بخشی از مقاله
چکیده
لازمه طراحی فرهنگسرا در اقلیم گرم و خشک شناخت عوامل مؤثّر بر طراحی بود تا بتوان تدابیر لازم را برای عناصر کالبدی فرهنگسرا انجام داد. بنابراین اهمیّت این پروهش باعث شد ، تا ساختمان فرهنگسرا به درستی مورد استفادهی مخاطبین قرار گیرد و از طرفی در درازمدت موجب صرفه اقتصادی در ساختمان است. توجه به عوامل مؤثّر بر طراحی فرهنگسرا در اقلیم گرم و خشک آسایش مخاطبین را فراهم کرده است.
این پژوهش با روش تحقیق توصیفی تحلیلی و با استفاده از روش کتابخانهای انجام شده است که هدفآن تعیین عوامل مؤثّر بر طراحی در اقلیم گرم و خشک بود که با استفاده از مقالات و کتب علمی این نتیجه حاصل شد که عناصر دما، رطوبت، تابش خورشید، جریان هوا از عوامل مؤثّر بر طراحی فرهنگسرا در اقلیم گرم و خشک هستند و بدین ترتیب پاسخ سؤال تحقیق، مبنی بر چه عواملیبر طراحی فرهنگسرا در اقلیم گرم و خشک مؤثّر هستند، داده شد. در آخر این پژوهش توصیههایی برای تعادل بخشیدن به این عناصر در طراحی فرهنگسرا داده شد و برای پژوهشگران آینده نیز پیشنهاداتی ارائه گردید.
مقدمه
بدیهی است طراحی معماری فرهنگسرا که یک ساختمان عمومی محسوب میگردد در اقلیمهای مختلف دارای شرایط خاص میباشد که موجب میشود نوع طراحی از نظر فرم و عملکرد متفاوت باشد.
بنابراین یکی از مسائل مهم بشری آسایش محیطی است، به طوری که جامعههای بشری در محیطهای مناسبتر تشکیل یافتهاند.
خلق شرایط محیطی راحت و مطلوب زندگی و تأمین امنیّت ساکنین بنا از گزند شرایط نامساعد محیطی و جوی از اصول لاینفک معماری و ساختمان به شمار میرود.
یکی از ویژگیهای اساسی محیطهای شهری پایدار، سازگاری و هماهنگ بودن آنها با ویژگیهای اقلیم محلی است. بنابراین شناخت، درک و کنترل عوامل تأثیرات اقلیمی مناطق شهری پیشنیازهای اساسی برای طراحی معماری فضاهای شهری ازجمله فرهنگسراست که لازم است قبل از عملیاتی کردن طرحها و پروژهها مورد توجه ویژه طراحان و برنامهریزان قرار گیرد. توجه به مسائل اقلیمی و عوامل مؤثّری که بر طراحی فرهنگسرا در اقلیم گرم و خشک تأثیر میگذارد، یکی از وجوه مهم در پایدارسازی طراحی معماری فرهنگسرا باشدمی . شناخت عوامل مؤثّر در طراحی معماری فرهنگسرا در شرایط اقلیم گرم و خشک اوّلین خط دفاعی برای عوامل خارج بناست
امروزه همزیستی با شرایط طبیعی و اقلیمی، مبدّل به یکی از مهمترین تدابیر در معماری شده و طراحان را ملزم به رعایت اصول و قواعد خاصی در این زمینه میکند.
هدف از این تحقیق تعیین عوامل مؤثّر بر طراحی معماری فرهنگسرا از اقلیم گرم و خشک میباشد و در این پژوهش به سؤال زیر پاسخ داده میشود.
سؤال چه: عواملی در طراحی معماری فرهنگسرا در اقلیم گرم و خشک مؤثّرند؟
هدف تعیین: عوامل مؤثّر بر طراحی معماری فرهنگسرا در اقلیم گرم و خشک
پیشینهی تحقیق :
هاوارد، کریشفیلد - 1979 - به انتخاب محل ساختمان اشاره میکند و استفادهی بهینه از حداکثر شرایط خرد اقلیم محلی را در آسایش مفید میداند. وی عوامل تابش، باد و جهت استقرار ساختمان را در کنترل حرارت فضای داخلی توضیح داده و راهحلهایی جهت استفاده از تابش خورشیدی برای گرم کردن ساختمان ارائه نموده است.
علیجانی - 1373 - ،در مقالهای نقش آب و هوا را در طراحی مساکن و ساختمانها مورد ارزیابی قرار داده است. وی در این پژوهش با بررسی زاویهی تابش آفتاب روشهای گوناگون بررسی مسکن و ساختمان همساز با اقلیم را تشریح نموده است.
افزایش دمای جهان اثرات عمیقی بر پدیدههای اقلیمی دارد. یکی از بیشترین تأثیرات تغییر اقلیم در شهرهاست. مهمترین تأثیر اقلیم گرم و خشک بر شهر، بالا رفتن دمای درون شهرها و به وجود آمدن جزایر گرمایی است. عواملی که به بالا رفتن دمای درون شهرها کمک میکنند و در حیطهی کاری معماران است عبارتند از :
-1 مصالحی که شهرها از آن ساخته میشوند. ظرفیت گرمایی زیادی دارند این مصالح سطوح نفوذناپذیری ایجاد میکنند که بارش را به سرعت و قبل از این که تبخیر شود به خارج از شهر منتقل میکنند. این عمل مانع از تلف شدن گرما برای تبخیر رطوبت شهر میشود.
-2 ساختمانهای مرتفع ساختاری سهبعدی ایجاد میکنند که جریان هوا را تغییر میدهند و هندسهی پیچیدهای را برای تبادل گرما به وجود میآورند.
-3 ناهمواریهای زیاد سطوح شهر، سرعت باد را در ناحیهی شهری کاهش میدهد، تهویه را نیز کند میکند و مانع ورود هوای سرد اطراف به داخل شهر میشود.
-4 دیوارهای عمودی ساختمانهای شهر اجازهی فرار تابش خورشید را به آن سهولتی که در مناطق نسبتاً مسطح صورت میگیرد، نمیدهند. اضلاع جانبی این ساختارهای سهبعدی، گرمای ذخیره شده را منتشر میکنند که قسمتی از آن، به جای حرکت به سمت بالا،مجدداً در بین ساختمانها میتابد و روند اتلاف گرما را آهسته میکند.
-5 برای شکلگیری آسایش انسان از دیدگاه اقلیمی 4 عنصر دما، رطوبت، باد و تابش نقش اساسی را دارند که در این بین دما و رطوبت تأثیر بیشتری در سلامت و راحتی انسان دارند. به این دلیل بیشتر مدلهای سنجش آسایش انسان بر این 2 عنصر استوار است.
-6یکی از عناصر مؤثّر در اقلیمشناسی وجود بادهایی که در سطح زمین به وجود میآید. بادها هر یک دارای مرکزیت میباشند که درنتیجه بادهای موسمی، قطبی، نیمهاستوایی و بادهای پراکنده و محلی را به شکلهای مختلف پدید میآورد. وجود بادها و اثر آن در برخورد با ساختمانها خالی از اشکال نیست ساختن بنا در مناطق بادگیر و در مسیر وزش باد، عوارض خطرناک ازجمله از نظر روحی و روانی و تخریب بناهای سبک را به دنبال دارد.
روش تحقیق :
مطالعات این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از سطح وسیعی از مطالعات کتابخانهای انجام گرفته است. از مقالات علمی پژوهشی در تکمیل مطالعات نیز استفاده گردیده است. طراحی معماری در اقلیم گرم و خشک وابسته به عوامل مختلفی است که با این پژوهش آن عوامل مشخص و تعیین میگردند.
یافتهها :
در فلات مرکزی ایران اکثر مناطق نیمهاستوایی را شامل میشود و در اثر وزش بادهای مهاجر که از جنوب غربی و شمال غربی به طرف استوا میوزد هوا بسیار خشک است. آسمان در بیشتر اوقات سال بدون آب بوده و اشعه منعکس شده از سطح زمین بسیار بالاست. و مه، طوفان و گرد و خاک دربعضی از شهرها اتّفاق میافتد. بارندگی و رطوبت هوا بسیار کم و خشکی هوا بسیار بالاست. ساکنین اقلیم گرم و خشک عموماً با مسائل و مشکلات حادی چون تابش شدید آفتاب، گرمای زیاد، هوای خشک، کمبود بارندگی، کمآبی، عدم رطوبت، وجود طوفانهای پرگرد و غبار و طوفانهای شن و اختلاف درجه حرارت شب و روز مواجه هستند.
ویژگیهای معماری در مناطق گرم و خشک
مجموعه های شهری و روستایی متراکم و فشرده است. جهت کاهش سطوح مرتبط با شرایط حاد منطقه ضرورت امر دفاع در برابر حملهی مهاجمان و انطباق با روابط اجتماعی و اقتصادی داخل شهر شکلگیری بافت به جهت تابش خورشید و جهت وزش باد در منطقه بوده است. محافظت در مقابل شرایط نامطلوب جوی بادهای نامطلوب و گردوخاک و طوفانهای شن. در عین حال شکلگیری بافت به نحوی است که در استفاده از باد خنک در فصل تابستان و تابش خورشید در زمستان محدودیت ایجاد نشود.
