بخشی از مقاله
چکیده
در این تحقیق با روش پیمایشی ،عوامل موثر بر بهبود مشارکت زنان در صندوقهای اعتبارات خرد روستایی بررسی شده است. جامعه آماری شامل اعضای صندوق های اعتباری خرد زنان روستایی شهرستان سمنان بود. نتایج تحقیق نشان داد که برخی عوامل موثر بر مشارکت زنان در صندوق اعتباری بترتیب اولویت عبارتند از : برنامه ریزی های همراه با مشارکت زنان، فراهم نمودن آموزش های لازم و مستمر برای اعضا ،ایجاد حس تعلق و افزایش اعتماد بنفس زنان روستایی و ... همچنین براساس نتایج حاصل از تحلیل عاملی ،عوامل موثر بر مشارکت زنان روستایی در سه عامل اصلی دسته بندی شدند که در مجوع این سه عامل 71/29 درصد از واریانس کل سازه های موثر بر افزایش میزان مشارکت را تبیین می کند که این عوامل عبارتند از :عوامل آموزشی- مدیریتی،عوامل اجتماعی - روانشناختی و عوامل اقتصادی - حمایتی .
مقدمه
در جامعه امروز ایران،زنان نشان داده اند که توانایی ها و قابلیت های بالقوه فراوانی دارند و تحت شرایط مناسب می توانند مشارکت موثری در توسعه اقتصادی - اجتماعی و فرهنگی کشور داشته باشند. از آنجایی که در دهه های اخیر زنان دسترسی بهتری به دانش و اطلاعات فنی در عرصه های اقتصادی داشته اند،مشارکت داوطلبانه و آگاهی آنها در این زمینه ها افزایش یافته است.
از طرفی در روستا ها، زنان حدود نیمی از جمعیت روستایی را به خود اختصاص می دهند. با وجود اینکه آنها نقش بسزایی در فرایند تولیدات روستایی دارند، ضروری است که به طرق مختلف از جمله با راه اندازی صندوقهای اعتباری خرد امکان و احساس ایجاد تعلق در جامعه، حداقل در اجتماع اعضا صندوق یه عنوان یک گروه جامعه روستایی ، بوجود آید. قطعاً می توان گفت حصول موفقیت های پی در پی این صندوق ها امکان حضور و مشارکت زنان روستایی را در جوامع بزرگتر فراهم خواهد کرد
از طرفی تعیین نخستین دهه سازمان ملل برای فقرزدایی ،نقش اعتبار خرد در کاهش فقر و توسعه روستایی و عنایت به اهداف توسعه هزاره و تعیین سال 2005 به عنوان سال اعتبارات خرد همگی حاکی از اهمیت فراوانی است که اعتبارات خرد در این رابطه می تواند داشته باشد. از این رو افزایش و بهبود مشارکت زنان در فعالیت اقتصادی ،از عمده ترین اهداف بسیاری از سازمانهای دولتی از جمله دفتر مشارکت و امور زنان وزارت جهاد کشاورزی در قالب ارائه طرحهایی چون طرح صندوق اعتبارات خرد زنان روستایی و ... را می توان نام برد.
در همین راستا یکی از شاخص های اصلی نوسازی اقتصاد ملی و توسعه اجتماعی ،جایگاه مشارکت زنان و نحوه ایفای نقش آنان در ساختارهای اقتصادی است. در ادبیات توسعه ، واژه مشارکت از جایگاه خاصی برخوردار است. مفهوم واژه مشارکت، امروزه تبدیل به یکی از واژه های کلیدی در فرهنگ توسعه شده است . مشارکت عبارت است از مداخله داوطلبانه مردم در تغییرات تعیین شده توسط خودشان.
براساس گزارشهای بانک جهانی تجارب سازمانهای دست اندرکار در زمینه بهبود جایگاه اقتصادی - اجتماعی زنان به ویژه در مناطق روستایی حاکی از آن است که مشارکت زنان روستایی در زمینه های اقتصادی پیش نیاز توانمند سازی و مشارکت همه جانبه آنها در برنامه های توسعه روستایی است و هنوز در جوامع مختلف به دلایل گوناگون فرهنگی ،اجتماعی و اقتصادی تعادل مطلوب و قابل قبولی در امر مشارکت عادلانه زنان روستایی در جهت توسعه و بروز خلاقیتها و استعداد های آنها برقرار نشده است
به طور کلی ،انقلاب تامین مالی و اعتبارات خرد فرایندی است که حدود سه دهه است که در سطح کل جهان معرفی شده و گشایش قابل ملاحضه ای برای اقشار پایین جامعه ایجاد نموده است،در این راستا نیز مطالعات - کوشکی، - 2011 نشان داده که برنامه های اعتباراتخرد عموماً در کاهش فقر موثر بوده و توانسته به بهبود وضعیت تحصیلی و تغذیه ای کودکان منجر شود که این اهداف و برنامه ها کاملاً در راستای فرایند توسعه روستایی می باشند. کشورهایی که در این زمینه فعالیت قابل توجهی دارند عبارتند از: اندونزی، بولیوی، چین، هند، کنیا، تانزانی، ویتنام و بنگلادش.
لازم به یادآوری است که تشکل های داوطلبانه مردمی هم در این زمینه بسیار فعال بوده و کمک موثری می نمایند - کوشکی،. - 2011همچنین نزدیک به 3 دهه است که تامین مالی خرد به عنوان یکی از ابزارها و روشهای توسعه اقتصادی برای اقشار پایین جامعه بخصوص زنان روستایی مورد استفاده قرار گرفته و تقریباً در اغلب کشورهای جهان رایج شده است . بطوری که بانک جهانی نشریه ای تحت عنوان انقلاب تامین مالی خرد انتشار داده است. سازمان غیر دولتی زنان الگا قرقیزستان در سال 1995 توسط زنان روستایی منطقه ایسیک- آتا پیریزی شد که هدف اصلی ،بهبود وضع زنان ،رشد آگاهی ،مشارکت در روند باز سازی و مساعدت به اقشار فقیر و محروم بود .
در این انجمن ،هرگونه کمک ممکن،اطلاع رسانی،آموزش و اراده اعتبارات خرد به فرایند توسعه ،کسب حقوق اجتماعی و بالاخره رشد اقتصادی آنان بسیار مهم تلقی می شود - سلطانوا،. - 1382 در برنامه اعتبارات خرد مالزی، در کنار آموزشهای رسمی ،آموزشهای غیر رسمی برای ارتقا آگاهی ،مشارکت و توانمندسازی زنان روستایی در نظر گرفته شده است و در این برنامه با اعطای وام همراه است،وام تنها به زنان تعلق می گیرد.
دسترسی زنان به اعتبارات ،منجر به افزایش سطح درآمد زنان،دسترسی به شبکه های اطلاعات و بازار، ارتقا جایگاه زنان در مشارکت اقتصادی خانواده ،افزایش مشارکت آنها در تصمیم گیری در مورد هزینه های خانوار و بهبود دیدگاه عمومی زنان در مورد نقش زنان در خانواده و جامعه می گرددو به این ترتیب مشارکت زنان در تصمیم گیری در نهادهای اجتماعی - سیاسی و حتی در خانواده ارتباط مستقیمی با مشارکت آنان در امور اقتصادی دارد.
کمیسیون اجتماعی و اقتصادی سازمان ملل - - ESCAP در آسیا و اقیانوس آرام هدف از ارائه اعتبارات خرد به روستاییان را کاهش فقر، ایجاد اشتغال، کسب درآمد،توسعه اقتصادی - اجتماعی، افزایش خود اتکایی ،خود اشتغالی و عزت نفس میداند و بدنبال آن بهداشت و تغذیه و سطح سواد فقرا ، زنان و بچه ها بالا می رود و این توانمندی اقتصادی در دراز مدت به توانمندی سیاسی ،اجتماعی و حقوقی از طریق توسعه و تقویت گروههای زنان،کودکان و فقرا به عنوان توان بالقوه ای در توانمندسازی مالی کمک می کند
از جمله اثار تشکیل صندوق مشارکت زنان روستایی استفاده بهینه از پس اندازهای کوچک در جهت ایجاد مشاغل خانگی برای زنان و در نتیجه کاهش فقر است. همچنین وجود مشارکت اعضا که ،یکی از ویژگی های صندوق می باشد موجب افزایش روحیه مشارکت در روستا شده و زمینه را برای همکاری بیشتر در طرحهای دیگر را مساعد کرده است که بطور غیر مستقیم اثر فقرزدایی دارد
در نهایت برنامه اعتباری خرد زنان به عنوان یک راه حل کلیدی توام با مشارکت زنان برای فقر زدایی و توانمندی زنان مورد توجه قرار گرفته است. دسترسی به اعتبارات ازطریق توانمند کردن زنان باعث حذف موانع فردی و اجتماعی برای زنان در تمامی زمینه ها می شود.اگرچه قانون اساسی بر برابری زنان و مردان در منافع حاصل از زحمتشان تاکید دارد،اما همچنان خلاء عمیقی بین موقعیت زنان و مردان در دسترسی به منابع وجود دارد
در این مطالعه به بررسی عوامل موثر بر بهبود و افزایش میزان مشارکت زنان روستایی در صندوقهای اعتباری خرد در شهرستان سمنان می پردازد. در چهارچوب ادبیات نظری مقاله ،ضمن بررسی تعاریف و نتایج مطالعات انجام شده به مبحث سیر تکاملی اعتبارات خرد در جهان ،تاثیر مشارکتی زنان روستایی - به عنوان فقیرترین قشر روستایی - در این مقوله پرداخت شده است.
روش تحقیق
این تحقیق به روش پیمایشی انجام شده است و از نوع توصیفی-همبستگی می باشد. جامعه آماری تحقیق شامل 150 نفر از زنان روستایی عضو صندوقهای اعتباری خرد شهرستان سمنان تشکیل می دهند. براساس جدول مورگان تعداد نمونه های مناسب برای این تحقیق 108 نفر برآورد گردید که بمنظور افزایش دقت این تعداد به 110 نفر افزایش یافت. به منظور کسب اطمینان 120 پرسشنامه در بین زنان روستایی عضو کلیه صندوق های استان توزییع گردید که از این تعداد در نهایت 110 پرسشنامه حاوی اطلاعات مورد نظر تکمیل و مورد تحلیل قرار گرفت.
ابزار تحقیق در دو بخش شامل ویژگی های فردی و اجتماعی زنان و عوامل موثر بر بهبود مشارکت زنان عضو بوده است که اعتبار محتوایی پرسشنامه با استفاده از دیدگاه تعدادی از اساتید گروه ترویج و آموزش کشاورزی استان سمنان و تعدادی از زنان روستایی چند روستای مورد مطالعه تایید گردید. جهت تعیین اعتبار پرسشنامه در منطقه مورد مطالعه نیز تعداد20 پرسشنامه بین اعضاء صندوق توزیع گردید و پیش آزمون شد و با استفاده از نرم افزار SPSSضریب آلفی کرونباخ 0/8 محاسبه گردید که نشان می دهد سوالات پرسشنامه از اعتبار بالایی برخوردار است.
برای بررسی دیدگاه زنان روستایی نسبت به عملکرد صندوق های اعتباری خرد برای بهبود مشارکت در صندوق های اعتبارات خرد 14 گویه در قالب طیف لیکرت استفاده شد .موارد این طیف شامل: هیچ،خیلی کم،کم،تاحدودی، زیاد و خیلی زیاد بود . برای هیچ مقدار عددی صفر و برای خیلی کم مقدار عددی 1 و برای کم مقدار عددی 2 و برای تا حدودی مقدار عددی 3 و برای زیاد مقدار عددی 4 و برای خیلی زیاد مقدار عدی 5 در نظر گرفته شد. همچنین ضریب پراکندگی نشان دهنده ای بالا ترین رتبه بودو برای مواردی که ضریب پراکندگی آنها مشابه بود ،رتبه یکسانی در نظر گرفته شد.
در این تحقیق هدف از کاربرد تحلیل عاملی مشخص کردن عوامل موثر بر بهبود مشارکت زنان روستایی در صندوق های اعتبارات خرد از دیدگاه اعضا و تعیین مقدار واریانس تبیین شده توسط هر کدام از متغیرها در قالب عامل های دسته بندی شده می باشد.در تحقیق حاضر ،از تحلیل عاملی نوع استخراجی با رویکرد تعیین متغیرهای معنی دار در هرکدام از عاملهای تعیین شده در چهارچوب نظری تحقیق استفاده شد. بطور کلی در راستای انجام تحلیل عاملی در این تحقیق ،مراحل زیر طی شده است:
تعیین و تشخیص مناسب بودن داده ها برای تحلیل عاملی با استفاده از آزمون های KMO و بارتلت صورت گرفت. در این تحقیق با توجه به مقادیر KMO به دست آمده در سطح خوب می توان گفت که داده ها برای تحلیل عاملی مناسب بوده اند
