بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اهمیت مدرسه به عنوان یک نظام اجتماعی و نقش آن در تربیت دینی دانش آموزان در این پژوهش عوامل مؤثر بر آسیبپذیری تربیت دینی دانشآموزان ارائه گردیده است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و روش گرداوری اطلاعات به شیوهی کتابخانهای بوده است.
این پژوهش نشان داد که بیتوجهی به عنصر زمان، بیتوجهی خانوادهها به آموزههای دینی، ناهماهنگی بین کارکردهای محیط اجتماعی و نظام آموزش و پرورش، ناپختگی مربیان و معلمان، مشتبهشدن تربیت دینی با آموزش دینی، بیتوجهی به تفاوتهای فردی و روحیهی حقیقتجویی، تعجیل در تربیت، تربیت سطحی و زودگذر، برداشتهای غلط از دین، استفاده از روشهای منفعلانه و ایستا، کاستی در برنامهریزی و محتوای آموزشی، بیتوجهی به عواطف دانشآموزان جهت انتقال باورهای دینی، ایجاد تضاد بین مذهب و نیازهای طبیعی، شکاف نسلها، سیاستزدگی و گرایشها و تهاجم فرهنگی و دنیای مجازی از جمله عوامل آسیبزای تربیت دینی دانشآموزان میباشند.
مقدمه:
تعریف تربیت با توجه به آیات کریمه، روایات شریفه و مفاهیم و کاربرد این لغت در زبان عرب عبارت است از: برانگیختن و شکوفاکردن و رشد دادن استعدادهای انسان در جهت کمال به وسیلهی تلاش متربی همراه با فراهمکردن زمینهها و عوامل مؤثر و لازم. تربیت تنها ویژهی انسان نیست. در قرآن خدای متعال نیز کلمه رب را به معنای پرورش دهندهی مطلق و ربالعالمین را به معنای پرورش دهندهی تمامی عالمیان و موجودات انتخاب فرموده و از اسمای حسنای خود قرار داده است
در نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، سعی بر آن است که تربیت دانشآموزان ماهیتی دینی داشته باشد؛ اما این سعی، با وجود برخی موفقیتها، با دشواریها و بنبستهای بسیاری روبروست. این ناکامیها همه ناشی از طبیعت تدریجی و پیچیده تربیت دینی نیست، بلکه بسیاری از آنها از سوء فهم و عمل نسبت به دین و تربیت دینی بوده است. منظور از تربیت دینی، تغییر در رفتار و کردار دینی است که کودک و نوجوان را با وظایف و شرایع دینی آشنا می کند؛ مبانی اعتقادی را در آنان رشد می دهد؛ و فطرت الهی و انسانی آنان را بارور می سازد
همان میزان که برنامهریزی برای تربیت ضروری است و کسانی باید به نحو مثبت مشخص کنند که در پی ایجاد چه تغییراتی در افراد هستند، آسیب شناسی نیز از اهمیت برخوردار است. آسیب شناسی، جنبهی منفی این حرکت است که در آن، توجه معطوف به آفتهاست. بنابراین هدف این تحقیق شناسایی عوامل مؤثر بر آسیبپذیری تربیت دینی دانشآموزان است و به دنبال پاسخ به این سژال است که چه عواملی بر آسیبپذیری تربیت دینی دانشآموزان مؤثر هستند؟
پیشینهی تحقیق: ساجدی - 1386 - در پژوهشی به این نتیجه رسید که روشهای آسیبزای عرضه شده عبارتند از: آموزش یکنواخت، بیحرکت و غیرفعال، فقدان ممارست، روش تحکم و تحمیل نه حکمت و تحلیل، غفلت از شیوهی مناظره و احترام به نظر مخالف، کلیشههای غیربومی، اکتفا به شیوهی مستقیم، سطحی، غیرمستمر و غیرتدریجی و کاستی در سبک الگویی. در میان ابزارهای ناکارآمد، فراق دین و هنر و بیان آسیبزا محور سخن است.
رودگر - 1386 - در پژوهشی به این نتیجه رسید که در »تربیت دینی« اصل بینش، گره زدن ایمان با عنصر عقل و عشق و قرار دادن انسان در مسیر جذبه الاهی و حیات طیبه است تا روابط انسان با خدا، خود، جامعه و جهان در پرتو رابطه با انسان کامل که معلم و مربی حقیقی است تنظیم شود ... تربیت دینی ابعاد روح انسانی را در عقلانیت، معنویت، عبودیت و گرایش به زیبایی ها شکوفا ساخته و به صورت متعادل و متوازن رشد میدهد و به بیست و هشت آسیب و آفت آموزشی و تربیتی همراه با چهارده راهکار اشاره نموده است تا عوامل و موانع تربیت دینی در حوزه آموزش و پرورش و نظام آموزشی متوسطه و عالی شناخته شود.:
نوذری و شمشیری - 1390 - در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که عمدهترین آسیبهای تربیت دینی کودکان مقطع پیشدبستانی عدم توجه به اصل دینیابی، عدم توجه به تجارب دینی فردی، در نظر نگرفتن اصل فطرت، عدم دینمحوری در برنامه تعلیم و تربیت، عدم رعایت آزادی در تعلیم و تربیت به ویژه تربیت دینی، رعایت نکردن میانهروی و سرانجام عدم به کارگیری تخیل و استفاده از زبان هنر هستند.
روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات با استفاده از منابع کتابخانهای جمعآوری شده است.
عوامل مؤثر بر آسیبپذیری تربیت دینی
عوامل زیادی در آسیبپذیری تربیت دینی دانشآموزان مؤثر هستند. در اینجا چند عامل مهم مورد بررسی قرار میگیرد.
-1 بی توجهی به عنصر زمان
زمان از شرایط ضروری تربیت دینی است. دانشآموزان خواهان فهم دقیق و به روز از معارف دینی و عمل به آموزههای مذهبی در جامعه هستند. آنان باید برای زندگی در جامعهی فردا تربیت شوند؛ و باید پذیرفت که »آینده«، امروز و دیروز نیست؛ و ویژگیهای خاص خود را دارد؛ از این رو باید دانشآموزان را به روز تربیت کنیم. استمرار برنامههای گذشته به هیچ وجه، دردهای امروز و فردا را درمان نمیکند؛ و انعطافناپذیری در برنامهریزیها و تصمیمگیریها و پافشاری ناآگاهانه بر برداشتها و برنامههای گذشته، و عدم فهم متناسب با شرایط زمان، میتواند آسیب جدی به تربیت دینی دانشآموزان وارد کرده، زمینه را برای دینگریزی آنان فراهم کند.
کینگسلی دیویس - به نقل از ایور موریس؛ ترجمه سرمد، - 1387 به این نکته مهم اشاره کرده که: والدین در تلاش برای اجتماعی کردن فرزندان سعی دارند محتویات کهن فرهنگی را به آنان بیاموزند، و فراموش می کنند که از دوران کودکی خودشان تاکنون، زندگی به طور فزایندهای، دگرگون شده است. والدین، در تلاش برای اجتماعی کردن فرزندان با شیوهها و نهادهای مشخص جامعه، ظاهراً فراموش میکنند آنچه برای خودشان نهادینه شده است، برای نوجوانان و جوانان بسیار انتقادبرانگیز یا بیزارکننده است.
