بخشی از مقاله
خلاصه
بحران را میتوان شرایطی خواند که در اثر حوادث، رخدادها و عملکردهای طبیعی و انسانی - به جز موارد موضوعه در حوزههای مختلف امنیتی و اجتماعی - به طور ناگهانی یا غیرقابلکنترل به وجود میآید و موجب ایجاد مشقت و سختی به یک مجموعه یا جامعه انسان میگردد و برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اضطراری، فوری و فوقالعاده دارد. برای درک آسان و دستیابی سریع، همه نوع اطلاعات جغرافیایی در نقشهها به نمایش درمیآید؛ زیرا نمایش اطلاعات به صورت گرافیکی در بسیاری از موارد از چند کتاب گویاتر است.
انجام هرگونه تغییر و اصلاح یا بهاصطلاح بازنگری اطلاعات در نقشهها، مستلزم تهیه نقشه جدیدی با فرایندی تقرباًی همانند نقشه اول میباشد؛ درواقع اطلاعات روی نقشه همواره مورد بهرهبرداری نیست و تنها بهصورت آرشیو ارزش کمی مییابد. در این مقاله به بررسی شرایط اقلیمی و لرزهخیزی کشور پرداخته و ضمن تعریف مدیریت بحران به نقش GIS در مدیریت بحران پرداخته بشود.
.1 مقدمه
بحران را میتوان شرایطی خواند که در اثر حوادث، رخدادها و عملکردهای طبیعی و انسانی - به جز موارد موضوعه در حوزههای مختلف امنیتی و اجتماعی - به طور ناگهانی یا غیرقابلکنترل به وجود میآید و موجب ایجاد مشقت و سختی به یک مجموعه یا جامعه انسان میگردد و برطرف کردن آن نیاز به اقدامات اضطراری، فوری و فوقالعاده دارد.
مدیریت بحران در اصطلاحات مندرج در قانون تشکیل سازمان مدیریت بحران فرآیندی را تشکیل میدهد که شامل برنامهریزی، عملکرد و اقدامات اجرایی است که توسط دستگاههای دولتی و غیردولتی و عمومی پیرامون شناخت و کاهش سطح مخاطرات مدیریت خطرپذیری و مدیریت عملیات مقابله و بازسازی و بازتوانی منطقه آسیبدیده - مدیریت بحران - صورت میپذیرد. در این فرآیند با مشاهده پیشنشانگرها و تجزیه و تحلیل آنها و منابع اطلاعاتی در دسترس تلاش میشود به صورت یکپارچه، جامع و هماهنگ با استفاده از ابزارهای موجود از بحرانها پیشگیری نموده یا در صورت بروز آنها با آمادگی لازم در جهت کاهش خسارات جانی و مالی به مقابله سریع پرداخته تا شرایط به وضعیت عادی بازگردد.
از این حیث مدیریت بحران شامل چهار مرحله خواهد شد که به شرح زیر است:
1. پیشگیری: مجموعه اقداماتی است که با هدف جلوگیری از وقوع حوادث و یا کاهش آثار زیانبار آن، سطح خطرپذیری جامعه را ارزیابی نموده و با مطالعات و اقدامات لازم سطح آن را تا حد قابلقبول کاهش میدهد.
2. آمادگی: مجموعه اقداماتی است که توانایی جامعه را در انجام مراحل مختلف مدیریت بحران افزایش میدهند که شامل جمعآوری اطلاعات، برنامهریزی، سازماندهی، ایجاد ساختارهای مدیریتی، آموزش، تأمین منابع و امکانات، تمرین و مانور است
3. مقابله: انجام اقدامات و ارائه خدمات اضطراری به دنبال وقوع بحران است که با هدف نجات جان و مال انسانها؛ تأمین رفاه نسبی برای آنها و جلوگیری از گسترش خسارات انجام میشود. عملیات مقابله شامل اطلاعرسانی، هشدار، جستوجو، نجات و امداد، بهداشت، درمان، تأمین امنیت، ترابری، ارتباطات، فوریتهای پزشکی، تدفین، دفع پسماندها، مهار آتش، کنترل موارد خطرناک، سوخترسانی، برقراری شریانهای حیاتی و سایر خدمات اضطراری ذیربط است.
4. بازسازی و بازتوانی: بازسازی شامل کلیه اقدامات لازم و ضروری پس از وقوع بحران است که برای بازگرداندن وضعیت عادی به مناطق آسیبدیده با در نظر گرفتن ویژگیهای توسعه پایدار، ضوابط ایمنی، مشارکتهای مردمی و مسائل فرهنگی، تاریخی، اجتماعی منطقه آسیبدیده انجام میگیرد. بازتوانی نیز شامل مجموعه اقداماتی است که جهت بازگرداندن شرایط جسمی، روحی و روانی و اجتماعی آسیبدیدگان به حالت طبیعی به انجام میرسد .[1]
.2 وضعیت آبوهوا و شرایط اقلیمی ایران
اقلیم هر منطقه بدون شک، عامل موثری در مدیریت پس از بحران آن منطقه میباشد. راهحلهایی که ساکنین یا سازمانهای امداد و نجات مناطق مختلف در جهت ساخت سرپناه سازگار با شرایط آب و هوایی منطقه در زمان بحران اتخاذ کردهاند قابلستایش است. اما این روشها، مدیریت شرایط دشوار سکونت در منطقه بحرانزده را محدود ساخته و به طور کامل موفقیتآمیز نبوده و بحرانهای مالی و جانی دیگری را در پی خواهد داشت از این رو آشنایی با اقلیمهای مختلف ایران، تأثیر به سزایی در عملکرد مدیریت پس از بحران خواهد داشت.
اقلیم معتدل و مرطوب
-سواحل جنوبی دریای خزر با اعتدال هوا و بارندگی فراوان جزء مناطق معتدل کشور به حساب میآید -مشخصه بارز آب و هوایی در اقلیم معتدل و مرطوب، میزان بارش باران در اغلب فصول سال در این ناحیه میباشد. معمولاً- دمای هوا در تابستان بین 25تا30 درجه در روز و بین 20تا23 درجه هنگام شب است.
-رطوبت هوا در منطقه بسیار بالاست.
-بارش باران، موجب بالا بردن سطح پوشش گیاهی و رویش جنگلها در منطقه معتدل و مرطوب جنوب دریای خزر شده است.
میزان بارش و رطوبت در ناحیه معتدل و مرطوب از در امتداد نوار حاشیه دریا، از شرق به غرب افزایش مییابد. .[2]
اقلیم گرم و خشک
-بخش قابلتوجهی از مساحت ایران را مناطق گرم و خشک اشغال نموده است. -بادهای خشک این مناطق، بسیار آزاردهنده است.
-آسمان کویر در بیشتر ایام سال صاف و بدون ابر میباشد.
-میزان بارندگی کم و مه و طوفان بسیار زیاد اتفاق میافتد. بارندگی کم موجب کاهش سطح پوشش گیاهی در این ناحیه شده است.
-اختلاف دمای شب و روز در مناطق اقلیمی گرم و خشک زیاد است. -بارندگی بسیار شدید و اغلب به صورت رگبار رخ میدهد.
-میزان تعریق و تبخیر نسبت به بارش سالیانه بالاست.
مشخصه بارز آب و هوایی این اقلیم، روزهای گرم و شبهای بسیار سرد و زمستانهای سرد و سخت و تابستانهای گرم و خشک میباشد .
اقلیم سرد و کوهستانی
سلسله جبال البرز و زاگرس نواحی مرکزی ایران را از دریای خزر در شمال و جلگه بینالنهرین در غرب جدا میکنند. کوههایی نیز بهصورت منفرد در مرکز و شرق ایران وجود دارند از جمله کوه تفتان، شیرکوه و...
کوهستانهای غربی که دامنههای غربی رشتهکوههای فلات مرکزی ایران و سراسر کوههای زاگرس را در بر میگیرد از مناطق سردسیر کشور بهشمار میآیند.
-از مشخصه بارز اقلیم سرد و کوهستانی، سرمای شدید زمستان و هوای معتدل تابستانهای این ناحیه است. -میزان بارش برف در اقلیم سرد و کوهستانی بسیار بالاست.
-اختلاف دمای شب و روز بسیار زیاد است.
-خشکی هوا در مناطق سرد و کوهستانی آزاردهنده هست.
در این نواحی، میزان بارندگی در تابستان کم و در زمستان زیاد است و بیشتر به صورت ریزش برف میباشد. برفهای پیاپی بیشتر قلهها را میپوشاند. در ارتفاعات بالای 3000 متر همواره برف وجود دارد و این کوهستانها سرچشمه رودخانهها و قناتها در کشور محسوب میشوند
اقلیم گرم و مرطوب
این منطقه اقلیمی، در امتداد یک نوار ساحلی باریک ونسبتاً طولانی است که بیش از دو هزار کیلومتر طول آن میباشد و از مصب اروندرود در جنوب غرب استان خوزستان شروع شده و به خلیج گواتر در جنوب شرقی استان سیستان و بلوچستان ختم میشود.
-مشخصه بارز آب و هوایی ناحیه گرم و مرطوب، گرمای شدید و رطوبت بالای هواست.
-میزان بارندگی در این منطقه بسیار پایین است. اغلب بارندگی در فصول پاییز خصوصاً زمستان رخ میدهد. -هوا در زمستان، معتدل و مطبوع است.
