بخشی از مقاله
چکیده
هدف کلی این تحقیق تحلیل محتوا کتاب درسی علوم تجربی سوم ابتدائی چاپ سال 1395 براساس الگوی آموزشی مریل می باشد. برای این منظور، با توجه به سه نوع عملکرد مورد انتظار - یادآوری، کاربرد، کشف یا ابداع - و عناصر چهارگانه محتوا آموزشی - حقایق، مفاهیم، روش کار، اصول و قوانین - به توصیف و بررسی کتاب مذکور پرداخته شده است.
جامعه آماری این تحقیق تمامی متون، تصاویر، جداول، سوالات و فعالیتها کتاب علوم تجربی سوم ابتدائی می باشد که با توجه به محدود بودن جامعه آماری، نمونه آماری مطابق با جامعه آماری درنظر گرفته شده است. تجزیه تحلیل داده ها در سطح آمار توصیفی و با استفاده از مقادیر فراوانی، درصد و میانگین می باشد.
نتایج تحقیق نشان می دهد که عملکرد مورد انتظار در کتاب علوم تجربی سوم ابتدائی با 236 بار تکرار در مجموع 14 درس و 108 صفحه بسیار خوب می باشد که سهم مولفه یادآوری با 149 فراوانی - %63,3 - ، کاربرد با 44 فراوانی - %18,6 - و کشف و ابداع با 43 فراوانی - %18,2 - می باشد. همچنین در بحث عناصر چهارگانه الگو، عنصر روش کار با 97 فراوانی - 41,1% - بیشترین تکرار و عنصر اصول و قوانین با 13 فراوانی - %5,5 - کمترین تکرار را داشته اند.
مولفه مفاهیم با 90فراوانی و حقایق با فراوانی 36به ترتیب38,1 درصد و 15,2 درصد در مراتب بعدی قرار دارند و در مجموع کتاب علوم تجربی سوم ابتدائی را از نظر عناصر مورد استفاده در الگوی آموزشی مریل، قابل قبول ارزیابی می کنند.
بیان مسئله
مفهوم برنامه درسی شامل برنامه تفضیلی کلیه ی فعالیت های یادگیری فراگیرنده،انواع وسایل آموزشی،پیشنهاداتی در مورد راهبردهای یادگیری و شرایط اجرای برنامه و...می باشد
نظر به اینکه دوره ی ابتدایی یکی از دوره های مهم در امر آموزش است ؛بنابراین کتاب های این دوره هم از اهمیت ویژه ای برخوردار است.کتاب علوم به دلیل نقشی که در زندگی حال و آینده افراد دارد از مهمترین کتابها است.
در عصر تسخیر فضا،دانش آموزان ما نیاز دارند که مطالب جدید را درک کنند و به موازات پیشرفت علم بر معلومات علمی خود بیافزایند و غالبا این نیاز را با پرسش های متعدد از علم بروز می دهند.چنان چه ملتی بخواهد پیوستگی خود را با علم وتمدن و ترقیات بشری حفظ کند،باید کودکان خود را از کودکی ضمن تقویت ایمان به پروردگار،به رموز علمی و کشف حقایق و کارهای علمی و فنی و ابتکارانه آشنا سازد.راه علمی توصیه ی فوق،پرورش استعداد،ایجاد علاقه و مهارت در دانش آموزان در زمینه های مختلف به خصوص دروس مربوط به علوم تجربی و کاربردهای ان در زندگی روزمره می باشد
امروزه آموختن علوم تجربی همچون سواد آموزی و حساب کردن امری اساسی و ضروری است که آب زندگی روزمره ی ما در ارتباط است وبا پیشرفت تکنولوژی اهمیت آن بیشتر شده .به عبارت دیگر آموزش علوم بیشتر به آموزش راه یادگیری می پردازد که آگاهی از آن برای هر کودکی لازم است،چرا که در دنیایی زندگی می کند که سریعا در حال تغییر است و وی باید قادر باشدخود را دائم با آن تغییرات هماهنگ سازد آنچه مهم است یادگیری شیوه کسب اطلاعات، به روز کردن و پردازش آنهاست و نه کسب اطلاعات به مثابه یک بسته ی دانشی.به این دلیل فراگیری علوم تجربی دو جنبه ی مثبت دارد؛هم فرایند است و هم فراورده.
با توجه به اینکه از راه های پرورش کودکان خلاق،به کار بردن محتوای مناسب و روش های گوناگون آموزش،جست و جوی مسائل،خلاقیت و تفکر است.برنامه ی درسی کتاب علوم تجربی نیز از مهم ترین برنامه های درسی است که می تواند در ایجاد مهارت های خلاق در فراگیران نقش تعیین کننده ای داشته باشد و با تدوین محتوای مناسب برای این کاتب ها جهت پرورش کودکانی خلاق و متفکر بپردازد و یک نیروی انسانی خلاق و متفکر برای جامعه پرورش یابد.
نوعی از تحلیل ها که برای برنامه ریزان درسی،مؤلفین و تصمیم گیرندگان برنامه های درسی بسیار مفید و ضروریاست،تحلیل محتوایی است.این نوع تحلیل ها کمک میکند تا مفاهیم،اصول ،نگرش ها،باورها و کلیه ی اجزاء مطرح شده در باب دروس کتاب ، مورد بررسی علمی قرار گرفته و با اهداف برنامه ی درسی مقایسه و ارزشیابی شوند.برای مثال ممکن است که محتوا یا کتاب درسی نگرش ها یا حالاتی را تشویق کنند که با اهداف برنامه تناسب چندانی نداشته باشد.یک تحلیلگر محتوایی یا یک برنامه ریز درسی از طریق تحلیل محتوا می تواند پیام های نهفته در داستان های ساده یا متون کتاب درسی را با اهداف برنامه مورد بررسی قرار دهد.همچنین میتوان از طریق تحلیل محتوا گرایش ها یا جانبداری های پنهان و آشکار را در برنامه تعیین کند
امروزه طراحی آموزشی به عنوان یک رشته مهم و بسیار مورد استفاده در تکنولوژی آموزشی مطرح است.تکنولوژی آموزشی با بکارگیری پایه های نظری روانشناسی یادگیری و روانشناسی تربیتی،از روش های موجود در حوزه طراحی آموزشی استفاده می کند.نتیجه ی این تعامل ایجاد یک برنامه آموزشی است،که می توان در آن نظریه های مختلف را به کار بست و کارایی و اثر بخشی هر یک را آزمود.طراحی آموزشی ابزار تدریس و آموزش است و باعث می شود مواد آموزشی،موثرتر و کارآمدتر باشند
مریل موضوعات آموزش را در حیطه شتاختی به چهار عنصر قابل تجزیه می داند که عبارتند از حقایق،مفاهیم،روش کاروقوانین.شاگرد باید به طور ذهنی آنها را فرا گیرد و از آنها در موقعیت های بعدی استفاده کند؛این موضوعات را موضوعات نظری می نامیم.ونیز موضوع آموزش یک سلسله کارها،فنون و روشهای انجام امور خاص می باشد که موضوعات عملی می نامیم که شاگرد پس از فراگیری آن مهارت معینی را کسب می کند.الگوی مریل با ارایه راه حل های عملی و موثر طراحی آموزشی به تقسیم بندی اهداف آموزشی معنی و مفهوم جدیدی داده است طبق این الگو در مورد هریک از اهداف دروس میتوان با تعیین سطح عملکرد مورد نظر هم چنین موضوع آموزش نحوه ارایه تدریس و روش ارزشیابی را به طور دقیق تعیین نمود.در طبقه بندی مریل ، او عملکرد را به عنوان نتیجه و حاصل آموزش دارای سطوح مختلف سه نوع عملکرد می داند.
مریل عملکرد را به سه نوع یادآوری ،کاربرد یا به کاربستن و یافتن یا کشف و ابداع تقسیم میکند.با توجه به جامعیت الگوی مریل نسبت به سایر الگو های آموزشی برای انجام پژوهش حاضر انتخاب شده است.الگوی طراحی آموزش مریل،از جمله موثرترین الگوهای طراحی آموزشی شناختی می باشد،که نحوه ارائه و چیدمان اجزاء آموزش را به زیباترین شکل،در مورد انواع موضوع،مفهوم و قانون بیان میکند.این الگو با استفاده از عملکردهای پایانی مورد انتظار،سطح عملکردها را به بالاترین مرحله از جمله کشف و ابداع انتقال میدهد،و روش رسیدن به این عملکردها را برای انواع موضوعات و مفاهیم روشن میکند.مریل اعتقاد دارد که »اطلاعات آموزش نیست« بلکه دریافت درست اطلاعات با این شرط همراه است که،ساختار آنها درست باشد
اهداف کلی: تحلیل محتوای کتاب علوم تجربی پایه سوم ابتدایی بر اساس الگوی مریل
پرسش های تحقیق:
عناصر آموزشی - حقایق،مفاهیم،روش کار،قوانین - در کتاب علوم تجربی سوم ابتدایی به چه میزان وجود دارد؟
سطوح عملکرد - یادآوری،کاربرد،کشف و ابداع - مورد انتظار در کتاب علوم تجربی سوم ابتدایی به چه میزان است؟
روش پژوهش
این پژوهش به صورت توصیفی-تحلیلی - روش تحلیل محتوا - انجام می شود.مطالعات توصیفی زمان حال را بررسی می نماید.این نوع تحقیق به توصیف و تفسیر شرایط و روابط موجود می پردازد و وضعیت کنونی پدیده یا موضوعی را مورد مطالعه قرار می دهد.این پژوهش همه ی قسمتهای کتاب اعم از تصاویرو پرسش ها و متن ها مورد بررسی قرار می گیرد.در این تحلیل هر درس به عنوان واحد تجزیه و تحلیل می شود.محقق برای پاسخگویی به سوالات تحقیق ،موضوعات مطرح شده در هر متن را به چهار طبقه ی حقایق،مفاهیم ،روش کار و قوانین جای دهد.مسئله بعدی تحقیق این است که تعیین نمائیم در هر درس کدام عناصر و از هر یک از آن ها چه تعداد به کار رفته ؛به عبارت دیگر مشخص نمودن تعداد عناصر چهار گانه در هر درس به طور مجزا.
گام بعدی تعیین عملکرد مورد انتظار هر درس بود.زیرا از نظر مریل عملکرد مورد انتظار از تدریس هر درس و نوع موضوع مورد آزمایش نقش تعیین کننده و اساسی را در نحوه ارائه و ارزیابی درس به عهده دارد.با توجه به اینکه مولفین عملکردهای گوناگونی را برای هر درس در نظر گرفته اند
