مقاله عوامل تعیین کننده سودآوری بانک‌های تجاری ایران

بخشی از مقاله

چکیده

امروزه بانکداری یکی از  فعّالیّتهای اقتصادی مهم به شمار میآید. بانکها از یک طرف با ساماندهی و هدایت دریافت و پرداختها، مبادلات تجاری و بازرگانی را تسهیل کرده و موجب گسترش بازارها و رشد و شکوفایی اقتصادی کشور میشوند و از سویی دیگر با تجهیز پساندازهای ریز و درشت و هدایت آنها به سمت بنگاههای تولیدی، تجاری سرمایههای راکد را به عواملمولّد تبدیل میکنند، و آن دسته از عوامل تولید را که به دلیل عدم سرمایه، بیکار هستند یا با بهرهوری پایین کار میکنند، به سمت اشتغال کامل با بهرهوری بالا سوق میدهند و بالاخره بانکها به عنوان یکی از عواملمهمّ سیاستهای پولی و مالی، مجریانی برای تصمیمات اقتصادی بانک مرکزی هستند.

لذا تحقیق حاضر با هدف تعیین عوامل تعیین کننده سودآوری بانکهای تجاری ایران صورت گرفته است. نتایج تحقیق نشان داد کیفیت دارایی، کارآیی مدیریتی، نقد شوندگی، اندازه بانک و رشد تولید ناخالص داخلی واقعی با سودآوری بانکهای تجاری رابطه معنی داری وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد بین سودآوری و کفایت سرمایه بانکهای تجاری رابطه معنیداری وجود دارد.

مقدمه

در بانکداری نوین مؤلّفه های متعدّدی بر روند تجهیز منابع بانکها ومؤسّسات مالی تأثیرگذارند. شناسایی تعیین میزان تأثیر و نوع ارتباطاین مؤلّفههاموفّقیّتبا این واحدها و میزان سودآوری آنها مقولههایی مهم هستند . تحقیق حاضر با عنوان عوامل تعیین کننده سودآوری بانکهای تجاری ایران - مورد مطالعه: بانکهای تجاری ملت، صادرات، مهر اقتصاد انجام شده است.

در این تحقیق برای سنجش رضایت مشتریان و کارکنان از ابزار پرسشنامه و برای اخذاطّلاعات در مورد سود شعبه و فنآوریهای مورد استفاده در آن به بررسی اسناد و مدارک موجود پرداخته شد. یافتههای حاصله وجود رابطه معنیدار بینمتغیّرهای مشتری مداری و کارمند مداری را بامتغیّر سود شعبه و عدم وجود رابطه معنیدار بینمتغیّر استفاده از فنآوری در شعبه و سود را نشان میدهند.

امروزه بانکداری یکی از فعّالیّتهای  اقتصادی مهم به شمار میآید . بانکها از یک طرف با ساماندهی و هدایت دریافت و پرداختها، مبادلات تجاری و بازرگانی را تسهیل کرده و موجب گسترش بازارها و رشد و شکوفایی اقتصادی کشور میشوند و از سویی دیگر با تجهیز پساندازهای ریز و درشت و هدایت آنها به سمت بنگاههای تولیدی، تجاری سرمایههای راکد را به عواملمولّد تبدیل میکنند، و آندسته از عوامل تولید را که به دلیل عدم سرمایه، بیکار هستند یا با بهرهوری پایین کار می کنند، به سمت اشتغال کامل با بهرهوری بالا سوق میدهند و بالاخره بانکها به عنوان یکی از عواملمهمّ سیاستهای پولی و مالی، مجریانی برای تصمیمات اقتصادی بانک مرکزی هستند

دولت جمهوری اسلامی ایران طبق اصل 44 برنامههای مالی و اقتصادی خود را در قالب برنامه جامع اقتصادی برای خصوصی سازی بانکها در دستور کار خود قرار داده است. در طرح خصوصیسازی و آزادسازی سیستم بانکی، پرداخت سود واقعی به مشتریان برای جذب هر چه بیشتر منابعمدّ نظر قرار دارد و در این حالت بانکهایی موفّق به ادامه حیات خود خواهند بود که بالاترین میزان ارزش افزوده را از مشتریان به دست آورند. استراتژیهای برنامه سوّم درچند ساله اخیر اجازه گشایش و راهاندازی مؤسسههای مالی واعتباری را صادر کرده و هم اینک اینمؤسّسهها نیز به فعّالیتهای تجاری مشغول هستند.

مجموعه عوامل فوق باعث افزایش رقابت بین بانکهای تجاری،مؤسّسههای مالی و اعتباری، بانکهای تخصّصی که به جرگهفعّالان تجاری پیوستهاند و بانکهای خصوصی برای کسب سهم بیشتر از منابع موجود شده است. در این میان بانکهاییموفّق به حفظ مشتریان، منابع مالی و افزایش سهم خود از بازار نقدینگی خواهند شد که عواملمؤثّر بر افزایش منابع، افزایش سهم بازار و به دنبال آن افزایش سودآوری را شناسایی و با برنامهریزی دقیقو منظّم به پیشبرد اهداف خود بپردازند

با توسعه روزافزون فنآوری و صنعتی شدن کشورها درجذب منابع مالی تغییرات چشمگیری به وجود آمده، به نحوی که شبکههای اتوماسیون بانکی و بانکداری اینترنتی یکی از مهمترین راههای تجهیز منابع مالی برای بانکها ومؤسّسههای مالی شدهاند

امروزه بانکها برای افزایش قدرت نقدینگی و افزایشکیفیّت خدمات خود، خدمات مالی غیر بانکی نیز به مشتریان ارائه میکنند و با خرید سازمانهای کارگزاری مانند شرکتهای بیمه و معاملات ملکی در بازارهای غیررسمی نیز فعّالیّت میکنند و منابع عمده ای را به سمت خود جذب میکنند. واقعیّتی که بانکها ومؤسّسات مالی در ایران نباید ازآن غافل باشند، این است که در یک بازار رقابتی سالم جهانی، منابع مالی چهاز طریق عملیّات بانکی و چه از طریق فعّالیّتهای غیربانکی به راحتی در دسترس نیستند

بانکها ومؤسّسه های مالی برانجامی فعّالیّتهای بانکی مطابق استانداردهای جهانی و همچنین برای انجام فعّالیّت های مالی غیربانکی نیاز به بسترسازی و انجام اصلاحات اساسی در ساختار خود دارند. در عصر حاضر به دلیل وجود رقابت بین بانکها ومؤسّسه های مالی برای جذب بیشتر منابع،تسلّط برمؤلّف ههایمؤثّر بر تجهیز منابع مالیاهمیّت ویژه ای یافته است. در بانکداری نوین مؤلّفه های متعدّدی بر روند تجهیز منابع بانکها ومؤسّسات مالی تأثیرگذارند

شناسایی تعیین میزان تأثیر و نوع ارتباط این مؤلّفه ها موفّقیّت با این واحدها و میزان سودآوری آنها مقوله هایی مهم هستند. امروزه شرایط موقعیّتهایمؤسّسههای مالی و بانکها با یکدیگر یکسان نیست و ممکن استمؤلّفههای تأثیرگذار بر سودآوریبانکها حتّی برای هر یک از شعب یک گروه بانکی متفاوت باشدمؤلّفه.های استفاده از فنآوریاطّلاعات و ارتباطات، دارا بودن نیروی انسانی شاغل با مهارت، ایجادتنوّع وکیفیّت در ارائه خدمات بانکی، جلب رضایت مشتریان از کارکنانو مطلوبیّت محیط داخلی ومحلّ استقرار شعب در بانکداری نوین ابزارهایمهمّی هستند که برای جذب بهینه منابع پولی و افزایش سوددهی بانک از آنها استفاده میشود

مروری بر ادبیات تحقیق

رستمی - 1390 - در پایان نامه با موضوع »بررسی عوامل داخلی مؤثر بر سودآوری شعب بانک کشاورزی مطالعه موردی در استان کردستان« ضمن تبیین متغیرهای تحقیق به این دستاورد رسیدند که هموارسازی سود، توانایی سودهای گذشته و جاری را در پیشبینی سود و شوکهای جریان نقدی عملیاتی آتی، افزایش میدهد . سید نورانی و همکاران - 1391 - در مقالهای تحت عنوان رابطهعلّیت بین سرمایه بانک و سودآوری؛ با تاکید بر جنبه نظارتی ساختار سرمایه رابطه بین ساختار سرمایه و بازده سرمایه به طور قابل ملاحظهای برای بانکها و بنگاههای اقتصادی مهم دانستهاند.

در این مقاله رابطه بین ساختار سرمایه و بازده سرمایه برای هجده مورد از بانکهای ایران در دوره 1382 تا 1388 بررسی شده است. نتایج حاصل نشان دهنده آن است که یک رابطه مثبت بین اهرمهای مالی و بازده سرمایه وجود دارد. همچنین تحلیل برای تعیین رابطه بین بازده دارایی و ساختار سرمایه نیز گسترش پیدا کرده است. شواهد از این فرضیه که رابطه مثبت بین بازده دارایی و ساختار سرمایه وجود دارد، حمایت میکند.

استفان وان اومرن - 2011 - در مقالهای تحت عنوان بررسی عوامل مؤثر بر سودآوری بانکها در بخش بانکداری اروپا ضمن تجزیه و تحلیل عوامل مؤثر در سودآوری بانکهای اروپا، اثرات بحران مالی تأثیر گذار، نسبت حقوق صاحبان سهام به دارایی مربوط به سوددهی را نیز بررسی نموده و تأثیر هر دو عامل را بر ساختار نقدینگی مؤثر در سوددهی بانکها تأثیرگذار دانسته است.

هابتامو در مقالهای تحت عنوان عوامل مؤثر بر سودآوری بانکهای بازرگانی خصوصی در اتیوپی به بررسی هفت بانک تجاری خصوصی از سال 2002 تا 2011 پرداخته و بازگشت دارایی - ROA - ، بازده حقوق صاحبان سهام - ROE - ، و خالص بهره حاشیه - NIM - در این بانکها را مورد مطالعه قرار داده و در کنار این مطالعه تجزیه و تحلیل داده های اولیه برای جلب ادراک مدیران نسبت به عوامل مؤثر بر سودآوری بانکهای تجاریخصوصی بررسی نموده است؛ و نهایتاً به این نتیجه رسیده که عوامل خاص بانکها : کفایت سرمایه، بازده مدیریتی، اندازه بانک و عوامل کلان اقتصادی مانند سطح تولید ناخالص داخلی، و مقررات تأثیر زیادی بر سودآوری بانکهای تجاری خصوصی در اتیوپی دارد.

پژوهش حاضر را میتوان از نظر دستهبندی تحقیقات بر حسب نحوه گردآوری دادهها از نوع تحقیقات توصیفی، پیمایشی محسوب کرد. به این شکل که برای جمعآوریاطّلاعات مربوطبه ادبیّات موضوع از روش کتابخانهای استفاده شده است. سپس از طریق مصاحبه نظرات برخی از خبرگان بانکی در ارتباط بااولویّتبندی عواملمؤثّر بر میزان سودآوری شعب بانکملّت پرسیده شده و پس از آن نظرات با نرم افزار SPSS وزندهی شده و در نهایت سه عامل به عنوان مهمترین عواملمؤثّر بر سوددهی شعب طبق نظر خبرگان شناسایی شده است. در مرحله بعد هر یک از این عوامل با استفاده از ابزار پرسشنامه یا بررسی مدارک موجود در شعب نمونه آماری تحقیق مورد بررسی قرار گرفته و دادههای استخراج شده با میزان سود سالانه شعبه مورد نظر مقایسه شده و نتایج حاصله مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

متدلوژی تحقیق

تحقیق حاضر از جهت هدف، کاربردی و از جهت نحوه گردآوری دادهها از نوع تحقیقات توصیفی و در زمره مطالعات میدانی به شمار میآید و از جهت ارتباط بین متغیرهای تحقیق از نوع همبستگی است. جامعه آماری این تحقیق را کلیه کارکنان و رؤسای شعب بانکهای تجاری ملت، صادرات و مهر اقتصادجمعاً به تعداد 475 نفر تشکیل می دهد. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده میگردد که تعداد نمونه مورد نظر با سطح اطمینان %95 و با سطح خطای 0/05، 213 نفر بدست آمده است.

روش نمونه گیری در این تحقیق نیز از نوع نمونهگیری تصادفی در دسترس میباشد. در سطح استنباطی برای آزمون فرضیه ها از ضریب همبستگی پیرسون و برای محاسبه ضریب معناداری آن از آماره آزمون T و برای سنجش میزان تأثیر متغیرهای مستقل تحقیق بر متغیر وابسته از ضریب تعیین - تأثیر - استفاده میگردد.

یافتههای تحقیق

فرضیه 1؛ بین سود آوری و کفایت سرمایه بانکهای تجاری رابطه معنیداری وجود دارد. :H0 بین سود آوری و کفایت سرمایه بانکهای تجاری رابطه معنیداری وجود ندارد. :H1 بین سود آوری و کفایت سرمایه بانکهای تجاری رابطه معنیداری وجود دارد.