بخشی از مقاله
چکیده
هدف از این مقاله بررسی چرایی روی برگرداندن برخی جوانان از دین و ارائه ی راهکارهای درمانی برای دین گریزی آنها می باشد. که دراین نوشتار نویسنده ابتدا دین و جوانی تعریف کرده سپس با اشاره به پیشینه دین گریزی، دین گریزی را تعریف کرده که به معنای نفی دین نیست بلکه این گریز به معنای کم رنگ شدن ایمان و کم نور شدن چراغ دین در زندگی افراد می باشد و این مسئله دامن گیر همه ی ادیان و مکتب های دیگر شده است که نویسنده در این مقاله عوامل دین گریزی جوانان جامعه ی اسلامی را بررسی کرده و آن را به دو گروه عوامل درونی مانند گرایش به هواهای نفسانی،غفلت وبی خبری،تعصب ولجاجت، ضعف و سستی بنیان های دینی خانواده ها و عوامل بیرونی مانند عدم ارضای نیاز های اولیه، تهاجم فرهنگی ، دفاع غیرعقلانی از دین، ناسازگاری میان قول و عمل مدعیان دین، تقسیم بندی کرده است. نویسنده سپس به راه های دین گریزی پرداخته و مرحله ی اول را پیشگیری معرفی کرده ودو راهکار زیررا پیشنهاد داده است: معرفی شایسته و بایسته دین، پیاده سازی و عملیاتی کردن دین.
در ادامه نویسنده برای عوامل دین گریزی راهکارهای درمانی متناسب با آن را پیشنهاد داده است و در بخش آخر نیز به یک جمع بندی کلی پرداخته است.
مقدمه
یکی از دغدغه های جوامع مذهبی در ایران که نظر محققان جامعه شناسی را به خود جلب کرده گریختن جوانان امروزی از دین می باشد که مفهوم تازه ای را در عرصه ی فرهنگ با عنوان دین گریزی وارد کرده است. اینکه چرا و چگونه جوانان کشور اسلامی از جمله ایران از مهم ترین مسئله اعتقادی خود - دین - فرار می کنند و تلاش دارند تا مسیر دیگری را برای ترقی اعتقادی خود انتخاب کنند، سوالی است که افکار علمای اسلامی و سایر ادیان را به خود معطوف ساخته است.
در به وجود آمدن مسئله دین گریزی جوانان، عوامل زیادی دخالت دارند که از جمله ی آنها می توان هواپرستی انسان، غفلت و بی خبری، تهاجم فرهنگی، دفاع غیرعقلانی از دین و... را اشاره کرد. بدون تردید در ذات دین، هیچ عنصر دین گریزانه وجود ندارد، اگر انسان ها به دریافت معارف دینی نایل آیند، در هیچ رتبه ای از دین نمی گریزند، علاوه بر این عقل و عشق، که دو رکن اساسی در حیات انسانی محسوب می شوند و همه ی جاذبه ها و دافعه ها در این دو حوزه براساس این دو معیار رخ می دهند، هر دو در درون دین وجود دارد و دین با هر دو گروه باقی مانده است، دین، هم ذهن انسان را تغذیه می کند و هم دل آدمی را حیات و حرکت و نشاط می بخشد.
بنابراین پدیده ی دین گریزی به عنوان یک پدیده اجتماعی، عینی، رفتاری، معلول ماهیت و ذات خود دین نیست بلکه علت دین گریزی را در خارج از قلمرو دین و آموزه های دینی باید جست و جو کرد. به همین دلیل، نویسنده در این مقاله سعی دارد عوامل به وجود آمدن دین گریزی را بررسی کرده و به منظور رفع این مشکل، راهکارهای عملی ارائه نماید تا بتواند حداقل در رفع مشکلات جامعه ی خود تلاشی کرده بباشد.
تعریف دین
دین از الفاظی است که بسیار بر زبان ما جاری می شود و معمولا به کسی دیندار گفته می شود که خدایی برای جهان اثبات کند و برای خشنودی او اعمالی مخصوص را انجام دهد. اما از آنجا که ما دین اسلام را مورد بررسی قرار می دهیم، تعریفی از دین اسلام برای روشن شدن موضوع می آوریم. علمای اسلامی دین را، عقاید و دستورهای اخلاقی و عملی می دانند که پیامبران از طرف خدا برای راهنمایی و هدایت بشر آورده اند، دانستن این عقاید و انجام این دستورها سبب خوشبختی انسان ها در دو جهان است.
بنابراین دین همانند راه درست و روشنی است که انسان را به سوی سعادت رهنمون می سازد و راه را از چاه می شناساند. حال برای اینکه انسان از این راه راست منحرف نشود، لازمه اش این است که این راه را کاملا خوب بشناسد و به صحیح بودن آن ایمان کافی داشته باشد، وگرنه با دام های مختلفی که به هر روش سر راه انسان برای انحرافش نهاده می شود، از راه حق و حقیقت دین دور خواهد شد و به ضلالت و تاریکی روی خواهد آورد. در نتیجه دین را به هیچ وجه نمی توان جدای از زندگی روزمره انسان لحاظ کرد. ولی باید توجه داشت که در این راه برای انسان انتخاب های متفاوتی به وجود می آید، هم دنیوی و هم اخروی که اگر آسیب ها و آفت ها را شناسایی کند، می تواند بهترین انتخاب را داشته باشد.
تعریف جوان
استاد مطهری جوان را به دو صورت تعریف می کند: تعریف اول اینکه جوان شخصیتی است دارای سن خاص و حالات روحی و روانی و نیاز های مخصوص. و تعریف دوم ایشان از جوان کسی است که به خاطر تحصیلات و سواد و آشنایی اش با اندیشه های جدید، دارای فکر نو و سوالات تازه است و حاضر نیست مانند جوانان نسل گذشته بدون دلیل عقلی و منطقی همه چیز را بپذیرد. به عبارت دیگر، جوانان امروز چشم و گوششان بیشتر باز باشد و به همین دلیل است که رهبری، ارشاد و هدایت جوانان امروزی به مراتب مشکل تر از نسل جوان گذشته است.
استاد مطهری معتقد بود که اگر برای هدایت و رهبری نسل جوان امروزی فکر اساسی نشود، آینده جامعه ایران به طور کلی از دست خواهد رفت. در مورد دوره جوانی مقام معظم رهبری، به زیبایی تمام دوران جوانی را به تصویر می کشند: جوانی، یک پدیده درخشان و یک فصل بی بدیل و بی نظیر از زندگی هر انسانی است.
تعریف دین گریزی
دین گریزی را می توان این چنین تعریف کرد: هر نوع فاصله گیری از دین و کم رنگ کردن آن در زندگی چه شخصی و چه اجتماعی که باعث دور شدن از فرامین دین و جلوگیری از گرایش به دین و درک درست آن در زندگی می شود را می توان گریز از دین نام برد. طبیعتا عواملی به صورت پیدا و پنهان، دین و گرایش به آن را تهدید می کند که امروزه در عصر ما متاسفانه عامل دین گریزی است که جوانان ما را به دنبال خود می کشاند. البته هیچ کس نمی تواند به طور کامل با دین قطع رابطه بکند. چرا که دین دارای یک امر فطری است و از انسان جدا شدنی نیست چون انسان از همان ابتدا خدا جوی است.
خداجویی یک موهبت فطری است چنانچه قرآن کریم نیز به این حقیقت اشاره می کند - روی خود را متوجه آیین خالص پروردگار کن! این فطرتی است که خداوند انسان ها را به آن آفریده - باید بدانیم که دین گریزی به معنای نفی دین نیست این گریز به معنای کم رنگ شدن ایمان و کم نور شدن چراغ دین در زندگی افراد می باشد و این معضل هم اختصاص به دین خاصی ندارد، بلکه دامن گیر همه ادیان و مکتب های دیگر هم شده است به خصوص در جامعه اسلامی موجب کم رنگ شدن ایمان برخی از جوانان شده است.
پیشینه دین گریزی
دین گریزی به بلندای عمر دین پیشینه دارد. از زمان پیدایش نخستین دین، برخی دین را برنتافتند و گروهی سر بر آستان آن نهادند، اما پس از چندی از آن گریختند. این گریز و عوامل آن در گذشته تاریخ بسیار محدود و انگشت شمار بود، هم دین گریزان در اقلیت بودند و هم عوامل دین گریزی در شمار قرار نمی گرفت.
نگاهی به تاریخ پر از فراز و نشیب به دین نشان می دهد دین باوری به تقلیل می رود و دین گریزی رشد می کند، تا آنجا که در چند سده اخیر دین گریزی سرعت چشمگیری یافته، اروپای مسیحی غیرمسیحی می نماید، دین بر شئون زندگی اروپاییان حاکم نیست، دین تافته ای جدا بافته از دیگر نهادهای اجتماعی لحاظ نمی شود، و بسیاری از دول اروپایی تاب تحمل وجود واژه دین را در قانون اساسی اروپای متحد ندارند و خواهان حذف این واژه هستند.
دین گریزی در آیات قرآن نیز پیشینه ای بلند و واقعیتی انکارناپذیر دارد .برای نمونه شماری از یهودیان از دین موسی می گریزند و گوساله پرستی پیشه می کنند - طه85/. - 88 برخی از اهل کتاب باعلم به درستی آیات خدا کافر می شوند - آل عمران. - 70/ و چند نفر از مسلمانان از دین خویش می گریزند و به اهل مکه پناه می برند - آل عمران. - 86/
عوامل دین گریزی
قبل از بررسی عوامل دین گریزی جوانان باید به دو نکته توجه داشته باشیم که اولا نمیتوان بصورت کلی گفت که »جوانان از دین فرار میکنند« چرا که ما جوانان بسیار مؤمن، متعهد و دینداری در بین تمام اقشار جامعه داریم که علاقه بسیار به دین مبین اسلام دارند و حتی حاضرند جان عزیز خویش را در راه آن فدا کنند. ثانیا در ذات ادیان الاهی که دست ناپاک تحریف به آنها نرسیده باشد
هیچ عنصر دین گریزانه ای وجود ندارد. اگر انسان ها به دریافت صحیح از دین الاهی نایل آیند، در هیچ رتبه ای، از دین نمی گریزند > به ویژه این که عقل و عشق که دو رکن اساسی در حیات انسانی محسوب می شوند و همه جاذبه ها و دافعه ها در این دو حوزه و بر اساس این دو معیار رخ می دهند، هر دو در درون دین وجود دارد و دین با این دو نیرو هر دو گروه باقی مانده است. بنابراین دین گریزی به عنوان یک پدیده اجتماعی، عینی و رفتاری، معلول ماهیت و ذات خود دین نیست، بلکه علت یا علل دین گریزی را در خارج از قلمرو دین و آموزه های دینی باید جست و جو کرد.
