بخشی از مقاله
چکیده
هدف مقاله حاضر، بررسی عوامل مؤثر در افزایش در آمد زراعی کشاورزان شهرستان تبریز است جامعه آماری شامل زارعان شهرستان تبریز 12919 نفر بود که با استفاده از جدول مورگان حجم نمونه375نفر انتخاب گردید. ابزار این پژوهش، پرسشنامه میباشد که روایی آن با استفاده از نظرهای کارشناسان، متخصصان و اساتید تأیید شده است و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ 72 - درصد - پایایی آن مناسب تشخیص داده شد.
آمار توصیفی - ماکزیمم و مینیمم، میانگین و فراوانی، درصد فروانی - متغیرهای تحقیق - تعداد مراجعه به بانک، جنسیت، وضعیت تأهل و... - و آمار استنباطی میانگین آزمون tمستقل، آزمونAnova تجزیه واریانس، ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون فرضیههای تحقیق مورد بررسی تجزیه و تحلیل گرفتند. نتایج بدست آمده بیانگر این هست؛ عضویت در شرکت تعاونی، عضویت در شورای اسلامی و... بر روی میزان دسترسی اعتبارات اثر مثبت دارند.
-1 مقدمه
دستیابی به رشد پایدارکشاورزی از جمله مسائل اساسی است که دولتها و کشورهای با درآمد پایین و متوسط با آن مواجه می باشند. ایجاد چنین رشدی به تمایل دولتها در زمینه فقرزدایی، ضرورت ساماندهی عرضه غذای کافی و توجه به نقش کلیدی که بخش کشاورزی میتواند در توسعه فراگیر اقتصادی کشورها ایفا نماید بستگی دارد.
در ایران نیز بخش کشاورزی به جهت تأثیر فراگیری که می تواند در زمینه رفع چالشهای اقتصادی اجتماعی - تأمین استقلال و امنیت غذایی، ایجاد اشتغال، توسعه پایدار و حفظ محیط زیست - داشته باشد از جایگاه مهمی برخوردار بوده و ضرورت انجام سرمایهگذاریهای جدید در کشاورزی را آشکار میسازد. دسترسی آسان وسریع به منابع مالی، یکی از الزامات و پیش نیازهای سرمایهگذاری و توسعه بخش کشاورزی است. ولی به سبب ویژگیهای منحصر به فرد بخش کشاورزی، توسعه نیافتگی بازارهای مالی کشاورزی و وجود تنگناهایی در زمینه تأمین منابع مالی مورد نیاز این بخش را با محدودیت شدید سرمایه گذاری مواجه ساخته است.
به باور بسیاری از اقتصاددانان، وجود یک بخش کشاورزی پیشرو و نیرومند از ضروریات فرایند توسعه اقتصادی بوده و تا زمانی که موانع توسعه این بخش بر طرف نشود، سایر بخشها نیز به شکوفایی، رشد و توسعه دست نخواهند یافت
تجربه کشورهای موفق در زمینه تولید محصولات کشاورزی نشان میدهد که به کارگیری تجهیزات سرمایهای در فعالیتهای مختلف کشاورزی منجر به افزایش بهرهوری عوامل تولید از جمله مدیریت، نیروی کار و زمین شده است. این امر، علاوه بر پوشش هزینه نهادههای تولید و ایجاد بازده مناسب برای سرمایهگذاریها، مازاد عرضه داخلی و توسعه صادرات محصولات کشاورزی را به همراه داشته است.
در اکثر کشورها، دولت به منظور حمایت از بخش کشاورزی، ابزارهایی را تهیه نموده که اعطای اعتبارات ارزان قیمت، از جمله آنهاست. تسهیلات بانکی در بخش کشاورزی به دو صورت پرداخت میشود که عبارتند از: تسهیلات جاری - کوتاه مدت - که برای مصارفی از قبیل شخم، خرید بذر، کود و سموم و سایر پرداخت میگردد و تسهیلات سرمایهای - بلند مدت - کهتر بیش برای خرید انواع ماشین آلات کشاورزی، حفظ اراضی و جلوگیری از فرسایش خاک، ایجاد سیلو و سردخانه و سایر پرداخت میگردد
از سوی دیگردستیابی به توسعه و بهبود کیفیت زندگی، از آرمانهایی است که ذهن بشر را به خود مشغول نموده است توسعه زمانی تحقق می یابد که از تمامی عوامل، امکانات و منابع تولیدی کشور استفاده بهینه به عمل آید
کشاورزی به عنوان یکی از فعالیتهای کشورهای جهان، به ویژه کشورهای در حال توسعه از جایگاه ویژه برخوردار است . به همین خاطر در این مقاله سعی میشود؛ نقش موثر بر دسترسی به اعتبارات کشاورزی در شهرستان تبریز مورد نقد و بررسی قرار گیرد.
-2ادبیات تحقیق
-1-2 تعریف وام و اعتبار
ازنظر اقتصادی و مالی، اعتبار اعتمادی است که بانک به شخص می کند تا مقدارمعینی از منابع مالی مانند پول را در اختیار او قرار دهد. در تعریفی دیگر،وام یا اعتبار مقدار پول، جنس و یا خدمتی است که شخص برای مدتی - محدود و مشخص و یا نا مشخص - در مقابل اخذ بهره یا مقداری اضافه و یا بدون دریافت بهره و مبلغ اضافی - قرض الحسنه - با دریافت وثیقه و یا به اعتبار شخصی در اختیار شخص دیگر قرار میدهد
در تعریفی دیگر وام درتعریف عبارت از در اختیار گذاشتن سرمایه و اعتبار به کشاورزان در موقع نیاز و پس گرفتن آن پس از برداشت محصول یا پس از مدت زمانی مناسب است
منابع اعتباری رسمی در اقتصاد عمدتاً سه نوع است:
-1 بانکهای تجاری: بانک هایی هستند که برای ارائه وام معیارهای خاصی همانند وثیقه و تضمین دارند.
-2 بانکهای تخصصی کشاورزی: این بانکها با این هدف تشکیل شدهاند که ناتوانی بانکهای تجاری را در ارائه خدمات کافی به کشاورزان جبران کنند. عملیات این بانکها در صورت کارا بودن می-تواند آثار فراونی بر کشاورزی داشته باشد.
-3 بخش مردمی: شامل صندوقهای قرضالحسنهای است که منابع اعتباری آن کشاورزان را، در تأمین مالی خود یاری میدهد.
منابع غیر رسمی وام به منابع بجز دولت و بانکها اطلاق میشود که عمدتاً شامل موارد زیر است: دکان داران شهری یا تجار محلی، سلف خران، مالکان، صاحبان داراییهای سرمایهای، دوستان و خویشاوندان، ربا خوران و نزول خواران و سایر افراد ثروتمند
-2-2 اهمیت اعتبارات کشاورزی
یکی از عوامل مهم تولید و اشتغال، سرمایه است. در جوامع در حال توسعه که عمده بهرهبرداران آن خردهپا هستند، پروژههای اعتباری و وام دهی، ابزار مناسبی برای رسیدن به اهداف بهرهوری و افزایش تولید و رفع محرومیت و فقر از جامعه کشاورزان هستند. طبق تحقیقات بعمل آمده، بزرگترین مشکل زارعین، نیاز به سرمایه و لاجرم اجبار آنان به سلف فروشی محصول و دسترنج خودشان، آنهم به بهای نازل میباشد
اصولاً زندگی در محیط روستایی به گونهای است که روستایی ناگریز از استفاده از اعتبارات است. تولید در روستا در مدت زمان محدود و یکپارچه اتفاق می افتد و بعبارت دیگر فاصله بین برداشت دو محصول - فاصله زمانی بین برداشت محصول زراعی سال جاری و سال بعد - حدود 8-9 ماه طول میکشد. بر این اساس کشاورزان پس از برداشت محصول و انتقال سهم خویش به انبار منزل، امکان دارد بتواند با همین سرمایه و سهم اندک از محصول به گذران زندگی ادامه دهد ولی اصولا دو عامل اساسی این روند را تحت تاثیر قرار میدهد و تعادل زندگی کشاورز را به هم میزند.
اول، روستایی با طبیعت سر و کار دارد و طبیعت حوادثی دارد که همه آنها قابل پیش بینی نیست و دوم، عامل مهم دیگر وقوع حوادثی است که گاه موجب افزایش هزینههای معمولی یک خانوار روستایی میگردد. مسایلی همچون ازدواج، بیماری اعضای خانواده، خرابی وسایل و ادوات کشاورزی و ... هزینههای معمولی یک خانوار روستایی را بالا میبرد و باعث نیاز روستایی به منابع مالی کمکی میشود. از طرفی عملکرد نظام بانکی کشور به شیوه سنتی نیز به گونهای است که گروههای فقیر را از زیر چتر حمایت-های اعتباری خارج میکند، زیرا پرداخت وام به این گروههای روستایی ریسکی بسیاربزرگ محسوب میشود چرا که هیچ گونه وثیقهای که باز پرداخت وام را تضمین سازد در اختیار ندارند و نیز قابلیت باز پرداخت وام در نزد آنان پائین است؛ چون بر اساس فعالیت کشاورزی معیشتی کار میکنند و درآمدشان نیز صرف امرار معاش آنها می شود
بطور کلی میتوان ضرورت و اهمیت اعتبارات برای کشاورزان را چنین عنوان کرد.
-1 کشاورزان بخاطر طبیعت شغل خود ناگزیراز استفاده از اعتبارات است.
-2 منابع اعتباری موجود که کشاورزان میتوانند از آنها تامین اعتبار کنند، ناکافی است.
-3 منابع اعتباری موجود به دلیل ترس از عدم باز پرداخت وام خود از طرف کشاورزان، چندان مایل به دادن وام و اعتباربه روستائیان نیستند.
-4 وجود قوانین دست و پاگیر کشاورزانرا ازدریافت اعتبارات تقریباً محروم میکند.
-5 طولانی شدن مراحل دریافت وام که اصولا مورد مصرف وام را بیاعتبارمیکند.
به دلایل فوق، نیاز به وجود تشکیلاتی جدید که کشاورزان بتوانند به سهولت از آن اعتبار دریافت کنند، در جامعه کشاورزانکنونی کشور کاملاً ضروری بنظر می رسد، چرا که صندوقهای اعتبار کشاورزی از نظر تامین اعتبارات کوتاه مدت و فوری برای کشاورزان از هر سازمان اعتباری دیگری مناسبتر به نظر میرسد.
ضرورت دیگری که میتوان برای تشکیل صندوقهای اعتبار مد نظر قرار داد استناد به بند چهارم ماده 137 قانون برنامه سوم توسعه کشور است که دولت را مکلف به حمایت ازمؤسسات تامین کننده اعتبارات خرد به روستائیان نموده است.
