بخشی از مقاله
چکیده
فرسودگی به عنوان یک سندرم سه بعدی ؛ زوال شخصیت، خستگی هیجانی و وتمامیت فردی کاهش یافته مورد توجه قرار می گیرد که به موقعیتها و بافتهای آموزشی گسترش پیدا کرده و با عنوان فرسودگی تحصیلی نام برده میشود. فرسودگی تحصیلی در موقعیتهای آموزشی به عنوان احساس خستگی به خاطر تقاضاها و الزامات تحصیل، داشتن یک حس بدبینانه و بدون علاقه نسبت به مطالب و تکالیف درسی و احساس پیشرفت شخصی ضعیف در امور درسی و تحصیلی تعریف می شود و یکی از عوامل مؤثر بر کاهش انگیزه و عملکرد تحصیلی دانشآموزان میباشد.
این پژوهش با هدف شناسایی عوامل مژثر بر فرسودگی تحصیلی انجام شده است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و روش جمعآوری اطلاعات کتابخانهای میباشد. با بررسی منابع موجود کمالگرایی ناسازگارانه، حمایت اجتماعی، استرس ادراک شده، خودکارآمدی، ادراکات محیطی، کیفیت تجارب یادگیری، هوش هیجانی و رضایت از زندگی به عنوان عوامل مژثر بر فرسودگی تحصیلی شناسایی شدند.
مقدمه:
به طور مرسوم فرسودگی به عنوان یک سندرم سه بعدی مورد توجه قرار میگیرد؛ خستگی هیجانی1، زوال شخصیت2 وتمامیت فردی کاهش یافته3، که با سیاهه فرسودگی ماسلاخ - MBI - HSS - مورد اندازهگیری قرار میگیرد
خستگی هیجانی؛ که اشاره به احساس خالی شدن و تهی شدن ازمنابع هیجانی فرد دارد به عنوان مؤلفهی استرس فردی احساسی سندرم مورد ملاحظه قرار میگیرد. زوال شخصیت؛ اشاره به پاسخ های منفی بدبینانه یا بیش از حد با بیرغبتی به سایر افراد درمحل کار دارد که مؤلفهی بین فردی فرسودگی را نشان میدهد.
بالاخره تمامیت فردی کاهش یافته؛ اشاره به احساس کاستی در شایستگی و میزان باروری و حس کارآیی پایین فرد دارد که مؤلفهی خود ارزیابی فرسودگی را شامل میشود
متغیرفرسودگی به موقعیتها و بافتهای آموزشی گسترش پیدا کرده که از آن با عنوان فرسودگی تحصیلی5 نام برده می شود
فرسودگی تحصیلی در میان دانشجویان دانشکده - کالج - ، اشاره به احساس خستگی به خاطر تقاضاها و الزامات تحصیل - خستگی - ، داشتن یک حس بدبینانه و بدون علاقه به تکالیف درسی فرد - بیعلاقگی - ، و احساس عدم شایستگی به عنوان یک دانشجو - کارامدی پایین - دارد
میتوان گفت که موقعیتهای آموزشی به عنوان محل کار فراگیران محسوب میشود، اگرچه فراگیران در موقعیتهای آموزشی به عنوان کارمند، کار نمیکنند یا شغل خاصی در آنجا ندارند، اما از دیدگاه روانشناختی، فعالیتهای آموزشی و درسی آنها را میتوان به عنوان یک "کار" در نظر گرفت
آنها در کلاس حضور پیدا می کنند و مجموعه تکالیفی را برای موفقیت در امتحانات و کسب نمره قبولی انجام میدهنداین. موضوع اخیراً مطالعات متعددی را به خود اختصاص داده است.
فرسودگی تحصیلی یکی از عوامل مؤثر بر کاهش انگیزه و عملکرد تحصیلی دانشآموران است و این پژوهش به دنبال پاسخ به این سؤال است که چه عواملی بر فرسودگی تحصیلی مؤثرهستند؟
پیشینه یپژوهش: یافتههای تحقیق بهروزی و همکاران - 1391 - نشان داد که استرس ادراک شده و کمالگرایی ناسازگارانه با فرسودگی تحصیلی رابطهی مثبت و معنیدار و متغیرهای حمایت اجتماعی و کمالگرایی سازگارانه با فرسودگی تحصیلی رابطهی منفی و معنیدار دارند. همچنین، نتیجهی رگرسیون چندگانه با روش سلسله مراتبی و گام به گام نشان داد استرس ادراک شده، بهترین پیشبینی کننده فرسودگی تحصیلی دانشجویان به شمار میرود.
نتایج پژوهش رستماوغلی و خشنودنیای چماچایی - 1392 - با عنوان »مقایسهی وجدان تحصیلی و فرسودگی تحصیلی در دانش آموزان با و بدون ناتوانی یادگیری« نشان داد که بین دو گروه از نظر وجدان تحصیلی و فرسودگی تحصیلی تفاوت معناداری وجود دارد.
یافتههای پژوهش محمدامینی - 1392 - نشان داد که آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و حل مسئله اثر مثبت و معناداری بر انگیزش تحصیلی و خودکارآمدی دانشآموزان اهمالکار دارد و باعث افزایش انگیزش تحصیلی و خودکارآمدی دانش آموزان اهمالکار میشود.
یکی دیگر از نتایج این پژوهش اثربخشی معنادار آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و حل مسئله بر کاهش فرسودگی تحصیلی دانشآموزان اهمالکار بود. همچنین مقایسهی اثربخشی آموزش راهبردهای یادگیری و حل مسئله بر انگیزش تحصیلی، خودکارآمدی و فرسودگی تحصیلی نشان داد که آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی اثربخشی بیشتری در مقایسه با آموزش حل مسئله بر این متغیرها داشت. در کل نتایج نشان داد آموزش راهبردهای یادگیری خودتنظیمی و حل مسئله تأثیری افزایشی بر خودکارآمدی و انگیزش تحصیلی و تاثیری کاهشی بر فرسودگی تحصیلی دانش آموزان اهمالکار دارد.
هدف این پژوهش شناسایی عوامل مؤثر فرسودگی تحصیلی دانشآموزان است تا نظامهای آموزشی برای کاهش و از بین بردن این عوامل تدابیر لازم اتخاذ نمایند. روش تحقیق توصیفی- تحلیلی است و برای جمعآوری اطلاعات از منابع کتابخانهای استفاده شده است.
عوامل موثر بر فرسودگی تحصیلی
عوامل موثر بر فرسودگی تحصیلی دانشآموزان بسیار وسیع و گسترده میباشند و شناسایی این عوامل در رفع مشکلات و نارساییهای موجود در سیستم آموزشی مهم است. در ادامه این عوامل بررسی میشود.
-1 کمالگرایی ناسازگارانه
یکی از متغیرهای مهم اثرگذار بر فرسودگی تحصیلی کمالگرایی1 ناسازگارانه است تحقیقات اخیر دربارهی کمالگرایی به این سازه همانند یک سازه چندبعدی مینگرند که شامل کمالگرایی سازگارا و کمالگرایی ناسازگارانه 3 میباشد.
تفاوت کلیدی کمالگرایی سازگارانه و ناسازگارانه این است که در کمالگرایی ناسازگارانه با وجود شواهدی که حاکی از غیرواقعی بودن معیارها هستند، گرایشهای کمالگرایانه همچنان ادامه مییابند. همچنین تفاوت آنها در این است که کمالگرایان سازگار برای رسیدن به این معیارها تلاش لازم را میکنند ولی عزت نفس4 خود را از دست نمیدهند
آهولا6 و هاکانین7 در سال 2007 در پژوهشی رابطهی کمالگرایی با فرسودگی تحصیلی و درگیری تحصیلی را در بین دانشجویان چینی بررسی کردند. نتایج نشان داد که جنبههای ناسازگارانه کمالگرایی به طور معناداری با فرسودگی تحصیلی و جنبههای مثبت کمال گرایی با درگیری تحصیلی همبستگی دارد.
نتایج حاصل از پژوهش زاهدبابلان، پوربهرام و رحمانی جوانمرد در سال 1393 با عنوان رابطه »رابطه کمالگرایی، جهتگزینی هدف و عملکرد تحصیلی با فرسودگی تحصیلی« نشان میدهد کمال گرایی، جهتگزینی هدف تسلط و عملکرد تحصیلی پیشبین معنیدار فرسودگی تحصیلی است.
-2 حمایت اجتماعی
یکی دیگر از متغیرهای اثرگذار بر فرسودگی تحصیلی، حمایت اجتماعی8 می باشد. منظور از حمایت اجتماعی، قابلیت و کیفیت ارتباط با دیگران است که منابعی را در مواقع مورد نیاز فراهم میکنند.
