی در ساعات مختلف شب و روز و هم از نور مصنوع در فضا به بهترین نحو استفاده گردد. میتوان گفت که نور طبیعی و کیفیت آن با میزان بازشوهای فضا رابطه ی مستقیم دارد که باز هم هنگام طراحی باید به جهات جغرافیایی آن مکان توجه کرد زیرا چیدمان فضا یابد با میزان و نوع نورگیری هماهنگ باشد.
از دیرباز تا کنون طبیعت منشا انرژی بوده است و همیشه در ادیان و فرهنگ های مختلف از خواص گیاهان استفاده میکردند.فنگ شویی مثالی مناسب برای این مبحث است.گیاهان ویژگی های مختلقی دارند و به انسان ها نیرویی تازه میبخشند. آن ها با انرژی انسان ها و انرژی های کیهانی ارتباط دارند،در تنیجه تاثیر به سزایی میتوانند بر انسان بگذارند.
استفاده از گل های طبیعی و گیاهان در فضای داخلی علاوه بر زیبای خاصی که به فضا میبخشد طراوت و شادابی به آن مکان هدیه میکند و به نوعی طبیعت را به خانه می آورد
روش تحقیق
در این پژوهش که از نوع کاربردی است تلاش می شود تا با تکیه بر شیوه ی توصیفی و مطالعات میدانی تاثیرات حاصل از رنگ،نور و فضای سبز را در مکان های عمومی نظیر کافه ها بر روان اشخاص و رفتار آن ها در این مکان ها مورد مطالعه قرار دهیم.در این تحقیق تهیه ی داده ها و جمع آوری اطلاعات به دو روش کتابخانه ای و میدانی انجام شده است.
در گام اول تحقیق، داده ها و اطلاعات علمی با استناد بر کتاب ها،نشریات ومقاله های معتبر جمع آوری شده اند و در مرحله ی بعدی به منظور تحلیل دقیق تر با استفاده از روش جمع آوری داده به صورت میدانی توانسته ایم اطلاعات مفیدی را گردهم آوریم و از آن ها در این تحقیق بهره جوییم.
یافته های پژوهش رنگ
معمولا رنگ در هر فضایی نخستین تاثیرگذار است زیرا با بیننده تماس احساسی و عاطفی بر قرار میکند.می توان گفت اگر از راه و روش ترکیب و استفاده از رنگ ها را به خوبی مطلع باشیم بدون شک رموز طراحی موفقیت آمیز را کشف کرده ایم.هر رنگ تاثیرات متفاوتی بر انسان می گذارد به همین خاطر است که هر کس رنگی خاص را دوست دارد به بیان دیگر انتخاب رنگ از طرف شخص رابطه ی مستقیم با شخصیت او دارد.
از دیرباز تا کنون از رنگ برای درمان بیماری ها استفاده می کردند زیرا آن را معجزه ای برای تغییر حالات روانی فرد می پنداشتند - . - 14در این جا به بازگو کردن ویژگی ها و خواص برخی از رنگ های مناسب برای مکان های تفریح عمومی مانند کافه ها می پردازیم.
رنگ سبز
سبز،اصلی آرامش بخش در دکوراسون است و شاید دلیلش ارتباط با طبیعت آرام و در عین حال سرزنده باشد.سبز، رنگ تعادل و همدلی است. این رنگ در فضا از ترکیب دو رنگ زرد و آبی به و جود می آید،زرد که نشانه ی تنوع وکنجکاوی و آبی نماد سردی و یکنواختی است پس رنگ سبز این دو را به تعادل می رساند واجباراً آرامش بخش و متعادل است .رنگ سبز سموم را از بدن پاک کرده و در نتیجه باعث هماهنگی جسم،ذهن و روح میشود.همچنین گفته شده که این رنگ در درمان بی خوابی،فشار خون بالا و اختلالات عصبی تاثیر بسزایی دارد که همه حاکی از ویژگی آرامش بخش بودن آن دارد.
رنگ ابی
رنگ آبی نمادی از آرامش کامل و خوشنودی است.این رنگ از لحاظ سمبلیک شبیه به دریا،باران،اشک و طبیعت زنانه می باشد .ادراک حسی آن طعمی شیرین و ملایم دارد.این رنگ برای روح تحلیل یافته ی انسان مدرن مرهم مناسبی است زیرا آبی مظهر ابدیت و سنت های گذشته و پایدار می باشد.رنگ آبی می تواند ملایم یا تند باشد با این حال باز هم شادی بخش است و فضایی آرام،متفکرانه و آرزومند را به وجود می آورد.این رنگ برای درمان تپش قلب،بی خوابی،استرس و تسکین دهنده ی سیستم عصبی بدن تاثیرگذار است.
رنگ زرد
رنگ زرد نمادی از گرمای دلپذیر نور آفتاب است و درون آن روشنی،شادمانی،تسکین و انبساط خاطر است.اگر این رنگ در فضای داخلی استفاده شود،امید را در شخص افزایش می دهد و حس کنجکاوی وی را تحریک می کند اما اگر بیش از حد از این رنگ استفاده شود فرد حاظر در مکان احساس انزوا و سردی می کند.رنگ زرد سیستم اعصاب و عضلات را تحریک می کند.
رنگ قرمز
قرمز رنگی بسیار تاثیر گذار است هم عشق و هم نفرت را در بر دارد.این رنگ نمادی از قدرت،ثروت، تجمل و هیجان است.رنگ قرمز آرامش بخش و تسکین دهنده نیست بلکه پویا و محرک است.این رنگ با سرما مبارزه کرده و به محیط گرما می بخشد همچنین باعث بالا رفتن گردش خون نیز می شود.