بخشی از مقاله
چکیده
هدف کلی پژوهش حاضر، بررسی نقش عوامل فردی در میزان خلاقیت مربیان دوره پیش دبستانی بود. بدین منظور، از بین کلیه مربیان دوره پیش دبستانی شهرستان دشتستان در سال تحصیلی 1394- 95 نمونه ای به حجم 100 نفر و از طریق روش نمونهگیری تصادفی ساده انتخاب گردید. جهت گردآوری دادهها، از پرسشنامه خلاقیت رندسیپ - 1979 - و پرسشنامه عوامل فردی مؤثر بر خلاقیت ایمانی - 1389 - استفاده شد .
پایایی ابزارهای پژوهش از طریق ضریب آلفای کرونباخ و روایی آنها با استفاده از روش تحلیل گویه محاسبه گردید که نتایج محاسبات حکایت از معتبر بودن ابزارهای پژوهش داشت. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از روشهای آمار توصیفی شامل میانگین، انحراف معیار، فراوانی و ...، و روشهای آمار استنباطی شامل ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندگانه استفاده گردید.
نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل اطلاعات بیانگر رابطه معنادار بین عوامل فردی و خلاقیت مربیان دوره پیش دبستانی بود. به علاوه، در بین عوامل فردی، اعتماد به نفس و هوشمندی پیش بینی کننده معنادار خلاقیت در بین مربیان پیش دبستانی بودند؛ در حالی که سایر عوامل از قبیل دانش، ریسک پذیری و ابهام پذیری پیشبینیکننده معنادار خلاقیت مربیان پیش دبستانی نبودند.
-1 مقدمه
دنیای پیرامون به سرعت در حال تحول و نو شدن است و این تغییر و دگرگونی با سرعت زیادی در حال رخ دادن است. اگر انسان با چارچوب ذهنی ثابتی به پیرامون خود بنگرد، در تحلیل مسائل و حل آن با مشکل روبرو خواهد شد . اما اگر ذهن انسان تحولپذیر و با ساختار ذهنی گسترده و یکپارچه که مدام در حال گسترش است به تغییرات و تحولات و مسائل بنگرد و آنها را درک نماید، به حل آنها موفق میشود .[1] صاحبنظران، دهه 1960-1970 را عصر کارآیی، دهه 1970-1980 را عصر کیفیت و دهه 1990-1980 را عصر انعطافپذیری و عصر حاضر را به عنوان عصر خلاقیت نامیدهاند
پندی - 2009 - 1 خلاقیت را پاسخی جدید، مفید، مناسب، صحیح و قابل دسترس، اکتشافی و ابتکاری، به منظور حل مسائل و مشکلات سازمان میداند.[20] از نظر لیندا نیمن2 خلاقیت، ایدهها و عقایدی جدید است که عملی شود .[3] تحقیقات انجام شده در طول سالهای مختلف، متغیرهای فردی مختلفی را بر خلاقیت مؤثر دانستهاند که از آن جمله میتوان به هوشمندی [4]، دانش [5]، ابهامپذیری [6]، ریسکپذیری [7] و اعتماد به نفس [8,9] اشاره نمود. از آنجا که متغیرهای مذکور در پژوهش حاضر مورد استفاده قرار گرفتهاند، لذا در ادامه هر یک به شکل موجز مورد بررسی قرار خواهند گرفت.
اعتماد به نفس از نظر قرآن3، به معنای پی بردن به کرامت و ارزش نفس است .[10] از نظر فورد و گیویا4 به شناخت مثبت و سازنده که هر فرد از خود دارد اعتماد به نفس میگویند .[3] دانش، بیانگر آموزش، کارآموزی و تجربهای است که فرد در زمینه فعالیت مربوطه دارد .[8] همچنین، دانش مجموعه مناسب و ساختیافتهای از اطلاعات را میگویند که حتماً مفید و مورد استفاده می باشد .[11] ابهامپذیری، توانایی انطباقپذیری افراد در مواجه با وضعیتهای ناشناخته است
در حقیقت، ابهامپذیری، پذیرفتن این واقعیت است که انسان با یک موقعیت پیچیده روبرو شده و در صدد یافتن پاسخی برای مسأله و مشکل ایجاد شده است .[6] توانایی بکارگیری روشهای غیرمعمول در شرایطی که نتیجه ناشناخته میباشد را ریسکپذیری گویند
ریسکپذیری در واقع محاسبه و کنترل متحمل نشدن زیان است .[13] هوشمندی را توانایی حل مسأله، داشتن توانایی کلامی و داشتن مهارت اجتماعی تعریف کردهاند .[14] هوشمندی از نظر باکینگهام و کیلفتون عبارت است از شایستگی طبیعی در یک زمینه خاص، یا به عبارت واضحتر هر الگوی تکرارپذیری از اندیشیدن، احساس کردن و رفتار انسانی به صورت بهره ور .
در زمینه خلاقیت تحقیقات فراوانی صورت گرفته است. الزیور5 در پژوهش خود بیان میدارد که مهارتهای شخصیتی مانند ریسک پذیری و اعتماد به نفس در خلاقیت افراد نقش دارد .[15] آمابیل6 در تحقیقی نشان داد که سبک رهبری و سیستم پاداش، منابع مادی و زمانی، اندازه و انسجام گروه، هوش، دانش و هوشمندی، پشتکار و استقامت بر میزان بروز خلاقیت تاثیرگذار است
سرچهانی و جهانی در پژوهشی دریافتند که عوامل فردی بر خلاقیت مدیران مدارس مؤثر بوده و پیشبینیکننده معنادار آن است. در این پژوهش، ویژگیهای شخصیتی، سبک شناختی، سبک تفکر و دانش از جمله عوامل فردی مؤثر بر خلاقیت هستند
مال امیری با بررسی عوامل مؤثر بر خلاقیت کارکنان مؤسسات پژوهشی کشور دریافت که عوامل فردی شامل ویژگیهای شخصیتی، دانش و سبک شناختی بر خلاقیت پژوهشگران مؤثر هستند .[17] همچنین، یافتههای پژوهش سجادی نشان داد که مهمترین عوامل مؤثر بر خلاقیت مدیران بیمارستانها عوامل سازمانی و به خصوص سیستم پاداش میباشد و مهمترین عوامل مؤثر بر نوآوری عوامل فردی بوده که عامل مربوط به علم و دانش و تخصص بیشترین امتیاز را به خود اختصاص داد
نتایج حاصل از پژوهش ایمانی و نوروزی بیانگر رابطه معنادار بین عوامل فردی و خلاقیت دبیران متوسطه شهر شیراز میباشد. به علاوه، در بین عوامل فردی، اعتماد به نفس و هوشمندی پیشبینیکننده معنادار خلاقیت میباشند؛ در حالی که سایر عوامل از قبیل دانش، ریسک پذیری و ابهام پذیری پیشبینیکننده معنادار خلاقیت دبیران دوره متوسطه شهر شیراز نمیباشند
در این میان توجه به خلاقیت و عوامل مؤثر بر آن در آموزش و پرورش به عنوان یکی از وسیعترین سازمانهای اجتماعی و معلمین و مربیان به عنوان اصلیترین رکن اجرایی آن اهمیت ویژه دارد. در واقع، نظام آموزشی برای پرورش خلاقیت کودکان و نوجوانان به عنوان نسل آینده جامعه نیازمند تحول اساسی است و در این راستا خلاقیت مربیان دوره پیش دبستانی و شناسایی عوامل موثر بر آن حیاتی است، چرا که برنامه خلاقیت معلمان و مربیان میتواند به عنوان الگویی مناسب برای پرورش خلاقیت و پیشرفت تحصیلی فراگیران باشد
ضرورت توجه به عوامل مؤثر بر خلاقیت مربیان پیش دبستانی به دلیل اهمیت رسالت آموزش و پرورش در زمینه پرورش نیروی انسانی کارآمد است. لذا، در پژوهش حاضر، پژوهشگران به بررسی نقش ویژگیهای فردی بر روی میزان خلاقیت مربیان پیش دبستانی شهرستان دشتستان پرداختهاند. جهت دستیابی به هدف پژوهش، پرسشهای زیر مطرح و مورد آزمون قرار گرفت:
-1 آیا بین عوامل فردی و میزان خلاقیت مربیان پیش دبستانی شهرستان دشتستان، رابطه معناداری وجود دارد؟
-2 کدام یک از ابعاد عوامل فردی قابلیت پیشبینی خلاقیت مربیان پیش دبستانی شهرستان دشتستان را دارد؟
-2 روش
پژوهش حاضر پژوهشی کاربردی و از نوع توصیفی- همبستگی می باشد. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه مربیان پیش دبستانی شهرستان دشتستان در سال تحصیلی 1394 -95 بود. نمونه مورد نیاز این پژوهش از طریق روش نمونهگیری تصادفی ساده تعیین گردید. بدین منظور به شکل تصادفی تعداد 100 نفر مربی پیش دبستانی به عنوان نمونه پژوهش، مورد پرسشگری قرار گرفتند. اولین ابزار جمعآوری اطلاعات در این پژوهش، پرسشنامه خلاقیت رندسیپ - 1979 - 1 بود که متشکل از 50 گویه و به صورت طیف لیکرتی 5 درجهای تنظیم شده است.
در پژوهش حاضر روایی و پایایی این ابزار مورد آزمون قرار گرفت که در نتیجه آن ضریب آلفای کرونباخ ابزار برابر با 0/75 و روایی آن - از طریق تحلیل گویه - بین 0/38 تا 0/60 مثبت و معنادار به دست آمد. دومین ابزار پژوهش، پرسشنامه عوامل فردی موثر بر خلاقیت ایمانی - 1389 - و شامل 25 گویه بود که ابعاد هوشمندی، دانش، ابهامپذیری، ریسکپذیری و اعتماد به نفس - هر کدام پنج گویه در یک طیف لیکرتی پنج درجهای از ا تا - 5 را پوشش میدهند .[18] پایایی این پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ و به میزان 0/70 و روایی آن نیز با استفاده از روش تحلیل گویه و بین 0/35 - 0/ 60 محاسبه و تایید گردید. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات، از ضریب همبستگی پیرسون و تحلیل رگرسیون چندگانه استفاده گردید.
-3 یافتهها
جدول 1، میانگین، انحراف استاندارد و دامنه نمرات متغیرهای پژوهش را نشان میدهد. همانگونه که از مندرجات جدول مذکور ملاحظه میگردد، عوامل فردی دارای میانگین - 49/5 - می باشد. علاوه بر این نتایج دادههای بیانگر آن است که در بین عوامل فردی، عامل ابهامپذیری دارای بیشترین میانگین - 11/2 - و عامل دانش دارای کمترین میانگین - 8/5 - میباشد. در نهایت میزان خلاقیت دبیران نیز - 120/25 - گزارش شده است.
