بخشی از مقاله
چکیده :
یکی از گامهای مؤثر جهت نگهداشت جمعیت و ایجاد اشتغال در مناطق مرزی، ایجاد بازارچه های مرزی - تجارت مرزی - است. امروزه بازارچه های مرزی ضمن تأمین سطح قابل توجهی از نیاز مردم مرز نشین از طریق مبادلات مرزی، به قانونمند کردن ترددها ، تثبیت و پایدار نمودن امنیت در مناطق مرزی، فروکش کردن مبادله قاچاق کالا، تقویت معیشت مرزنشینان و توسعه اقتصادی این مناطق کمک کرده اند.
تحقیق حاضر به دنبال ارزیابی اثرات اقتصادی بازارچه مرزی مهران در توسعه روابط سیاسی واقتصادی می باشد . در این تحقیق روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات تحلیلی توصیفی وکتابخانه ای است نتایج تحقیق نشان میدهد، بین ایجاد بازارچه و اثرات اقتصادی و روابط سیاسی وامنیت منطقه ونیز افزایش اشتغال، کاهش فقر، افزایش درآمد و کاهش تمایل مهاجرت ساکنان مناطق مرزی به جاهای دیگر رابطه معناداری درمنطقه مهران، با همسایه مرزی وجود دارد.
مقدمه:
مرز ایران و عراق خط مرزی 1458 کیلومتری بین دو کشور ایران و عراق میباشد که در - جنوب از خط تالوگ اروند رود در عراق به اسم شط العرب نامیده میشود - شروع میشود و در نقطه سهگانه مرز ایران، عراق، و ترکیه در کوه دالمپر در شمال ختم میشود. استانهای ایرانی خوزستان، ایلام، کرمانشاه، کردستان، و آذربایجانغربی قسمتی از این مرز را در بر میگیرند.
- سایت - یکی از دغدغه های دولت ها، سیاستمدران و برنامه ریزان در قرن حاضر، شناسایی بهترین راهکارها در جهت ایجاد روابط سیاسی واقتصادی در مناطق مرزی با سایر کشور ها وحفظ امنیت مرزی این مناطق وجلوگیری از آشوب وتخلیه مناطق در همه زمان ها به خصوص زمان های بحرانی ونزاع می باشد.لذا کشورها به دنبال آن هستند که با استفاده از موقعیت های مناسب وایجاد منطقه آرام در مرز ها موجبات روابط سیاسی مناسب را با کشورهای منطقه ایجاد نموده و ازاین طریق باعث رفاه اقتصادی برای مردم مرزنشین وکشور شده و با جلوگیری از پراکندگی مردم مرزنشین وایجاد بازارچه های مرزی ، رونق اقتصادی وتوسعه را برای منطقه بوجود آورند که مانع از تمرکز سرمایه در یک منطقه و رشد ناهمگون جامعه گردد.
و از دید اقتصادی کارا و سودآور باشد. بر همین اساس برای تحقق توسعه روستایی که به نوعی متضمن تقویت یکپارچگی، هویت و امنیت ملی است، ضرورت دارد که مناطق دور افتاده و محروم به لحاظ برنامه های توسعه ای از حقوق توسعه یافتگی برخوردار شوند.
از جمله مناطقی که باید سطح توسعه یافتگی در آنها توسعه یابد، مناطق مرزی است .این مناطق به دلیل تماس با محیطهای گوناگون داخلی و خارجی از ویژگیهای خاصی برخوردارند
ویژگیهائی چون دوری از مرکز، انزوای جغرافیایی، ناپایداری سکونت، تفاوتهای فرهنگی، تهدیدات خارجی، تبادلات مرزی و.... اهمیت ویژه ای را در برنامه ریزی های توسعه، امنیت و آمایش کشور به این مناطق داده است. دوری از مرکز به خصوص در نظامهای حکومتی بسیط باعث عقب ماندگی مناطق مرزی از حیث توسعه همه جانبه شده و این مناطق را از نظر شاخصه های توسعه در پایین ترین حد قرار داده است.
علی رقم ظرفیت های بالا دراین مناطق که می تواند در کنترل منطقه مرزی به یک کشور یاری رساند. جایگاه ویژه اقتصادی علاوه بررشد سرمایه نیز با شناسایی خواسته های کشور هم مرز میتواند موجب رونق اقتصادی گردد. "تنوع بخشی به اقتصاد"بالا بردن شاخص های توسعه انسانی "،مشکلات ناشی ازصنعتی شدن آلودگی بیش ازاستانداردشدن شهرها بویژه شهر های بزرگ" افزایش بهره وری وکارآمدی نیروی انسانی " اشتغالزایی " تعامل فرهنگ ها" حفظ محیط زیست" ودرمجموع توسعه پایدار دغدغه هایی است که جهان امروز با آن روبروست وهریک ازکشورها درهرسطحی ازتوسعه برای یافتن پاسخ لازم به دغدغه های مذکور درتلاشند. دراین میان کشورهایی که به تنوع بخشی اقتصادی روی آورده اند ومی خواهند خود را از اقتصاد تک پایه ای برهانند درجستجوی شناخت مزیت هاویا خلق مزیت هاهستند.
یکی از این مناطق مرزی که دارای ویژگی منحصر به فردی با توجه به همرزی آن با کشور عراق که دارای 692،585،32 میلیون نفر جمعیت شیعه می باشد وهمه ساله خیل عظیمی از علاقمندان به زیارت عتبات عالیات ازاین مرز عبور میکنند وهمچنین به دلیل ویژگی خاص اقتصادی منطقه مهران می باشد. که چند سالی است که مورد توجه سرمایه گذران قرارگرفته مراکز علمی پژوهشی نیز درصد اجرای پروژه های اقتصادی رفاهی تفریحی وگردشگری دراین منطقه با توجه به طرفیت بالای منطقه ویژه اقتصادی مهران می باشند. که همین توجه وحساسیت موضوع ومشکلات بوجود آمده درکشور عراق ونیز امکان نفوذ عناصر بیگانه وتروریسم دراین منطقه طلب نموده تا علاوه بر استقبال از طرح های مهم اقتصادی توجه خاص امنیتی نیز به این منطقه بوجود آید که روستاهای مناطق مرزی نیزاز این امر مستثنی نیستند .
چنین دغدغه هائی موجب شده است که مناطق مرزی و تاثیرات مرزی در تحقیقات توسعه ای اعم از اقتصادی، اجتماعی و اکولوژیک مورد توجه قرار گیرند زیرا که این استنباط و تصور ایجاد شده است که این مناطق جغرافیایی ویژه موجب سازگاری، همسانی اقتصادی، تثبیت امنیت و پایداری جمعیت میگردند.در واقع اقتصاد مناطق مرزی خود میتواند نقش اساسی در ترقی، پیشرفت و توسعه اقتصادی نواحی مرزی، بهبود استاندارهای زندگی مردم، کاهش فقر، توزیع مناسب درآمد و همگرایی اقتصادی نواحی مرزی داشته باشد.
ناتوانیهای بالقوه طبیعی و اقتصادی برخی از این مناطق،خصوصاَ در بخشهای کشاورزی و صنعت، مهاجرت، تفاوت ها و عدم تعادل های منطقه ای و فضایی بین مناطق مرکزی و مرزی به دولتهای وقت اجازه داده که به لحاظ محرومیت زدایی، ایجاد اشتغال، نگهداشت جمعیت، ممانعت از تخلیه مناطق مرزی و وقوع قاچاق تمهیداتی را در مبادلات بازرگانی نواحی مرزی لحاظ نمایند
لذا با توجه به ویژگی های این مناطق که پیش ازاین گفته شد یکی از تمهیدات لازم برای پویا کردن اقتصاد نواحی مرزی، توسعه مبادلات مرزی در قالب های قانونمند و تسهیل شده - بازارچه های مرزی - است که میتواند محرک خوبی برای افزیش مبادلات رسمی، شکوفایی مزیت های نسبی و گسترش همکاری ها و توسعه بازارهای بین منطقه ای، تثبیت قیمت ها، جهت دهی سودهای تجاری، افزایش اشتغال و رفاه برای جامعه مرزنشین باشد
شهرستان مهران با 220 کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق در غرب استان ایلام واقع شده است. این شهرستان از شمال به ایلام از جنوب به عراق و از سمت شرق به دهلران محدود می شود. شهرستان مهران به دلیل هم مرز بودن با کشور عراق و همچنین نزدیک بودن به عتبات عالیات مناسب ترین و بهترین راه برای فعالیتهای توریستی و زیارتی و نیز یکی از مناسب ترین و مطمئن ترین مناطق برای توسعه فعالیت های اقتصادی است. ولی مشکلاتی از قبیل عدم سرمایه گذاری دولت ها در طرحهای صنعتی کوچک و اشتغال زا، انزوای جغرافیایی منطقه نسبت به مراکز فعالیت و تولیدی کشور،وجود موانع و محدودیتهای طبیعی، نامساعد بودن ارتباطات جاده ای، وجود مناطق آلوده به مین، خسارت های ناشی ازجنگ تحمیلی و... اقتصاد منطقه را تضعیف کرده است.
با توجه به ضعف اقتصادی منطقه، جمعیت ساکن با مشکلاتی مانند بیکاری، فقرگسترده، مهاجرتهای روستایی و اشتغال غیررسمی روبه رو هستند. به نظر میرسد، توسعه و گسترش بازارچه های مرزی بتواند تا حدودی مشکلات منطقه را کاهش دهد. در راستای بررسی تاثیرات بازارچه های مرزی بر روند توسعه روستاهای پیرامون سوالات زیر مطرح میشود.
بیان مسئله:
آیا توجه کردن به زیرساخت های مرزی به نفع امنیت وروابط سیاسی بوده ومی تواند دراقتصادتاثیر گذار باشد؟
آیا ایجاد بازارچه های مرزی وتوجه به نیروی انسانی درمرزها موجب جلوگیری از خالی شدن این بخش از کشور خواهد شد ونیروی جوان را در مرز حفظ خواهد نمود ؟
اهمیت تحقیق:
این مقاله به صورت تحلیلی وکتابخانه ای به منظوردستیابی به مزیت های توجه به زیرساخت های نوار مرزی به خصوص مرزهایی که ازنظر تجاری واستراتژیک دارای اهمیت است پرداخته بررسی شده وهدف بررسی اهمیت توجه به زیرساخت ها در نوارمرزی کشور درجهت توسعه درتمامی زمینه هااست .
مرز مهران یکی از این منطقه هااست که از اهمیت ویژه ای درتمامی زمینه ها برخوردار است. این موضوع اهمیت و ضرورت تخقیق را افزایش خواهد داد.
سؤال اصلی تحقیق:
-انجام عوامل زیر ساختی وپروژه های اقتصادی چه تاثیری بر روابط سیاسی واقتصادی در منطقه مرزی دارد؟
-ایجاد بازارچههای مرزی چه تأثیری بر کیفیت زندگی روستاییان وامنیت این منطقه مرزنشین داشتهاند؟
-آیا بازارچه مرزی مهران توسعه اقتصادی نواحی روستایی پیرامون را به همراه داشته است؟
-آیا بین تأسیس بازارچه مرزی مهران و کاهش میزان مهاجرت های روستایی رابطه ای وجود دارد؟
