بخشی از مقاله
چکیده
افت تحصیلی ، افت عملکرد تحصیلی و درسی دانش آموز از سطح رضایت بخش به سطح نامطلوب است. افت تحصیلی از سویی سبب تغییر نگرش دانش آموز نسبت به خود و از سوی دیگر نیز به نگرش دیگران نسبت به دانش آموز جهت می هد. این تغییرات در شخصیت بسیار ظریف و آسیب پذیر او آثار نامطلوبی را بر جای می گزارد و چه بسیارند دانش آموزان شکست خورده ای که از خانه می گریزند، به مواد مخدر پناه می برند و یا حتی اقدام به خودکشی می کنند. بنابر این در این پژوهش به بررسی عوامل موثر بر افت تحصیلی دانش آموزان و راه های مقابله با آن پرداخته شده است.
نتایج بررسی ها نشان داد که عوامل فردی ، خانوادگی ، آموزشی و اجتماعی نقش بسزایی در افت تحصیلی دانش آموزان دارند و نباید افت تحصیلی دانش آموزان را نادیده گرفت چرا که همین افت تحصیلی در بسیاری موارد سبب مردودی و ترک تحصیلی دانش آموزان می شود و با این دو مقوله ارتباط تنگا تنگ و نزدیکی دارد شواهد نیز چنین ارتباطی را بیان می کند. و در پایان نیز راهکار هایی جهت مقابله با افت تحصیلی دانش آموزان ارائه گردید.
مقدمه
نهاد تعلیم و تربیت در کشور های جهان سوم از یک سو دستخوش بحران های مختلف است, و از سوی دیگر خود آفریننده بحران های دیگری است. مشکل از آن جا بر خاسته است که این نهاد نه اهداف مشخصی را دنبال میکند و نه به دیگر نهادهای اجتماعی هماهنگ است, از این رو دانش افراد تحصیل کرده با نیازهای جامعه تناسب ندارد. علت اصلی توسعه نیافتگی این بخش از جهان نیز ضعف نظام آموزشی است, زیرا این کشورها یا فاقد تکنولوژی معلول فقدان نیروهای انسانی متخصص و ماهر است و این امر به نوبه خود از ضعف نظام آموزشی آنان نشات گرفته است.
یکی از بحران های بزرگ نظام آموزشی در کشورهای مختلف, بویژه کشورهای جهان سوم, مساله - افت و شکست تحصیلی - است که از دیر باز مورد توجه مسوولان آموزشی بوده است, و امروزه نیز از مهم ترین مسائل آموزش و پرورش به شمار می رود. بسیاری از مربیان, جامعه شناسان, روانشناسان و... بر حسب دیدگاه های خاص خود به این مساله نگریسته اند و تعاریف گوناگونی نیز از آن به دست داده اند
وقتی صحبت از افت تحصیلی می شود، منظور تکرار پایه تحصیلی در یک دوره و ترک تحصیل پیش از پایان دوره است. به عبارت دیگر افت تحصیلی شامل جنبه های مختلف شکست تحصیلی، چون غیبت مطلق از مدرسه، ترک تحصیل قبل از موعد مقرر، تکرار پایه تحصیلی، نسبت میان سنوات تحصیلی دانش آموز و ساله ای مقرر آموزش و کیفیت نازل تحصیلات می شود.
منظور از افت تحصیلی کاهش عملکرد تحصیلی و درسی دانش آموز از سطح رضایت بخش به سطح نامطلوب است .افت تحصیلی یعنی دانش آموز در هنگام تحصیل بعد از یک دوره موفقیت تحصیلی یا متوسط، به تدریج ظرفیت یادگیری او کاهش یافته و یا تکرار پایه تحصیلی داشته باشد. به طورکلی نمرات او نسبت به ماه قبل یا سال های قبل سیر نزولی محسوس از خود نشان می دهد
افت تحصیلی به فاصله قابل توجه ، بین توان استعداد بالقوه و توان بالفعل فرد در فعالیت های درسی و پیشرفت تحصیلی, عدم موفقیت در تحصیل, رسیدن درس دانش آموزان از سطح رضایت بخش به سطح نامطلوب گفته می شود و عوامل گوناگونی مانند هوش، استعداد، خانواده، وضعیت اقتصادی آن ها و... در آن تاثیر دارند
انواع افت را می توان به دو دسته کمی وکیفی تقسیم کرد. افت کمّی عبارت است ازدرصدی از دانش آموزان یک دوره ی آموزشی که به سبب مردود شدن یا ترک تحصیل نتوانسته اند آن دوره را با موفّقیّت بگذرانند. افت کیفی عبارت است از نارسایی در رسیدن به اهداف تعیین شده ویا عدم تحقق، بخشی از این هدف ها.
پیشینه پژوهش
عیسی زاده نشلی - - 1385 در طی پژوهشی به شناسایی شاخص های مؤثر بر افت تحصیلی دانش آموزان سال اول متوسطه در درس ریاضی 1 شهرستان های استان تهران پرداخت. در تحقیق انجام شده عوامل افت تحصیلی به ترتیب اهمیت، از نظر گروه اول - دانش آموزان - : مشکلات خاص دوره نوجوانی، نداشتن روش صحیح مطالعه واز نظر گروه دوم - معلمان - : نداشتن روش صحیح مطالعه، مشکلات خاص دوره نوجوانی عنوان شده است.
احمدی، قلی زاده، امین منصور - - 1385 در طی پژوهش خود با عنوان مقایسه عوامل موثر بر افت تحصیلی دانش آموزان شاهد و غیر شاهد دبیرستان های دخترانه شهر اصفهان به این نتیجه دست یافتند که عوامل خانوادگی و اقتصادی در افت تحصیلی دانش آموزان شاهد بیش از سطح متوسط عوامل فردی و آموزشی و اجتماعی کمتر از سطح متوسط موثر بوده است . از نظر دانش آموزان غیر شاهد عوامل اقتصادی ، خانوادگی، و فردی بیش از سطح متوسط و عوامل آموزشی و اجتماعی کمتر از سطح متوسط در افت تحصیلی موثربوده.
پورقاز - - 1380 در طی پژوهشی به بررسی عوامل موثر بر افت تحصیلی دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان چابهار پرداخت. نتایج پژوهش نشان داد که فقدان نیروی انسانی ماهر و متخصص ،شیوه ی ارزشیابی معلم از دانش آموزان ، کمبود تجهیزات آموزشی، کیفیت فضای آموزشی، شیوه ی عملکرد مدیران در ادارات و مراکز آموزشی ، سیستم اداری حاکم بر آموزش و پرورش شهرستان، عوامل فرهنگی و اجتماعی ، عوامل محیطی و عوامل اقتصادی در افت تحصیلی دانش آموزان مقطع ابتدایی شهرستان چابهار تاثیر دارند.
مک میلان و کافمن - - 1997 در طی پژوهشی به این نتیجه دست یافتند ، دانش آموزانی که از خانواده های کم درآمد جامعه هستند معمولاً شانس ترک تحصیلشان دو برابر خانواده هایی است که درآمدی بیش از 20 درصد پایین جامعه دارند.
اهمیت و ضرورت پژوهش
افت تحصیلی امروز یکی از نگرانی های مهم خانواده ها و دست اندرکاران تعلیم و تربیت است . همه ساله تعداد زیادی از دانش آموختگان در کشورهای مختلف جهان با پدیده ای به نام افت تحصیلی مواجه اند. این پدیده علاوه بر زیان های هنگفت اقتصادی که به دلیل تکرار پایه یا صرف هزینه مجدد برای دانش آموخته انجام می پذیرد، آثار سوئی بر سلامت روحی دانش آموز بر جای می گذارد. افت تحصیلی علاوه بر آثار سوء اقتصادی در شکل ملی تأثیری ناگوار بر سلامت روانی دانش آموزان داشته و نگرانی نامطلوبی برای خانواده ها به دنبال دارد
بنابر این در این پژوهش بر آن شدیم تا به بررسی عوامل موثر بر افت تحصیلی دانش آموزان بپردازیم تا گامی در جهت بهبودی عملکرد تحصیلی دانش آموزان و یادگیری بهتر آنان برداشته باشیم.
عوامل موثر بر افت تحصیلی
برای یافتن علل افت تحصیلی، باید مسائل گوناگونی را همچون:انگیزه، هدف، روش مطالعه، اضطراب امتحان، روابط معلّم ودانش آموز، شرایط عاطفی وامنیتی خانواده، شرایط اجنماعی،اقتصادی و فرهنگی خانواده و .... رامورد توجه قرارداد .تمامی این عوامل را می توان به 3دسته کلی، فردی، آموزشگاهی، اجتماعی یا خانوادگی تقسیم نمود.
عواملفردی
- 1هدف: موجب می شود که دانش آموز برای رسیدن به آن، برنامهریزی نماید و با جهتِ از قبل تعیین شده حرکت کند .در دانش آموز ایجاد انگیزه می کند ومطالعه و یادگیری را موثّرتر می کند .
- 2عزت نفس: دانش آموز دارای عزت نفس بالا مستقل عمل می کند،مسئولیّت پذیر است وبه پیشرفت هایش افتخار می کند.
- 3 انگیزه: اغلب انگیزه را عاملی می دانندکه رفتاری مبتنی بر هدف پدید می آورد وآن را استمرارمی بخشد.معلّمان بر این باورند که دانش آموزان داری انگیزش، حتی اگر از پیشرفت کمی برخوردار باشند درمحدوده توانایی خود عمل می کنند.
- 4 اضطراب امتحان: وجود مقدار اندکی از اضطراب درمورد مدرسه وتکالیف آن ضروری است وموجب احساس مسئولیت، برنامه ریزی ومطالعه بیشتر آن ها می شود. اما از سویی دیگر یکی از دلایل اساسی افت تحصیلی، تجدیدی ویا مردودی دانش آموزان، اضطراب امتحان است که در برخی ازمطالعات سهمی درحدود 15تا32درصد داشته است.
- 5 مطالعه: عدم رعایت اصول و بهداشت مطالعه موجب پایین آمدن سطح کارایی وبازدهی انسان ، تضعیف روحیه ،کاهش اعتماد به نفس، خستگی و دل زدگی از مطالعه ودر نهایت موجب افت تحصیلی می شود.
- 6 شرایط عاطفی و روانی: شرایط عاطفی وروانی را می توان به عنوان اصلی ترین عامل پیشرفت یا افت تحصیلی دانست.
